Ven Tyansyan

Ven Tyansyan (xitoycha 文天祥 , pinyin Wen Tianxiang; Man Tin Cheung; 6-iyun 1236-yil — 9-yanvar 1283-yil) — Song imperiyasi davridagi xitoy shoiri, pedagogi va harbiy arbobi.

Ven Tyansyan
Asl ismi	文天祥
Tavalludi	6 iyun 1236-yil Lulin uyezdi, Tzichjou provintsiya, Song imperiyasi
Vafoti	9 yanvar 1283-yil Xanbalik, Yuan imperiyasi
Kasbi	shoir

Tarjimai hol

U 1236-yil 6-iyunda Tzichjhou provinsiyasining Lulin uyezda tug‘ilgan. U amaldor oilasidan chiqqan. Yaxshi taʼlim oldi. 1254-yilda u viloyat imtihonidan muvaffaqiyatli oʻtib, gunshilik darajasini oldi. 1256-yilda u chjuangyuan unvonini olgan metropoliten imtihonidan oʻtdi. Shundan soʻng u past davlat lavozimlarida, xususan, jazo boʻlimida va Ganchjou shahri prefekti. 1259-yildan u imperiyaning birinchi vazirining atrofidagi boʻldi.

1275-yilda bosqin boshlanishi bilan moʻgʻul qoʻshinlari mamlakatni himoya qilishda faol ishtirok etdilar: u partizan sifatida harakat qilgan 30 ming askardan iborat otryadni tuzdi. Bu kurash 1276-yilgacha davom etdi, moʻgʻul sarkardasi Bayan (1236-1295) Ven Tyansyan qoʻshinini oʻrab oldi. Oʻz jangchilariga dam berish umidida Ven moʻgʻullar lageriga bordi. Bu vaqtda Janubiy Song hukumati Ven Tyansyan armiyasini tarqatib yuborishga buyruq bergani haqida xabar keldi. Bu vaziyatdan foydalangan Bayan ikkinchisini hibsga olmoqchi bo‘lgan, biroq u qochib ketgan. Shundan soʻng Ven janubiy Xitoy shaharlarini moʻgʻullardan, xususan, Fuchjou, Lonyan, Meychjoudan himoya qilishni davom ettirdi.

1277-yilda Ven Tyansyan moʻgʻullarni magʻlub etishga va Ganchjouning 10 uyezda Song hokimiyatini tiklashga muvaffaq boʻldi. Biroq, tez orada xitoyliklar yana magʻlub boʻlishdi. Nihoyat, 1278 yilda Ven Tyansyan zamonaviy Guandun provinsiyasi hududida mag‘lubiyatga uchradi va asirga olinadi. U moʻgʻullar xizmatiga borish taklifini qabul qilishdan bosh tortdi, 4 yil qamoqda oʻtirdi va 1283-yil 9 yanvarda qatl etildi.

Sheʼriyat

U janubiy Song davrining eng isteʼdodli shoirlaridan biri edi. Uning „To‘g‘ri dengizda suzish“, „To‘g‘ri ruhim qo‘shig‘i“ sheʼrlari Xitoy adabiyotida mumtoz asarga aylandi.

Xotira

Ven Tyansyan — Xitoyning milliy qahramoni edi. Lu Syufu va Chjan Shitzi bilan birga u „Song sulolasining soʻnggi yillarida uchta taniqli shaxs“ dan biri sifatida tan olingan. Pekin, Taypey va Tzianda unga haykallar o‘rnatilgan. Ven Tyansyan Tzin Guliangning „Vu Shuang Pu“ (無雙 譜, „Beqiyos qahramonlar jadvali“) asarida tasvirlangan.

Hong Kongdagi Ven Tyansyanning haykali