Yuqori darajali domen

Yuqori (birinchi) darajali domen (inglizcha: top-level domain, TLD) domen nomlari tizimi (DNS) ierarxiyasida ildiz domenidan keyingi eng yuqori darajadir (inglizcha: root domain). Internet domen nomi boshlanadigan boshlangʻich nuqta (oʻngdan chapga) hisoblanadi: (www yoki nuqta bilan ajratilgan n-darajali domen(lar).) . 2-darajali domen . yuqori (birinchi) darajali domen

Masalan:

www.Wikipedia.org

Har bir Internet-domen nomi nuqtalar bilan ajratilgan va teskari tartibda yozilgan bir nechta qismlardan iborat boʻlgani sababli, yuqori darajadagi domen domen nomining yakuniy qismidir. Masalan, ru.wikipedia.org domen nomida yuqori darajali domen org yoki ORG hisoblanadi, chunki domen nomlari katta-kichik harflarga sezgir emas.

Administratsiyalash

Yuqori darajadagi domenlar dastlab Jon Postelning IANA kompaniyasi tomonidan yaratilgan, qoʻllab-quvvatlangan va boshqarilgan.inglizcha: Internet Assigned Numbers Authority — „Internet adreslar fazosini administratsiyalash“), AQSh Mudofaa vazirligi bilan tuzilgan shartnoma asosida ishlagan. Uning oʻlimidan soʻng, bu savollar boshqa xalqaro ICANN tashkilotiga — ismlar va raqamlarni belgilash uchun Internet korporatsiyasiga oʻtkazildi (inglizcha: Internet Corporation for Assigned Names and Numbers) va podryatchi funktsiyalari AQSh Savdo vazirligiga oʻtkazildi.

ICANN hozirda Internetdagi barcha DNS manzillar maydonini saqlab turadi va boshqaradi, faqat AQSh hukumati idoralari tomonidan boshqariladigan cheklangan TLDlar bundan mustasno.

Texnik jihatdan TLDlar ICANN tomonidan boshqariladigan DNS ildiz serveri tizimi orqali mavjud.

ICANN 2012-yil 12-yanvardan boshlab barcha internet foydalanuvchilari uchun birinchi darajali domenlarni bepul roʻyxatdan oʻtkazish ochilishini eʼlon qildi.

2013-yildan beri ICANN endi yangi domen zonalarini roʻyxatdan oʻtkazmaydi, faqat avval roʻyxatdan oʻtganlarni boshqaradi.

Tasniflash

Asosiy domenlar

Umumiy yuqori darajadagi domenlar (avvalgi toifalar) dastlab gov, edu, com, mil, org va netdan iborat edi. Ildiz zonasidagi mavjud yuqori darajali domenlarning nufuzli roʻyxati IANA veb-saytida https://www.iana.org/domains/root/db/ manzilida chop etilgan.

Umumiy yuqori darajadagi domenlar (inglizcha: generic top-level domain — gTLD):
- Homiylik qilinmagan (asosiy) yuqori darajadagi domenlar.
- Homiylik qilingan yuqori darajadagi domenlar (sTLDs).
- Internet infratuzilmasi uchun yuqori darajadagi domen.
- Zaxiralangan Yuqori darajali domenlar.
- Psevdo yuqori darajadagi domenlar.
Milliy yuqori darajadagi domenlar (inglizcha: country code top-level domain — ccTLD):
- 2 harfli mamlakat kodi (odatda ISO 3166-1, lekin baʼzi mamlakatlarda GB oʻrniga Buyuk Britaniya uchun " .uk " kabi boshqa belgi mavjud)
- Oʻz tilidagi davlat domenlari (xalqarolashgan davlat domeni) (inglizcha: IDN ccTLD, 2009-yildan beri; oxirgi foydalanuvchi ilovalarida oʻz ona tilida yoki skriptda koʻrsatiladi).

Umumiy foydalanigan psevdodomenlar

Ushbu domenlar DNS manzil maydonida mavjud emas edi, lekin ular odatda Internetdan boshqa manzil usuli bilan tarmoqlarga pochta joʻnatishda ishlatiladi. Ushbu domendagi manzillarga yuborilgan xatni qayta ishlash uchun pochta joʻnatiladigan maʼlum bir mashinadagi pochta dasturi mos ravishda sozlanishi kerak.

.uucp — UUCP orqali kirish mumkin boʻlgan mashinalarga kirish uchun.
.bitnet — BITNET tarmogʻiga pochta joʻnatish uchun.
.fidonet — Fidonet tarmogʻiga pochta joʻnatish uchun. Hozirgi vaqtda Internet va Fidonet oʻrtasidagi umumiy marshrutlash amaliyotidagi oʻzgarishlar tufayli ushbu soxta domen oʻrniga.fidonet.org domeni keng tarqalgan.
bir qator eski tizimlar bir xil mashina yoki mahalliy kompyuter tarmogʻida foydalaniladigan manzillar uchun.local yuqori darajali domenidan ham foydalanadi..localdomain manzili ham koʻpincha joriy kompyuterga murojaat qilish uchun ishlatiladi.

