Vikipediya

Ultimate Fighting Championship

Ultimate Fighting Championship (UFC) (ruscha: Абсолютный бойцовский чемпионат — Ultimate Fighting Championship) Amerika Qoʻshma Shtatlarining Las-Vegas shahrida joylashgan aralash yakkakurashlar (shuningdek, MMA nomi bilan ham tanilgan) bilan shugʻullanuvchi sport tashkiloti (inglizcha: Mixed Martial Arts). Bu tashkilot butun dunyo boʻylab eng sara sportchilarni raqobatlashishi uchun tashkil etilgan boʻlib, „Endeavour Group Holdings“ shoʻba korxonasi „Zuffa“ kompaniyasiga tegishli hisoblanadi va ular tomonidan boshqariladi.

1993-yilda Denverda oʻtkazilgan birinchi turnirning muvaffaqiyati yangi musobaqalarni oʻtkazishga turtki boʻlgan, ammo Nevada shtatining bosimi ostida kompaniya qoidalarni sezilarli darajada oʻzgartirishga majbur boʻldi va musobaqani tomoshadan sportga aylanishiga olib keldi[1].

2001-yilda Station Casinos egalari Lorenzo va Frank Fertittalar tomonidan sotib olinganidan va sobiq boks promouteri Dana Uayt tashkilot prezidenti etib tayinlanganidan soʻng, KFC AQSh va boshqa mamlakatlarda agressiv kengayishini boshladi.

2007-yilda Yaponiyaning Pride Fighting Championships tashkiloti asosiy raqibi sotib olinganidan soʻng, UFC aralash yakkakurash janglarining dunyodagi eng yirik targʻibotchilaridan biriga aylangan[2].

2012-yil holatiga koʻra, UFC dunyoning eng yaxshi MMA jangchilariga mezbonlik qilgan[3]. Shuningdek, janglar 130 mamlakatda 20 xil tilda translyatsiya qilib efirga uzatiladi[4].

Sakkizburchak (yoki oktagon) — janglar oʻtkaziladigan qafas UFC ramziga aylangan va birinchi turnirdan beri oʻzgarmagan.

Dastlabki UFC turnirlari ochiq vazn toifasida oʻtkazilgan va UFC 3 turnirida Keyt Xekni va Emmanuel Yarboro oʻrtasidagi jangda boʻlgani kabi, ikki jangchi oʻrtasidagi vazn farqi baʼzan 180 kilogrammga yetgan[5][6][7]. Biroq, UFC janglari boʻy va vazn gʻalaba uchun hal qiluvchi omil emasligini tez-tez isbotlab turgan.

Qarama-qarshilik va islohot

tahrir
Islohotlardan oldin senator Jon Makkeyn UFCga faol qarshilik qilgan

UFC oʻzining yangiligi, realizmi va ommaviy axborot vositalarida keng yoritilishi tufayli deyarli darhol ommaviy mashhurlikka erishgan. Janglarning shafqatsizligi va targʻib qilish usullari, xususan, turnirlarni „qoidalarsiz janglar“ deb reklama qilish orqali tezda tanqidiy eʼtiborni tortgan[8]. Senator Jon Makkeynga birinchi UFC tadbirining lentasi yuborilganida, Makkeyn darhol bu turnirni jirkanch deb hisoblagan. Makkeyn shaxsan UFCni taqiqlash uchun faol qarshilik olib borgan va buni „odamlarning xoʻroz urishishi“ deb atagan. Makkeyn AQShning 50 ta shtatlarining hukumatlariga turnirni taqiqlashni soʻrab xatlar yuborgan[9].

UFC shuningdek, boshqa shtatlarda, jumladan Ayova, Missisipi, Luiziana, Vayoming va Alabamada raqobatni davom ettirib, davlat sport qoʻmitalari bilan ishlashda davom etgan.

„Zuffa“ni sotib olish

tahrir
 
Dana Uayt 2001 yildan beri UFCning amaldagi prezidenti.

