Xose I
Категория:Персоналии по алфавиту Xose I (portugalcha: D. José I, o Reformador) yoki XIX asr rus manbalarida Iosif I Emmanuel (1714 -yil 6-iyun, Ribeyra saroyi, Lissabon, Portugaliya — 1777-yil 24-fevral, Sintra saroyi, Sintra, Portugaliya) — 1750-yil 31-iyuldan Portugaliya qiroli hisoblanadi Braganza sulolasidan, Jon Xuan V ning o'g'li.
| Xose I | |
|---|---|
| José de Bragança | |
 | |
| Tavalludi | 1714-yil 6-iyun |
| Vafoti | 1777-yil 24-fevral |
| Fuqaroligi | Kingdom of Portugal |
| Bolalari | Maria I |
| Otasi | Xuan V Portugaliya |
| Onasi | Avstriyadan Mariya Ana |
Biografiya tahrir
Dastlabki yillar tahrir
Xose qiroli Xuan V va uning rafiqasi Avstriyalik Mariya Anna oilasida uchinchi farzand edi. Uning Pedro ismli akasi bor edi, lekin u ikki yoshida vafot etdi va Xose Braziliya shahzodasi, taxt vorisi va Braganza gertsogi bo'ldi.
Xose ovchilik va operaning katta muxlisi edi[1]. Shunday qilib, u Yevropadagi eng yirik opera partituralaridan birini to'pladi.
1729-yil 19-yanvarda Xose Ispaniya qiroli Filipp V ning qizi Marianna Viktoriyaga uylandi, uning katta singlisi Barbara esa kelajakdagi Ferdinand VI ga turmushga chiqdi. Marianna Viktoriya ham musiqa va ovni yaxshi ko'rardi[1], lekin shu bilan birga u davlat ishlariga mas'ul edi va ko'pincha erining vakolatlarini oldi.
Ta'lim tahrir
U erta bolaligini diniy ta'sirga ega bo'lgan onasi bilan o'tkazdi, shuningdek, unga birinchi lotin harflarini o'rgatgan iezuit konfessorining ta'siri. U ilm-fan va tillar boʻyicha oʻz davrining shahzodalariga yarasha ta’lim-tarbiya oldi, shuningdek, olijanob ritsarlik san’atini oldi. Uning musiqiy kelib chiqishi haqida kam narsa ma'lum bo'lsa-da, uning singlisi portugaliyalik Barbaradan farqli o'laroq, o'z davrining buyuk musiqachilaridan biri Domeniko Skarlattining ta'limidan foyda ko'rgan, u turmushga chiqqanida Ispaniyaga ergashgan.
Boshqaruv organi tahrir
Xose I taxtga 1750-yilda u allaqachon 36 yoshda bo'lganida kelgan[1]. U davlat boshqaruvidagi barcha ishlarni Markiz de Pombalga topshirib, oʻzi esa rohat-farogʻat bilan band[1]. Darhaqiqat, Xose boshqaruvidagi mamlakatni Markiz Pombal boshqargan. Qirolning oʻzi toʻngʻich qizi Maryamni taxt vorisi deb e’lon qildi va uni Braziliya malikasi deb e’lon qildi. Bu vaqtga kelib, shoh xotini unga o'g'il tug'ishi mumkinligiga ishonmay qoldi.
Pombalning nufuzli Markizasi Portugaliya Yevropaning boshqa buyuk davlatlari bilan yanada samarali raqobatlasha olishi uchun iqtisodiy, ijtimoiy va mustamlaka siyosatining har bir jihatini qayta shakllantirishga harakat qildi. 1758-yilda Aveyra qiroli Xosening hayotiga suiqasd uyushtirish Pombalga kuchli Tavora oilasidan qutulish va iyezuitlarni quvib chiqarish imkoniyatini berdi (ba'zilar bahona deyishadi) va shu bilan cherkov mulkini nazorat qilish imkoniyatini berdi.
O'lim va meros tahrir
Xose I davrida 1755-yilda Lissabondagi halokatli zilzila sodir bo'lib, unda 100 000 ga yaqin odam halok bo'ldi. Zilzila qirolni qattiq klaustrofobiyaga olib keldi va u saroyda yashashdan noqulay bo'ldi. Natijada u sud bilan Ajuda tog'larida jihozlangan keng chodir shahriga ko'chib o'tdi.
Poytaxt katta xarajat evaziga qayta qurilgan va qirol Xosening otliq haykali hali ham Lissabonning bosh maydonida hukmronlik qiladi.
Xose uzoq davom etgan kasallikdan so'ng vafot etdi, uning rafiqasi Marianna Viktoriya, Ispaniya qiroli Filipp V ning qizi edi. Xosening o'rniga uning to'ng'ich qizi Mariya I keldi, u darhol mag'rur Markiz Pombalni hokimiyatdan olib tashladi.
Bir oila tahrir
Ispaniya qiroli Filipp V ning qizi Marianna Viktoriya tomonidan Xosening to'rtta qizi bor edi:
- Mariya I ( 1734-1816),
- Mariya Anna Fransiska ( 1736-1813),
- Mariya Fransiska Doroteya ( 1739-1771),
- Mariya Frensis Benedikta ( 1746-1829).
Yana to'rt nafar farzand - bir qiz va uch o'g'il o'lik holda tug'ildi.
Erkak merosxo'rlari bo'lmagan qirol Xose 1760-yilda to'ng'ich qizi Mariya I ni o'z ukasi Pedraga uzatdi. 1777-yilda kenja qizi - Mariya Frensis Benedikta o'zining jiyani - Meri I ning to'ng'ich o'g'li - Xosega turmushga chiqdidi. Yana ikkita qizi turmushga chiqmagan.
Manbalar tahrir
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 https://www.enciclopedia.cat/ec-gec-0034874.xml Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; name "autogenerated1" defined multiple times with different content
Havolalar tahrir
- Иосиф I Эммануил // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.