Eski va foydalanilmagan domenlar

.nato — xalqaro tashkilot NATO tuzilmasi — hozirda hech boʻlmaganda 1996 yil iyul oyida olib tashlangan Internetning hamma uchun ochiq qismida ishlatilmaydi.
.web — IANA tomonidan xususiy tijorat registratori Image Online Design tomonidan foydalanish uchun ajratilgan domen. Ommaviy norozilik tufayli ushbu domenning ildiz serverlari hech qachon umumiy DNS tizimiga ulanmagan. Hozirda ular ishlashda davom etmoqda va roʻyxatga oluvchining veb-saytida u ushbu domenni ICANN bilan roʻyxatdan oʻtkazish tartibidan oʻtayotgani haqida xabar bor.
.csnet — Qoʻshma Shtatlardagi universitet va ilmiy pochta tarmogʻi boʻlgan Kompyuter fanlari tarmogʻiga ulanish uchun moʻljallangan domen. 1988-yilda sodir boʻlgan CSNET va BITNET birlashgandan soʻng, foydalanishni toʻxtatdi.
.ddn — Amerika mudofaa maʼlumotlar tarmogʻida foydalanish uchun moʻljallangan yuqori darajadagi domen. Bu rejalashtirilgan edi, lekin amalga oshirilmadi.

Muqobil va qoʻshimcha yuqori darajadagi domenlar

Shuningdek qarang: Muqobil DNS ildiz serverlari

Nazariy jihatdan, har kim oʻz DNS ildiz serverlarini oʻrnatishi va foydalanishni boshlashi mumkin. Amalda, vaqti-vaqti bilan Internetda ommaviy foydalanish uchun muqobil DNS ildiz serverlarini ochadigan turli xil odamlar va tashkilotlar guruhlari paydo boʻladi. Qoidaga koʻra, ushbu tizimlar umumiy qabul qilingan domenlar toʻplamini bir qator yangi birinchi darajali domenlar bilan toʻldiradi, baʼzan ular texnik amalga oshirishni toʻldiradi. Masalan, domen nomlarida milliy alifbo belgilaridan foydalanishga ruxsat berish uchun DNS kengaytirilgunga qadar u yoki bu milliy alifbo belgilarini oʻz ichiga olgan birinchi darajali domen nomlari bilan qoʻshimcha DNS tizimlarini yaratishga bir necha bor urinishlar qilingan. rus domeni Ya.ru. Bu urinishlar keng tarqalmagan, ammo bir qancha bunday loyihalar bugungi kungacha mavjud.

ICANN anʼanaviy ravishda muqobil loyihalarni eʼtiborsiz qoldirganligi sababli, uning yuqori darajadagi yangi domenlarni chiqarishdagi oʻz faoliyati bir vaqtning oʻzida.biz domeni boʻyicha mojaroga olib keldi, uni boshqarish uchun allaqachon ikkita „tarixiy daʼvogar“ mavjud edi. Natijada, bir qator muqobil DNS tizimlari ICANN.biz variantida roʻyxatdan oʻtgan domenlarni tan olishdan bosh tortdi va ularning manzil maydonining ICANN DNS bilan toʻliq mosligi yoʻqoldi.

Qoʻshimcha yuqori darajadagi domenlar Internetga murojaatlarni bir qismini ushlab olish va keyin qayta ishlash uchun odatda bitta kompyuter ichida maxsus dasturiy taʼminot tomonidan ishlatilishi mumkin. Masalan,.onion domeni Tor anonim tarmogʻi tomonidan murojaatlarni oʻzining yashirin xizmatlariga yoʻnaltirish va ushlab olish uchun ishlatiladi va.i2p domeni I2P anonim tarmoq dasturi tomonidan ishlatiladi.

Kutilayotgan yuqori darajali domenlar

Hozirda yangi yuqori darajadagi domenlarni joriy etishni koʻrib chiqilyabdi^[1]^[2]. Mutlaqo har qanday tashkilot oʻzlari uchun turli savdo belgilariga, assotsiatsiyalarga mos keladigan oʻzining yuqori darajali domenlarini roʻyxatdan oʻtkazishi mumkin — alohida butun sanoatning nomlari va hokimiyat — domenlarni shaharlar, viloyatlar va boshqalarga bagʻishlash uchun^[3]. Mutaxassislarning fikricha, maxsus yuqori darajadagi domen brend xavfsizligini taʼminlaydi^[4]. Domenlar 2013-yilda ishlay boshlagan.

Internet-manzilni koʻrgan kishi uning yozilish tilini bilishi kerak (inglizcha: The Internet address should specify its language writing).