Janglar oʻtkazish uchun ruxsat olish bilan uzoq sinovlardan soʻng, SEG bankrotlik yoqasida qolgan. 2001-yilda kompaniya sobiq boks promouteri Dana Uayt va „Station Casinos“ rahbarlari Frank va Lorenzo Fertittadan UFCni sotib olish taklifini oldi. Bir oy oʻtgach, 2001-yil yanvar oyida Fertitta UFC tomonidan maxsus yaratilgan „Zuffa“ kompaniyasi orqali 2 million dollarga sotib olindi (italyancha: zuffa — kurash)[10].

 
Nyu-Yorkdagi Tayms maydonida Chak Liddell va Rashad Evans ishtirokidagi UFC 88 posteri.

2007-yil mart oyida UFC va yaponiyalik raqib „Pride Fighting Championships“ kelishuvni eʼlon qildi, natijada aka-uka Fertitta va UFC Pride aktivlarini 70 million dollardan kamroqqa sotib olishgan[11][12].

„Strikeforce“ sotib olinishi

tahrir

2011-yil mart oyida Dana Uayt „Strikeforce“ni sotib olganini eʼlon qilgan. Uaytning fikriga koʻra, „Strikeforce“ avvalgidek ishlashda davom etadi[13]. Biroq, u hozirda ishlamasligini maʼlum qilgan.

EBITDA (foizlar, soliqlar va amortizatsiyadan oldingi daromad) 2005 va 2006-yillar orasida ikki baravardan koʻproq oʻsdi, bu 2006-yilda daromadning 40 % dan ortigʻini tashkil etdi. „Wrestling Observer Newsletter“ sharhlovchisi Deyv Meltzerning soʻzlariga koʻra, „Zuffa“ 2006-yilda 190 million dollar ishlab, 76 million dollar foyda koʻrgan (soliqlardan oldin) [14].

Qoidalar

tahrir
 
Politsiya zobiti Jon Makkarti (chapda) oʻz faoliyati davomida 535 ta jangni nazorat qilgan oktagonda hakam sifatida mashhurlikka erishgan.

UFC uchun amaldagi qoidalar dastlab Nyu-Jersi sport boshqaruvi departamenti tomonidan oʻrnatilgan[15]. Nyu-Jersida qabul qilingan „Aralash jang sanʼatining yagona qoidalari“ Nevada, Luiziana va Kaliforniyada ham tasdiqlangan. Ushbu qoidalar Qoʻshma Shtatlardagi boshqa promoshinlari tomonidan qoʻllanilib, ushbu shartlarni qabul qilgan shtatlar uchun majburiy boʻlib qolgan va shu bilan professional MMA sportchilari uchun „de-fakto“ standart qoidalar roʻyxati shakllantirilgan.

Raundlar

tahrir

UFC musobaqasining har bir bosqichi besh daqiqa davom etadi. Chempionlik uchun o‘yinlar (chempionlik kamari uchun) yoki asosiy musobaqalar uchun jang davomiyligi besh raund, oddiy o‘yinlar uchun esa uch raund deb belgilangan. Davralar orasida bir daqiqalik tanaffus mavjud.

Ogʻirlik toifalari

tahrir

2016-yil yanvar holatiga koʻra UFCda 9 ta vazn toifasi mavjud boʻlgan (nomdor boʻlmagan janglarda yarim kilogrammdan ortiq vaznga ruxsat berilgan):

Ogʻirligi (kg) Ogʻirligi (lbs) Oʻzbekcha turkum nomi Ingliz turkumi nomi Qavat
93 — 120 206 — 265 Ogʻir vazn Heavyweight Erkak
84 — 93 186 — 205 Quyi ogʻir vazn Light heavyweight Erkak
77 — 84 171 — 185 Oʻrta vazn Middleweight Erkak
70 — 77 156 — 170 Yarim oʻrta vazn Welterweight Erkak
66 — 70 146 — 155 Yengil vazn Lightweight Erkak
61 — 66 136 — 145 Yarim yengil vazn Featherweight Erkak Ayol
57 — 61 126 — 135 Yarim o'rta yengil vazn Bantamweight Erkak Ayol
53 — 57 116 — 125 Quyi yengil vazn Flyweight Erkak Ayol
48 — 52 106 — 115 Super yengil vazn Strawweight Ayol
Ogʻirligi (kg) Ogʻirligi (lbs) Ruscha turkum nomi Ingliz turkumi nomi
120 dan 266 dan Super ogʻir vaznli Super Heavyweight

