Çubukoğulları bekligi
Çubukoğulları bekligi (turkcha: Çubukoğulları[1]) — sharqiy Onadoʻli hududida markazi Harput boʻlgan va 1085-1112-yillar oraligʻida mavjud boʻlgan turk-islom bekligi. 1112-yilda markazi Paluda joylashgan beklik Artuklu bekligi tomonidan egallangan boʻlsa, markazi Harputda joylashgan beklik 1119-1121-yillarda egallandi.
| Çubukoğulları bekligi Çubukoğulları Beyliği | ||||
| ||||
|---|---|---|---|---|
| Poytaxti | Harput | |||
| Til(lar)i | Turk tili | |||
| Dini | Islom | |||
| Boshqaruv shakli | Mutlaq monarxiya | |||
| Sulola | Çubukoğulları | |||
| Bek | ||||
| - 1085—1092(ilk) | Çubuk Bey | |||
| - 1092—1112 (soʻngi) | Mehmed Bey | |||
| Tarix | ||||
| - 1085 | Beklikka asos solindi. | |||
| - 1112 | Beklik Artuklu bekligiga qoʻshib olindi. | |||
Beylik tarkibiga Xarput, Palu, Mazgirt, Chemishkezek, Dersim, Egin, Arapgir, Pyuturge hududlari kirgan.
Tarix
tahrir1071-yilda Manzikert jangida Vizantiya imperiyasi magʻlubiyatga uchragandan soʻng, koʻplab turkman qabilalari Vizantiya hududidan tortib olingan yerlar Onadoʻliga koʻchib oʻrnasha boshlaganlar[2]. Markazi Koʻniya boʻlgan saltanat tashkil etildi. Kichik Osiyo xududida beklar tasarrufidagi saljuqiy qabilalari joylasha boshladi. Alp-Arslon sarkardalari Vizantiya yerlarini bosib olib, mustaqil yoki yarim mustaqil bekliklarni tuzdilar[3][2][4].
Çubuk
tahrirÇubuk Bey Artuk Bey bilan birga Vizantiyaga yurish qilgan. Çubuk Bey Malikshoh bilan Marvoniylar davlatini bosib olishda qatnashgan[5][5]. 1085-yil 31-avgustda Mayafarikin qamal qilinib, qoʻlga kiritilgach, saljuqiylar sultoni Malikshoh Fahriddinning vaziri Çubukni shaharga hokim qilib tayinlab, unga 300 ta askar berib, Harput va uning atrofini zabt etishga koʻrsatma beradi. Çubuk Bey vazifani muvafaqqiyat bilan bajardi va Harput va unga tutash hududlarni iqto sifatida qabul qilib oldi. Ibn al-Asir 1092/93-yillarda Çubukning Adanni zabt etishdagi ishtirokini eslatib oʻtgan[5]. Çubuk Bey Tutush qoʻshinida xizmat qilib, jangda 1292/93-yilda vafot etgan[5].
Mehmed
tahrirÇubuk Beydan soʻng beklik taxtiga Mehmed chiqdi. Mehmed birinchi marta 1104-yil voqealari munosabati bilan tilga olinadi: u Sulton Berkyaruk va uning ukasi Muhammad Tapar oʻrtasidagi Hoy jangida qatnashgan. Mehmed 1112-yilda vafot etadi[5]. Harput bekining vafot etganidan xabar topgan Artuk bekning nabirasi Balak Gazi uning yerlarini tortib ola boshlaydi. 1112-yilda Mehmed Beyning oʻlimi bilan Çubukoğulları bekligi Artuklu bekligi tomonidan bosib olindi va tugatildi[6].
Manbalar
tahrir- ↑ Kesik 2018.
- ↑ 2,0 2,1 Запорожец 2011, Глава VI, § 1.
- ↑ Väth 1987, s. 23.
- ↑ Väth 1987, s. 24.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Bezer 1997.
- ↑ Atçeken, Yaşar 2016, s. 127.
Adabiyotlar
tahrir- Запорожец В. М.. Сельджуки. М.: Воениздат, 2011.
- Atçeken Z., Yaşar B.. Malazgirt'ten Vatana Anadolu Selçuklu Devleti Tarihi. Eğitim Yayınevi, 2016. ISBN 978-975-8890-15-6.
- Bezer G. Ö. Harput'ta Bir Türkmen Beyliği Çubukoğulları(turk.) // Belleten. — 1997. — C. 61, sayıl. 230. — S. 067–092. — ISSN 0041-4255.
- Kesik M. „ÇUBUKOĞULLARI“, . Anadolu Türk beylikleri. İstanbul: Bilge Kültür Sanat, 2018. ISBN 978-605-9521-81-9. (turk.)
- Väth Gerhard. Die Geschichte der artuqidischen Fürstentümer in Syrien und der Ǧazīra'l-Furātīya (496—812/1002—1409). B.: Schwarz[de], 1987.
- Çelik A., Yıldırım T. İLK ISLAM FETİHLERİNDEN BEYLİKLER DÖNEMİNE HARPUT(turk.) // Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi / Editör:Enver Çakarde. — 2013. — C. 2. — S. 545-560.