Vikipediya

Viola odorata

Viola odorata — Yevropa va Osiyodan kelib chiqqan binafsha turkumiga mansub gulli oʻsimlik turi. Bu kichik chidamli koʻp yillik oʻt oʻsimlik boʻlib odatda yogʻoch binafsha[1], shirin binafsha, ingliz binafshasi, oddiy binafsha, guldor binafsha, yoki bogʻ binafshasi sifatida tanilgan. U Shimoliy Amerika va Avstraliyada tabiiylashtirilgan.

Viola odorata
Ilmiy tasniflash
Oʻsimliklar
Yuksak oʻsimliklar
Gulli oʻsimliklar
Ikki urugʻpallalilar
Rosids
Malpighiales
Violaceae
Viola
V. odorata
Binar nomi
Viola odorata

Xususiyatlari tahrir

Viola odorata quyidagi xususiyatlar bilan ajralib turishi mumkin:

  • gullari xushboʻy[1]
  • gullar odatda toʻq binafsha yoki oq rangga ega
  • barglar va gullarning barchasi bazal rozetda
  • urugʻchibarg bogʻlangan (yumaloq qoʻshimcha bilan tugamaydi)
  • barg poyalarida pastga qaragan tuklar bor
  • oʻsimlik stolonlar bilan tarqaladi (yer ustidagi kurtaklar)

Bu koʻp yillik oʻsimlik boʻlib gullari 10-15 sm balandlikdagi poyada ochiladi[1]. Turlar oʻrmonlarning chekkalari yaqinida, ochiq joylarda, soyali maysazorlarda yoki bogʻlarning boshqa joylarida keng tarqalgan.

 
Viola odorata urug‘lari

Foydalanish tahrir

Bogʻda oʻstirish uchun bir nechta navlar tanlangan, ulardan V. odorata 'Wellsianaʼ Qirollik bogʻdorchilik jamiyatining Bogʻdagi xizmatlari uchun mukofotiga sazovor boʻlgan[2][3].

 
Viola odorata

Bu gulning shirin hidi, ayniqsa Viktoriya davrining oxirida mashhur boʻlib ketdi va shuning uchun koʻplab kosmetika va parfyumeriya ishlab chiqarishda ishlatilgan[4]. Fransuzlar binafsharang sirop nomi bilan mashhur boʻlgan suyuqlik, koʻpincha binafsha ekstraktidan tayyorlangan. Amerika Qoʻshma Shtatlarida fransuz binafsha siropi binafsharang pishiriqlar va marshmallowlarni tayyorlash uchun ishlatiladi. Binafsha gullarning hidi oʻziga xosdir, faqat bir nechta boshqa gullar uzoqdan oʻxshash hidga ega. 1923-yilda Poucher gullarning xushboʻy hidi uchun Yevropada ham, Sharqda ham keng oʻstirilganligini yozgan, gullar va barglar alohida yigʻilib, xushboʻy hid uchun ekstrakte qilingan, gullar esa qandolatchilik galen siropida foydalanish uchun toʻplangan[5] va dori ishlab chiqarish.

Binafsha gulning haqiqiy ekstrakti hali ham parfyumeriya sanoatida qoʻllanilishiga, shubha bor[6]. Binafsha barglari zamonaviy parfyumeriyada keng qoʻllaniladi[7][8].

Barglarini yeyish mumkin[9]. Haqiqiy binafsha gul ekstrakti pazandachilik uchun, ayniqsa Yevropa mamlakatlarida mavjud, ammo u qimmat.

Oʻsimlik dori tahrir

Oʻsimlik tibbiyotida V. odorata turli xil nafas olish kasalliklari[10], uyqusizlik, va teri kasalliklarida qoʻllanadi[11][12][13]. Biroq, ushbu foydalanish uchun uning samaradorligini tasdiqlovchi dalillar yetarli emas[12].

 
Viola odorata

Mifologiyada tahrir

Binafsha gul qadimgi Yunonistonda Afinaning ramzi boʻlgan. Binafsha Afroditaning va uning oʻgʻli Priapusning timsoli edi[14][15][16].

