Yervant Odian
Yervant Odian (armancha: Երուանդ Օտեան or Երվանդ Օտյան; 19-sentyabr 1869-yil – 1926-yil) – Usmonlilar imperiyasidagi armanlardan boʻlgan satirik, jurnalist va dramaturg[1]. U oʻzining zamondoshi Hagop Baronian bilan birga eng nufuzli arman satiriklaridan biri hisoblanadi. U oʻzining "Comrade Panchooni" asari bilan mashhur boʻlib, oʻsha davrdagi arman inqilobiy partiyalarini masxara qilgan.
| Yervant Odian | |
|---|---|
 | |
| Tavalludi |
19-sentyabr 1869-yil |
| Vafoti |
1926-yil Qohira, Misr |
| Fuqaroligi | Usmonli imperiyasi |
| Kasbi | jurnalist, yozuvchi |
Konstantinopolda badavlat oilada tugʻilgan Odian 1894–1896-yillardagi Hamidiy qirgʻinlari paytida shaharni tark etdi va 1909-yilda Konstantinopolga qaytishdan oldin butun Yevropa boʻylab sayohat qildi. Odian armanlar genotsidi paytida Suriya choʻliga surgun qilingan va tirik qolgan. 1919-yilgi genotsid paytida boshidan kechirgan xotiralarini asar sifatida nashr etgan[2].
Odianning roman va qissalarni oʻz ichiga olgan asarlarida koʻpincha hazil-mutoyiba bilan insoniyatning illatlari koʻrsatilgan. Odian asarlarida koʻpincha arman-turk munosabatlari va musulmon-xristian munosabatlari yoritilgan[3]. Odianning yozish uslublari koʻpincha ekstrovert deb taʼriflanadi, goʻyo u haqiqatni eng yaxshi tasvirlash uchun oʻz shaxsiyatini asardan olib tashlayotgandek[4].
Hayoti
tahrir
Hayotning boshlangʻich davri
tahrirOdian Konstantinopoldagi (hozirgi Istanbul) eng badavlat oilalardan birida tugʻilgan[5]. Uning amakisi Krikor Odian (1834–1887) obroʻli siyosiy arbob, Armaniston milliy konstitutsiyasining asoschilari va yozuvchilaridan biri edi[6]. Odianning bobosi Yazedje Boghos Agha oʻzining koʻp sonli arman aholisi bilan mashhur Turkiyaning Palu shahridan edi[7]. Uning otasi yozuvchi, diplomat va tarjimon edi. Uning onasi ham badavlat oiladan chiqqan[6].
Odian hayotining boshida Konstantinopoldagi Berber maktabida oʻqigan va u yerda yozishni boshlagan[6]. Umri davomida Odian bir qancha tillarni (fransuz, turk va arman tillarini) yaxshi oʻrgangan[6]. Odian uning tarbiyasida katta taʼsir koʻrsatgan amakisining yordami tufayli yozishni davom ettirgan[6]. Odian Armaniston Milliy Assambleyasi deputati sifatida ham ishlagan[6]. Uning satiralarida koʻpincha siyosiy mavzular haqida gap ketgan boʻlsa-da, u hech qachon biron bir siyosiy partiyaga qoʻshilmagan[6].
1896-yilda, Konstantinopolda armanlarning qirgʻinlari tugashidan oldin, Odian oʻsha paytdagi uyini tark etdi va Qohiraga joylashishdan oldin Afina, Parij, Vena, London va Bombey kabi joylardan boshpana izlab, Yevropa boʻylab sayohat qildi[8].
Keyingi hayoti
tahrirYervant Odian oxir-oqibat 1909-yilda uyiga, Konstantinopolga qaytib keldi va u yerda yozuvchi sifatida faoliyatini davom ettirdi[9]. 1915-yil avgust oyida arman genotsidi paytida hibsga olindi va Konstantinopoldan deportatsiya qilindi. 1916-yilda Suriyaning Hamo shahrida u zoʻrlik bilan islom dinini qabul qildi va unga musulmoncha ism (Aziz Nuriy) berildi. U islom diniga amal qilishdan va oʻzining yangi ismini qoʻllashdan bosh tortdi[10][11]. Keyin u Dayr uz-Zavrga surgun qilindi, u yerda nemis amaldorlari uchun tarjimon boʻlib ishlab, oʻlimdan qutulishga muvaffaq boʻldi. Chunki u fransuz va turk tillarini bilar edi. Odianning arman genotsidi voqealaridan dahshatga tushishi uni xotiralarini yozishga undadi[6]. 1918-yilda, Birinchi jahon urushidan soʻng, u genotsid natijasida yetim qolgan arman bolalarini qutqarish va ularni bolalar uylariga joylashtirish mas’uliyatini oʻz zimmasiga oldi. Odian Konstantinopolga qaytib, Jamanak gazetasida ishladi[12]. U 1919-yili Jamanakda armanlarning genotsidida oʻz tajribasi haqida oʻz xotiralarini nashr etgan. U 1922-yilda Konstantinopolni tark etdi va Buxarestda va Yaqin Sharqning turli joylarida yashadi. Yervant Odian ishtiyoqmand va koʻp ichuvchi edi[6]. U umrining soʻnggi kunlarini Misrning Qohira shahrida oʻtkazdi va u yerda 1926-yilda 56 yoshida vafot etdi.
