Tulipa sprengeri
Bu maqolada bir qancha muammolar mavjud. Iltimos, ularni tuzatib yordam qiling yoki shu muammolarni munozara sahifasida muhokama qiling.
|
Tulipa sprengeri yoki Sprenger lolasi - Turkiyaning Pontiya qirg'og'ida joylashgan yovvoyi lola hisoblanadi. Bu juda kam uchraydi va yovvoyi tabiatda yoʻq boʻlib ketishi havfi mavjud biroq manzarali oʻsimlik sifatida keng oʻstiriladi[1].
Tulipa sprengeri | |
---|---|
![]() | |
Ilmiy tasniflash ![]() | |
Missing taxonomy template (fix): | Tulipa subg. Eriostemones |
Species: | |
Binar nomi | |
Template:Taxonomy/TulipaAndoza:Speciesbox/trim Andoza:Speciesbox/getSpecies Baker
| |
Synonyms | |
Tulipa brachyanthera Andoza:Au |
Daniel Xoll uni Kolpakowskiana guruhiga, keyinroq "yolg'iz turlar" ga kiritdi [2][3]. Wessel Marais uni yalang'och filamenti tufayli Tulipa bo'limiga joylashtirdi[4]. Genetik jihatdan, u Eriostemonlar bo'limiga tegishli hisoblanadi, hatto u tukli ipga ega bo'lmasa ham, odatda bu uning xususiy belgisi sifatida ko'riladi, yalang'och filamentlar esa Lolalar guruhiga mansub[5]. U diploiddir tooʻplamga ega[6].
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Tulipa_sprengeri.jpg/220px-Tulipa_sprengeri.jpg)
Tavsifi
tahrirLolaning tanasi qog'ozsimon, yalang'och, kashtan rangli va poya yaqinida ozgina tuklar mavjud. Besh-oltita barglari chiziqli-lanselatsimon, yorqin yashil va bargi 25 tagacha boradi. Har bir poyada faqat bitta gul bor, kurtaklari tik va yorqin yashil rangga ega[9]. Gul bazan dog'siz yorqin qizil rangga ega[10]. Barlarning tepalar uzun va qirrali, cho'zinchoq-elliptik tashqi tepalari biroz qisqaroq va tashqi tomoni och jigarrang yoki sarg'ish, ba'zan o'rta qovurg'a bo'ylab yashil chok bor, uchi tomon kengayadi. Ular bazida juda tor bo'lib, ko'pincha bo'sh joy qoldiradilar. Gulning o'zi yulduzsimon. Filamentlari yalang'och, tepasi och qizil, tagida och sariq, 19-22 mm uzunligi, taxminan. 1 uchida mm kengligida, shishgan taglik 3-4 mm kengligida[11]. Anterlar sariq rangda[12]. Angliyada u may va iyun oyining boshida gullaydi. Yovvoyi tabiatda gullash vaqti noma'lum.
Tarixi
tahrirO'simlik Yevropaga 1892-yilda nemis bog'boni Mühlendorff tomonidan Amasya yaqinida kashf etilgan. U o'simlikning tavsifini nashr etgan bog'bon Karl Sprenger sharafiga nomlangan[13]. Birinchi ilmiy tavsif J. Gilbert Beyker tomonidan 1894-yilda "Bog'bonlar xronikasi" da ishlab chiqarilgan[14]. Myulendorff Italiyaning Neapol yaqinidagi Damman&Cie bolalar bog'chasiga lola jo'natgan, keyinchalik u 1895-1898-yillar oralig'ida yevropalik bog'bonlarga ko'plab lampalar yetkazib bergan[15]. Merzifonlik arman o‘qituvchisi J.J.Manissadijan Gollandiyaning Van Tubergen va Jon Hug kompaniyasiga lampochka yetkazib berdi[16][17]. U shuningdek, Iris gatesii kabi boshqa noyob o'simliklarni gollandiyalik tijorat bog'bonlariga sotdi[18]. Shubhasiz, yovvoyi tabiatdan juda ko'p lampalar olingan va o'simlik yo'q bo'lib ketgan[19]. Keyinchalik u mamlakatni tark etishga majbur bo'ldi[20]. Izmirlik ingliz Edvard Uittal Damman & Sprengerni ham yetkazib berganga o'xshaydi[21]. Birinchi jahon urushidan buyon yovvoyi o'simliklar qayd etilmagan[22].