Birinchi darajali domen uchun birinchi nomzodlar orasida Dotcities hamjamiyatiga birlashgan dunyo shaharlari kiradi. Unga Berlin, Nyu-York, London, Vena va dunyoning boshqa shaharlari kiradi.

2010-yil 24-avgustda RU-CENTER registratori yuqori darajadagi domenlarni yaratish tashabbusini boshladi. MOSKVA va.MOSKVA^[5]. 2011-yil 30-sentabrda loyiha Moskva hukumati tomonidan qoʻllab-quvvatlandi^[6]. Domenlar 2014-yil 24-aprelda topshirilgan va 2014-yil 1-dekabrda ular hamma uchun roʻyxatdan oʻtishlari mumkin boʻlgan.

1-darajali domenlar miqdori va soni

2017-yil dekabr:

Miqdori — 1541 (gTLD : 1226)^[7]^[8].

Eng katta domen zonalari (kamayish tartibida): .com, .de, .cn, .uk, .net, .org, .info, .ru, .nl, .tk.^[9]

Rossiya domenlari .rf — 900 ming^[10], .ru — 5,4 million^[11] va ittifoqdosh .su — 120 ming. ismlar^[12].

2017-yilda yuqori darajadagi domenlardagi domen nomlari soni 330 million nomdan oshdi^[13].

Manbalar

↑ "Otkrit put novim domenam verxnego urovnya": http://info.nic.ru/node/3690
↑ "Revolyutsionnaya konferensiya ICANN": http://info.nic.ru/node/3706
↑ „«ICANN разрешил компаниям регистрировать собственные доменные зоны»“ (deadlink). 2011-yil 25-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 9-iyul.
↑ Sobstvenniy domen
↑ „„Kompaniya RU-CENTER initsiirovala proekt po sozdaniyu domenov.MOSCOW i.MOSKVA““. 2013-yil 29-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 29-may.
↑ „„V Den interneta Pravitelstvo Moskvi podderjalo initsiativu vnedreniya domenov.MOSCOW i.MOSKVA““. 2012-yil 19-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 29-may.
↑ TLD DNSSEC Report: http://stats.research.icann.org/dns/tld_report/ (Wayback Machine saytida 2019-03-25 sanasida arxivlangan) ^(ingl.)
↑ new gTLD Statistics: https://ntldstats.com/ ^(ingl.)
↑ Kolichestvo registriruemix domenov 2-go urovnya: http://research.domaintools.com/statistics/tld-counts/ ^(ingl.)
↑ Texnicheskiy Tsentr Internet
↑ „Статистика доменных имён в домене RU“ (deadlink). 2012-yil 24-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 4-iyun.
↑ Texnicheskiy Tsentr Internet: https://tcinet.ru/upload/misc/2017_nov.pdf
↑ Verisign ^(ingl.)

Tegishli havolalar

Yaroqli umumiy maqsadli domenlar, ccTLD va ccTLDlar roʻyxati(Inglizcha) ) IANA veb-saytida
Faol GDO va boshqaruvchi tashkilotlar roʻyxati(Inglizcha) ) ICANN veb-saytida
ICANN akkreditatsiyadan oʻtgan registratorlar ICANN akkreditatsiyadan oʻtgan registratorlar roʻyxati(Inglizcha) ) ICANN veb-saytida
Dunyoning domen xaritasi 4080x2040 (Visibone Country Chart)(Inglizcha) (≈ 3 MB)

Yuqori darajali domenlar yangiliklari — CircleID(Inglizcha) )

[1] "Otkrit put novim domenam verxnego urovnya": http://info.nic.ru/node/3690

[2] "Revolyutsionnaya konferensiya ICANN": http://info.nic.ru/node/3706

[3] „«ICANN разрешил компаниям регистрировать собственные доменные зоны»“ (deadlink). 2011-yil 25-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 9-iyul.

[4] Sobstvenniy domen

[5] „„Kompaniya RU-CENTER initsiirovala proekt po sozdaniyu domenov.MOSCOW i.MOSKVA““. 2013-yil 29-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 29-may.

[6] „„V Den interneta Pravitelstvo Moskvi podderjalo initsiativu vnedreniya domenov.MOSCOW i.MOSKVA““. 2012-yil 19-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 29-may.

[7] TLD DNSSEC Report: http://stats.research.icann.org/dns/tld_report/ (Wayback Machine saytida 2019-03-25 sanasida arxivlangan) ^(ingl.)

[8] w gTLD Statistics: https://ntldstats.com/ ^(ingl.)

[9] Kolichestvo registriruemix domenov 2-go urovnya: http://research.domaintools.com/statistics/tld-counts/ ^(ingl.)

[10] Texnicheskiy Tsentr Internet

[11] „Статистика доменных имён в домене RU“ (deadlink). 2012-yil 24-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 4-iyun.

[12] Texnicheskiy Tsentr Internet: https://tcinet.ru/upload/misc/2017_nov.pdf

[verisign-13] Verisign ^(ingl.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]