Xotirasi
tahrir
Odianning baʼzi asarlari Armanistonda "Comrade Panchooni" (1992) va "Monsieur Jacques and the Others" (1964, „Geghdz Lrdesě“ qissasi asosida) kabi filmlarga moslashtirilgan. 2011-yil oxirida Armaniston umumiy xayrixohlar ittifoqining Ardavazt teatr jamoasi Odianning "Ser yev Dzidzagh" nomli satirik komediyasini namoyish etdi. Bu satirik komediyaga qaratilgan uchta aylanuvchi syujetlar, ularning barchasi oʻn toʻqqizinchi asr arman jamiyatining toʻgʻri tasvirini tasvirlash uchun bir-biri bilan bogʻlangan holda ishlatiladi[13]. 2016-yilda Armanistonning Fresno muzeyi Odianning 150 yilligini nishonladi va uning hayoti va adabiy asarlariga bagʻishlangan tadbir oʻtkazdi[14]. Yerevanning Malatia-Sebastia mahallasidagi koʻchaga Yervant Odian nomi berildi.
Manbalar
tahrir- ↑ Kermanikian, Mesrob (Summer 1961). "Yervant Odian". Ararat. http://agbu.org/ararat_archives/1961/03/1961_V2_N3_03.pdf. Qaraldi: 8 October 2011.Yervant Odian]]
- ↑ „Yervant Odian“. www.bibliomonde.com. Qaraldi: 2019-yil 18-noyabr.
- ↑ Guerguerian, Krikor (2018-04-02). "Odyan 02". Yervant Odyan. https://commons.clarku.edu/yervant_odyan/2.
- ↑ „Yervant Odian“. acam-france.org. Association Culturelle Arménienne de Marne-la-Vallée (France). Qaraldi: 2019-yil 18-noyabr.
- ↑ „Yervant Odian“. acam-france.org. Association Culturelle Arménienne de Marne-la-Vallée (France). Qaraldi: 2019-yil 18-noyabr.„Yervant Odian“. acam-france.org. Association Culturelle Arménienne de Marne-la-Vallée (France). Retrieved 2019-11-18.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 6,7 6,8 „Yervant Odian“. acam-france.org. Association Culturelle Arménienne de Marne-la-Vallée (France). Qaraldi: 2019-yil 18-noyabr.„Yervant Odian“. acam-france.org. Association Culturelle Arménienne de Marne-la-Vallée (France). Retrieved 2019-11-18.
- ↑ „Maps| Vilayet of Diyarbekir| Palu| Locale| Population movements:: Houshamadyan – a project to reconstruct Ottoman Armenian town and village life“. www.houshamadyan.org. Qaraldi: 2019-yil 18-noyabr.
- ↑ „Yervant Odian“. www.goodreads.com. Qaraldi: 2019-yil 18-noyabr.
- ↑ „Yervant Odian“. www.goodreads.com. Qaraldi: 2019-yil 18-noyabr.„Yervant Odian“. www.goodreads.com. Retrieved 2019-11-18.
- ↑ Teotoros Lapçinciyan (Teotig): Ամէնուն Տարեցոյցը. Ժ-ԺԴ. Տարի. 1916–1920. [Everymanʼs Almanac. 10.-14. Year. 1916–1920], G. Keshishian press, Constantinople 1920
- ↑ Georgelin, Hervé (March 2008). "Perception of the other's fate: what Greek Orthodox refugees from the Ottoman Empire reported about the destruction of Ottoman Armenians". Journal of Genocide Research 10 (1): 59–76. doi:10.1080/14623520701850310. ISSN 1462-3528.
- ↑ „Yervant Odian“. www.bibliomonde.com. Qaraldi: 2019-yil 18-noyabr.„Yervant Odian“. www.bibliomonde.com. Retrieved 2019-11-18.
- ↑ „AGBU Ardavazt Continues Long String of Successful Performances with Yervant Odian's "Ser Yev Dzidzagh"“. AGBU | Armenian non-profit organization. 2019-yil 28-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 18-noyabr.
- ↑ „Yervant Odian: 150th Birthday Celebration (1869-1926)“. Armenian Museum of Fresno. Qaraldi: 2019-yil 18-noyabr.