O'simlikning yovvoyi yashash joyining tavsifi hozircha mavjud emas[23]. Sprenger lolasi 30 dan ortiq botanika bog'larida o'stiriladi, ular orasida Kew, Kopengagen, Bonn va Edinburg, u tijorat pitomniklarida ham keng tarqalgan. M. Rixning fikricha, u hali yovvoyi tabiatda qayta kashf etilishi mumkin[24][25].
Istanbuldagi Otaturk daraxtzori Kew Gardens bilan hamkorlikda reintroduksiya loyihasini boshladi[26]. Genetika tadqiqotlari shuni ko'rsatdiki, Kewda etishtirilgan lolalar nisbatan keng genetik xilma-xillikni saqlab qolgan[27]. JJ "Manissaadjian" tomonidan Van Tubergenga yetkazib berilgan bitta lola haqidagi hikoya soxta ko'rinadi[28].
Sprenger lolasi o'sishi oson[29]. Uni naturalizatsiya qilish mumkin. Sprenger lolasi shuningdek, muvaffaqiyatli o'z-o'zidan urug'lar, urug'lar tabaqalanishi kerak. O'simlik gullash davriga qadar faqat to'rt yil kerak. O'simlik quyoshli joyda o'sadi lekin juda issiq yoki yarim soyali joyga muhtoj. U 10-15 ta ekilgan bo'lishi kerak, unumdor, chirindiga boy, lekin unchalik quruq bo'lmagan tuproqda yaxshi rivojlanadi. U kuchli shamollardan himoyaga muhtoj bo'lishi mumkin, ammo sovuqqa chidamli - 10 °C, tuproq botqoqlanmagan yoki haddan tashqari nam bo'lmasligi kerak. O'simlik juda chuqur ildiz otadi va shuning uchun uni yo'q qilish qiyin bo'lishi mumkin[30]. 1948-1993-yillarda RHS Garden Merit mukofotiga sazovor boʻlgan[31][32].
Kech gullash vaqti tufayli kamdan-kam gibridlanadi[33]. O'simlik shiradan juda ko'p azob chekadi.
Ma'lumotnomalar
tahrir- ↑ Kew World Checklist of Selected Plant Families
- ↑ Daniel Hall, Polyploidy in Tulips, Linnean Journal of Botany 50, 1936, 488
- ↑ Daniel Hall, The Genus Tulipa, 1940
- ↑ Wessel Marais, Tulipa L. In: Peter Hadland Davis; R. R Mill; Kit Tan (eds.), Flora of Turkey and the East Aegean Islands 8, Edinburgh University Press 1984, 302-311
- ↑ Michael F. Fay, Katherine Borland, Stranc, P., Chase, M. W. 2001, Phylogenetics of the genus Tulipa (Liliaceae): evidence from five plastid DNA regions. Botany 2001 Abstracts, 112 (http://www.botany2001.org/botany2001b.pdf); Maarten J. M. Christenhusz, Rafaël Govaerts, John C. David, Tony Hall, Katherine Borland, Penelope S. Roberts, Anne Tuomisto, Sven Buerki, Mark W. Chase, Michael F. Fay, Tiptoe through the tulips – cultural history, molecular phylogenetics and classification of Tulipa (Liliaceae). Botanical Journal of the Linnean Society 172, 2013, 289, but compare Mine Turktaş, Özge Karakaş Metin, Berk Baştuğ, Fahriye Ertuğrul, Yasemin Izgi Saraç, Erdal Kaya, Molecular phylogenetic analysis of Tulipa (Liliaceae) based on noncoding plastid and nuclear DNA sequences with an emphasis on Turkey. Botanical Journal of the Linnean Society 172, 2013, 270–279 for different results
- ↑ W. C. F. Newton, Chromosome Studies in Tulipa and some related Genera. Linnean Journal of Botany 48, 1926, 341
- ↑ Josef Freyn, Über neue und bemerkenswerthe orientalische Pflanzenarten, Bulletin de l’Herbier Boissier 4, 1896, 187
- ↑ Richard Wilford, Michael F. Fay, Tulipa sprengeri. Curtis’s Botanical Magazine 24, 2007, 211
- ↑ Richard Wilford, Michael F. Fay, Tulipa sprengeri. Curtis’s Botanical Magazine 24, 2007, 212
- ↑ Richard Wilford, Tulips. Species and Hybrids for the Gardener. Portland, Timber Press 2006, 148
- ↑ Richard Wilford, Michael F. Fay, Tulipa sprengeri. Curtis’s Botanical Magazine 24, 2007, 215
- ↑ Anna Pavord, The Tulip. London, Bloomsbury 1999, 333