Qoidabuzarliklar

tahrir

Nevada shtati Atletika komissiyasi hozirda quyidagi qoidabuzarliklar roʻyxatini tuzgan:

Toʻliq roʻyxat
  • Bosh zarbalari(orqa qismi)
  • Har qanday yoʻl bilan koʻzlarga ziyon yetkazish
  • Tishlash
  • Soch tortish
  • Barmoqlarni yonoqda ushlash
  • Barmoqlarni tanadagi teshiklarga tiqiish (burun, quloq va boshqalar).)
  • Raqibni kesish yoki jarohatlash
  • Kichik boʻgʻinlar (barmoqlar) bilan manipulyatsiyalar
  • Orqa miya yoki boshning orqa qismiga zarbalar
  • Tirsakning yordamida beldan pastga zarba berish (shuningdek, „oʻn-ikki-olti“ yoki "muskomanda" deb ham ataladi)
  • Tomoq qismiga har qanday yoʻl bilan urish, traxeyani ushlash
  • Tana qismlarini choʻzish, chimchilash yoki burish
  • Klavikula tutqichi
  • Moyil raqibni boshiga tepish
  • Engashib turgan raqibni tizzalari bilan boshiga urish
  • Yiqilgan raqibni oyoq osti qilish
  • Tovon qismi bilan raqibning buyragiga urish
  • Raqibni boshi yoki boʻyni bilan teskari qilib yerga urish
  • Raqibni ring yoki oʻralgan maydondan tashqariga uloqtirish
  • Raqibning shorti yoki qoʻlqopini ushlab turish
  • Raqib yokiga hakamga qarata tupurish
  • Raqibga shikast yetkazishi mumkin boʻlgan sportchiga xos boʻlmagan xatti-harakatlar
  • Himoya uchun oktagon qafasini ushlab olish
  • Ringda yoki oʻralgan maydonda soʻkinish
  • Tanaffus vaqtida raqibga hujum qilish
  • Hakam nazoratidagi raqibga hujum qilish
  • Raund tugashini eʼlon qilgan gongdan keyin raqibning hujumi
  • Hakamning koʻrsatmalariga atayin eʼtibor qilmaslik
  • Ikkilanish, raqib bilan aloqa qilmaslik, qasddan yoki qasddan ogʻiz qoʻriqchisini tupurish yoki yaralangandek tuyulish.
  • Halqa burchagi yordamida shovqin
  • Oʻyin davomida sochiqni tashlash.

Moliyaviy mukofotlash

tahrir

Qoidaga koʻra, UFC jangchilari barqaror maosh olmaydilar va ularning daromadlari shartnoma shartlariga qarab oʻzgaradi. Taniqli boʻlmagan jangchilar 4000 dollardan daromad olishlari mumkin[16]. Chempionlar va mashhur jangchilar esa har bir jang uchun bir necha million dollargacha daromad olishlari mumkin[17][18]. Chempionlar uchun shartnomada belgilangan mablag'dan tashqari, har bir ko'rish uchun to'lovdan ulush ham beriladi. Bitta jang uchun 1 million dollarlik shartnoma qilgan birinchi jangchi Irlandiyalik Konor Makgregor boʻlgan[19]. Eng katta qiymatdagi shartnoma taklif qilingan jangchi esa Frensis Ngannou bo'lgan. Jangchilar qancha daromad ishlab topishidan qat'iy nazar oʻzi murabbiylari, menejerlari, burchaklar va boshqalar xizmatlarni ko'rsatuvchilarga o'zlari harajatlarni qoplash uchun javobgardir. Koʻpgina jangchilar homiylik orqali ham pul ishlashadi, bu koʻpincha asosiy toʻlovdan ancha ortadi[16].

Shuningdek, „Tunning ijrosi“ (2 ta mukofot) va „Tunning eng yaxshi jangi“ (ikkala ishtirokchi ham mukofotlanadi) uchun asosiy to‘lov ustiga 50 000 dollar bonus tizimi ham mavjud.

