Vilniyus shartnomasi
Vilniyus shartnomasi — tinchlik kelishuvi. Livoniya ordeni va Litva Buyuk Gertsogligi oʻrtasida 1559- yil 31-avgustda tuzilga.
Tarixi
tahrir1558-yilda Livoniya urushi boshlangan. 1558-yil may-oktabr oylarida rus qoʻshinlari 20 ta istehkom shaharni egallab olgan, shundan soʻng qoʻshinning katta qismi istoli qilingan shaharlarda kichik garnizonlarni qoldirib, qishki uylariga joʻnab ketgan. Bundan sergʻayrat Gotthard Kettler unumli foydalanib qolgan. U 10 000 kishilik qoʻshin toʻplab, boy berilganlarni qaytarishga qaror qilgan. Biroq, Ketlerning kichik muvaffaqiyati livoniyaliklar uchun katta falokatga aylandi. Rus qoʻshinlari Ringen qal’asi qulaganidan ikki oy oʻtgach, Livoniya Konfederatsiyasining harakatlariga javoban, qishki reydni amalga oshirishga qaror qildi. Tirzen jangida Livoniya armiyasi toʻliq magʻlubiyatga uchradi va rus qoʻshinlari yana 11 shaharni egallab, Rigagacha yetib keldi va fevral oyida katta oʻlja hamda koʻp sonli asirlar bilan vatanga qaytishgan. 1559-yil qishki reyddan soʻng, Ivan IV Livoniya Konfederatsiyasiga martdan noyabr oyigacha muvaffaqiyatini mustahkamlamagan holda sulh taqdim etgan.
Shartnomani imzolash
tahrirGotthard Ketler sulh amal qilgan paytda (31-avgust) Vilniyusda Buyuk Litva Gertsogi Sigismund II bilan kelishuvga erishdi. Unga koʻra, Riga arxiyepiskopining orden va mulklari „klientella va homiylik“ka, ya]ni Litva Buyuk Gertsogligi protektoratiga oʻtkazildi. 15-sentabrda Riga arxiyepiskopi Vilgelm bilan ham shunday shartnoma tuzildi.
Orden Livoniyaning janubi-sharqiy qismini Roziten, Lyutsen, Dinaburg, Selburg va Bavske shaharlari, arxiyepiskop Vilgelm — Marienxauzen, Lennvarden shaharlari, Loban va Birzen saroylarini himoya qilish uchun garov evaziga Buyuk Litva Gertsogiga topshirdi. Sigismund Avgust urush yakunida bu yerlarni 600 ming gulden evaziga Ordenga va 100 ming gulden evaziga arxiyepiskopga qaytarish majburiyatini oldi. Butun Livoniyaning taxminan oltidan bir qismini tashkil etgan ushbu hududlar boshqaruvi boʻyicha oliy hokimiyat Germaniya imperatori ixtiyorida qoldi.
Natija va oqibatlari
tahrirShartnoma Livoniya yerlarini rus qoʻshinlari tomonidan bosib olinishiga toʻsqinlik qilmadi, aksincha Buyuk Litva Gertsogligining urushga kirishishi uchun asos boʻldi.
Nashrlar
tahrirKodeks diplomaticus regni Poloniae et magni ducatus Lithuaniae / M. Dogiel. — Vilna, 1765-yil. — televizor
Adabiyotlar
tahrir- Форстен Г. В. Балтийский вопрос в XVI—XVII столетиях // Записки историко-филологического факультета Императорского Санкт-Петербургского университета. — Т. 1. — СПб.: Типография В. С. Балашева и К, 1893. — С. 242—243.
[Turkum:1559-yil]]