- ↑ Carl Sprenger, Tulipa sprengeri. Gartenflora 44, 1895, 57–58
- ↑ J. Gilbert Baker, Tulipa sprengeri, Garden Chronicle ser. 3, 15, 1894, 716
- ↑ Mike Maunder, Robyn S. Cowan, Penelope Stranc, Michael F. Fay, The genetic status and conservation management of two cultivated bulb species extinct in the wild: Tecophilaea cyanocrocus (Chile) and Tulipa sprengeri (Turkey). Conservation Genetics 2, 2001, 194
- ↑ Anna Pavord, The Tulip. London, Bloomsbury 1999, 332
- ↑ Richard Wilford, Michael F. Fay, Tulipa sprengeri. Curtis’s Botanical Magazine 24, 2007, 211
- ↑ Mentioned, for example, by Joseph Freyn, Über neue und bemerkenswerthe orientalische Pflanzenarten, Bulletin de l’Herbier Boissier 4, 1896, 187; Mémoires de l'Herbier Boissier 1900, 9 in the context of new species of Astragalus and Hedysarum xanthinum Freyn f. variegata form "Amasia" (Amaysa) (ibd, 19)
- ↑ Anna Pavord, Bulb, London, Mitchell Beazley 2009, 468; Mike Maunder, Robyn S. Cowan, Penelope Stranc, Michael F. Fay, The genetic status and conservation management of two cultivated bulb species extinct in the wild: Tecophilaea cyanocrocus (Chile) and Tulipa sprengeri (Turkey). Conservation Genetics 2, 2001, 193
- ↑ Anna Pavord, The Tulip. London, Bloomsbury 1999, 332
- ↑ Mike Maunder, Robyn S. Cowan, Penelope Stranc, Michael F. Fay, The genetic status and conservation management of two cultivated bulb species extinct in the wild: Tecophilaea cyanocrocus (Chile) and Tulipa sprengeri (Turkey). Conservation Genetics 2, 2001, 194
- ↑ Mike Maunder, Robyn S. Cowan, Penelope Stranc, Michael F. Fay, The genetic status and conservation management of two cultivated bulb species extinct in the wild: Tecophilaea cyanocrocus (Chile) and Tulipa sprengeri (Turkey). Conservation Genetics 2, 2001, 194; Richard Wilford, Michael F. Fay, Tulipa sprengeri. Curtis’s Botanical Magazine 24, 2007, 211
- ↑ Mike Maunder, Robyn S. Cowan, Penelope Stranc, Michael F. Fay, The genetic status and conservation management of two cultivated bulb species extinct in the wild: Tecophilaea cyanocrocus (Chile) and Tulipa sprengeri (Turkey). Conservation Genetics 2, 2001, 194
- ↑ Mike Maunder, Robyn S. Cowan, Penelope Stranc, Michael F. Fay, The genetic status and conservation management of two cultivated bulb species extinct in the wild: Tecophilaea cyanocrocus (Chile) and Tulipa sprengeri (Turkey). Conservation Genetics 2, 2001, 193-195
- ↑ Martyn Rix, Curtis's Botanical Magazine 24/4, 2007, 205
- ↑ Mike Maunder, Robyn S. Cowan, Penelope Stranc, Michael F. Fay, The genetic status and conservation management of two cultivated bulb species extinct in the wild: Tecophilaea cyanocrocus (Chile) and Tulipa sprengeri (Turkey). Conservation Genetics 2, 2001, 195
- ↑ Mike Maunder, Robyn S. Cowan, Penelope Stranc, Michael F. Fay, The genetic status and conservation management of two cultivated bulb species extinct in the wild: Tecophilaea cyanocrocus (Chile) and Tulipa sprengeri (Turkey). Conservation Genetics 2, 2001, 199
- ↑ „Tulipa Species Four | Pacific Bulb Society“.
- ↑ Richard Wilford, Tulips. Species and Hybrids for the Gardener. Portland, Timber Press 2006, 147
- ↑ „Tulipa Species Four | Pacific Bulb Society“.
- ↑ Richard Wilford, Michael F. Fay, Tulipa sprengeri. Curtis’s Botanical Magazine 24, 2007, 212
- ↑ „Tulipa sprengeri“. www.rhs.org. Royal Horticultural Society. Qaraldi: 2021-yil 5-mart.
- ↑ Richard Wilford, Michael F. Fay, Tulipa sprengeri. Curtis’s Botanical Magazine 24, 2007, 213