Hozirgi chempionlar

tahrir

(2022-yil 23-avgust holatidagi maʼlumotlar)

Boʻlim Chempion Gʻoliblik sanasi Himoya soni
Erkaklar
Ogʻir vazn   Jon Jones 2023-yil 4-mart (UFC 285) 0
Yengil ogʻir vazn   Aleks Pereyra 2023-yil 11-noyabr (UFC 295) 1
Oʻrta vazn  Drikus dyu Plessi 2024-yil 20-yanvar (UFC 297) 0
Yarim oʻrta vazn   Leon Edvards 2022-yil 20-avgust (UFC 278) 2
Yengil vazn   Islom Maxachev 2022-yil, 22-oktabr (UFC 280) 3
Yarim yengil vazn    Ilya Topuriya 2024-yil 17-fevral (UFC 298)
Yarim o'rta yengil vazn   Shon O'melliy 2023-yil, 19-avgust (UFC 292) 1
Quyi yengil vazni  Aleksandr Pantoja 2023-yil 8-iyul (UFC 290) 2
Ayollar
Yarim yengil vazn Egasiz
Yarim o'rta yengil vazn   Rakel Pennington 2024-yil 20-yanvar (UFC 297) 0
Quyi yengil vazni   Aleksa Grasso 2023-yil 4-mart (UFC 285) 1
Super yengil vazn   Zang Veili 2022-yil 12-noyabr (UFC 281) 2

Manbalar

tahrir
  1. ↑ „From Sport to Spectacle“. 2011-yil 20-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 19-avgust.
  2. ↑ „The History of MMA“ (2009-yil 26-dekabr). — „Meanwhile, numerous events have sprung up and then folded after making brief attempts to challenge the UFC as the world’s biggest event.“. 2011-yil 29-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 18-08--2008.
  3. ↑ „Sherdog Rankings“. 2011-yil 13-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 9-avgust.
  4. ↑ „UFC Inks TV Deal with Asia's ASN HD Sportst“ (2010-yil 9-mart). 2011-yil 20-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 9-avgust.
  5. ↑ „Fight card for UFC 3“. Sherdog. 2007-yil 15-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2006-yil 5-dekabr.
  6. ↑ „Fighter profile for Keith Hackney“. Sherdog. 2007-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2006-yil 5-dekabr.
  7. ↑ „Fighter profile for Emmanuel Yarborough“. Sherdog. 2007-yil 30-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2006-yil 5-dekabr.
  8. ↑ „The How the Ultimate Fighting Championship Works“. 2011-yil 29-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 11-avgust.
  9. ↑ Plotz, David „Fight Clubbed“. Slate.com (1999-yil 7-noyabr). 2011-yil 29-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 21-mart.
  10. ↑ Granatstein, Solly „Mixed Martial Arts: A New Kind Of Fight“. CBS News (2006-yil 10-dekabr). 2011-yil 29-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2006-yil 11-dekabr.
  11. ↑ „UFC buys Pride for less than $70M“ (2007-yil 27-mart). 2011-yil 29-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 15-avgust.
  12. ↑ The Hot List, ESPNews, data efira 27 marta, 2007
  13. ↑ „Zuffa Purchases Strikeforce“ (2011-yil 11-mart). 2011-yil 20-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 12-mart.
  14. ↑ Swift, Adam „Behind the Curtain: Zuffa's Finances Come Into Focus“. 2020-yil 30-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 20-avgust.
  15. ↑ „Mixed Martial Arts Unified Rules of Conduct, Additional Mixed Martial Arts Rules“. 2011-yil 29-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2006-yil 3-aprel.
  16. ↑ 16,0 16,1 „More money than meets the eye in the UFC“. — „At the UFC show, the lowest base pay for any of the 18 fighters on the card was the $4, 000 that Kyle Bradley made“. 2011-yil 29-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 20-avgust.
  17. ↑ „UFC 76 Salaries: Chuck Liddell Earns $500000; Jardine Gets 194000“. 2011-yil 20-avgustda asl nusxadan arxivlangan.
  18. ↑ „UFC 88 fighter salaries: Despite KO loss, Chuck Liddell top earner“. 2011-yil 29-yanvarda asl nusxadan arxivlangan.
  19. ↑ „Зарплаты участников UFC 196: Макгрегор - первый боец UFC, заработавший 21 млн“. www.bloodandsweat.ru. Qaraldi: 2016-yil 25-mart. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Ultimate_Fighting_Championship&oldid=4349421" dan olindi