Xitoy — Finlandiya munosabatlari
Finlandiya — Xitoy munosabatlari Finlandiya va Xitoy oʻrtasidagi tashqi aloqalardir.
 | |
 Xitoy |
 Finlandiya |
Tarixi tahrir
Shvetsiya va Daniya bilan bir qatorda Finlandiya 1950-yilda Xitoy Xalq Respublikasini tan olgan va bu mamlakat bilan diplomatik aloqalar oʻrnatgan birinchi Gʻarb davlatlaridan biri boʻlgan[1]. Pekindagi elchixona 1952-yil aprel oyida ochilgan va Finlandiyaning Xitoydagi birinchi rezident elchisi Xelge fon Norring 1952-yil 9-mayda Mao Szedunga ishonch yorliqlarini topshirgan.
Oʻsha yilning oʻzida savdo aloqalarini rivojlantirishga koʻmaklashish maqsadida elchixonada Olavi J. Mattila boshchiligidagi iqtisodiy boʻlim ochildi. Natijada Finlandiya 1953-yilda Xitoy Xalq Respublikasi bilan ikki tomonlama savdo shartnomasini imzolagan birinchi kapitalistik davlatga aylandi.
Ushbu qadamlar, shuningdek, Finlandiyaning XXRning BMTga aʼzo boʻlishini qatʼiy qoʻllab-quvvatlashi 1980-yillargacha xalqlar oʻrtasidagi munosabatlar uchun mustahkam asos boʻldi. 1990-yillarning boshidan beri Finlandiyadan Xitoyga har yili kamida bir marta vazirlar darajasida davlat tashrifi amalga oshiriladi.
Inson huquqlari tahrir
Gonkong milliy xavfsizlik qonuni tahrir
2020-yil iyun oyida Finlandiya Gonkong milliy xavfsizlik qonuniga ochiqchasiga qarshi chiqdi[2].
Savdo tahrir
Finlandiya va Xitoy oʻrtasida 1973-yildan buyon iqtisodiy, sanoat, ilmiy-texnikaviy hamkorlik toʻgʻrisidagi kelishuv mavjud boʻlib, bitim oxirgi marta 2005-yilda qayta koʻrib chiqilgan. Mamlakatlar oʻrtasidagi ikkita asosiy savdo tashkiloti: Finlandiya-Xitoy Savdo Assotsiatsiyasi va Xitoy Xalqaro savdoni rivojlantirish kengashi (CCPIT) tomonidan aloqalar olib boriladi.
Ikki davlat oʻrtasidagi savdoning eng tez rivojlanayotgan yoʻnalishlaridan biri atrof-muhitni muhofaza qilish va axborot texnologiyalaridir.
Axborot texnologiyalari tahrir
Finlandiyalik dasturiy taʼminot muhandisi Linus Torvalds tomonidan birinchi boʻlib ishlab chiqilgan Linux ochiq manbali dasturi Xitoyning IT sektorini rivojlantirishda va umuman mamlakatning jadal sanoat rivojlanishida katta rol oʻynagan. Tadqiqotchi, investor va ochiq kodli promouter Mikko Puhakka Linux Finlandiya — Xitoy hamkorligi uchun yaxshi poydevor yaratgan deb hisoblaydi.
Xitoy ochiq manba kodining tarixi Finlandiyaga borib taqaladi. Professor Gong Min 1990-yillarning boshlarida Xelsinki Texnologiya Universitetida doktorlik dissertatsiyasini olib borayotganida Linuxdan foydalanish va rivojlantirishni boshlagan. 1996-yilda Xitoyga qaytib kelgan professor Gong Min oʻzi bilan Linuxni 20 ta diskda olib kelgan. Bu Xitoyning ochiq manba kodini ishlab chiqishning tugʻilishi sifatida koʻriladi va professor Gong Min hozir Xitoydagi 20 ta eng nufuzli odamlar qatoriga kiradi.
Birinchi Linux serveri 1997-yil may oyida Changzhou shahrida ishga tushirilgan. Uning domen nomi cLinux.ml.org edi. Bugungi kunda Linuxning mahalliy tarqatilishi Red Flag Linux 2008-yilga kelib Xitoyning 1000 ta universitetlarida majburiy fan hisoblanadi. Xitoyliklar ochiq manbali dasturni mamlakat rivojining hal qiluvchi omili deb bilishadi.
Nokia Xitoydagi eng yirik Finlandiya investoridir.
Finlandiyada josuslik tahrir
Xitoy va Rossiya Finlandiya Tashqi ishlar vazirligida IT-tarmoqlari ustidan yirik josuslikda gumon qilinmoqda. Josuslik Finlandiya va Yevropa Ittifoqi oʻrtasidagi maʼlumotlar trafigiga qaratilgan boʻlib, toʻrt yil davomida davom etgani taxmin qilinmoqda. Josuslik 2013-yil bahorida fosh etilgan va oktabr holatiga ko‘ra Finlandiya Xavfsizlik razvedka xizmati (Supo) buzilishni tekshirgan[3].
Manbalar tahrir
- ↑ „Maatiedosto Kiina: Kahdenväliset suhteet“ (fi). Formin.fi: Maat ja alueet. Ministry for Foreign Affairs of Finland (2011-yil 30-iyun). 2015-yil 19-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 9-mart.
- ↑ Lawler. „The 53 countries supporting China's crackdown on Hong Kong“ (en). Axios (2020-yil 2-iyul). Qaraldi: 2020-yil 3-iyul.
- ↑ MTV3: Large-scale network spying uncovered at MFA YLE 31.10.2013