Iamus Apollon va nimfa Evadnaning oʻgʻli edi. Tugʻilganda uni onasi tashlab ketgan. U uni Arkad yovvoyi choʻllarida, binafshalar toʻshagida yotgan holda tashlab ketdi, u yerda uni ilonlar asal bilan oziqlantirdilar. Oxir-oqibat, uni binafsha ustidan Iamus deb atagan choʻponlar topib olishgan.

Maʼbuda Persephone va uning hamrohi nimfalar bahorgi oʻtloqda atirgul, krokus, binafsha, iris, nilufar gullarini yigʻishayotganda, Aid uni oʻgʻirlab ketadi[17].

Madaniyatda tahrir

V. odorata Shekspirning mashhur satrlarida tilga olingan turlardan biri:

„Oqsoqollar va bosh silkitgan binafshalar oʻsadigan joyda,
Yoqimli yogʻoch bilan qoplangan,
Shirin mushk atirgullari va eglantin bilan[18]“

Galereya tahrir

Manbalar tahrir

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Bruce Asakawa. California Gardener's Guide. Cool Springs Press, 3-sentabr 2001-yil — 38–39 bet. ISBN 978-1-930604-47-6. 2011-yil 25-noyabrda qaraldi. 
  2. ↑ „Viola odorata 'Wellsiana' (Vt)“. Royal Horticural Society. Qaraldi: 1-mart 2020-yil.
  3. ↑ „AGM Plants - Ornamental“. Royal Horticultural Society (2017-yil iyul). Qaraldi: 18-fevral 2019-yil.
  4. ↑ Perfume and Flavor Materials of Natural Origin by Steffen Arctander, First published 1961, ISBN 0-931710-36-7, ISBN 978-0-931710-36-0
  5. ↑ Perfumes Cosmetics and Soaps by W. A. Poucher, Vol. 2, Chapter V Monographs on Flower Perfumes. First published 1923
  6. ↑ „Violet“. fragrantica.
  7. ↑ An Introduction to Perfumery by Curtis & Williams 2nd Edition, 2009, ISBN 978-0-9608752-8-3, ISBN 978-1-870228-24-4
  8. ↑ „Essential oils“. Bo Jensen.
  9. ↑ „Edible Flowers Violets“.
  10. ↑ Qasemzadeh, MJ; Sharifi, H; Hamedanian, M; Gharehbeglou, M; Heydari, M; Sardari, M; Akhlaghdoust, M; Minae, MB (2015-yil oktabr). „The Effect of Viola odorata Flower Syrup on the Cough of Children With Asthma: A Double-Blind, Randomized Controlled Trial“. J Evid Based Complementary Altern Med. 20-jild, № 4. 287–91-bet. doi:10.1177/2156587215584862. PMID 25954025. {{cite magazine}}: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |date= (yordam)
  11. ↑ Amer, A; Mehlhorn, H (2006). „Repellency effect of forty-one essential oils against Aedes, Anopheles, and Culex mosquitoes“. Parasitol. Res. 99-jild, № 4. 478–90-bet. doi:10.1007/s00436-006-0184-1. PMID 16642384.
  12. ↑ 12,0 12,1 „Sweet Violet“. WebMD.
  13. ↑ PDR for Herbal Medicines, 2004. ISBN 9781563635120. 
  14. ↑ Audrey Wynne Hatfield. A Herb for Every Ill. St. Martin's Press, 1973 — 173 bet. 
  15. ↑ Margaret Roberts. Edible & Medicinal Flowers. New Africa Books, 2000 — 79 bet. 
  16. ↑ Christopher Cumo. Encyclopedia of Cultivated Plants. ABC-CLIO, 2013 — 1113 bet. ISBN 9781598847758. 
  17. ↑ „Plants and flowers of Greek myth“. Theoi Project.
  18. ↑ Shakespeare, William. A midsummer night's dream. 
Wikimedia Commonsda Viola odorata mavzusiga oid fayllar bor. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Viola_odorata&oldid=4102088" dan olindi