Aleksandriya kutubxonasi

Iskandariya kutubxonasi eng muhim qadimiy kutubxona edi. U III asr boshlarida yaratilgan. miloddan avvalgi asr yaqinda Misrda barpo etilgan. Aleksandriya Makedoniya - Yunon shahrida joylashgan. Kutubxonaning tugallanish sanasi aniq emas. Taxminlar miloddan avvalgi 48-yilgacha. VII asrgacha. Koʻpincha III bandda fikr bildirilishiga qaraganda, Century butun Iskandariya saroyi vayron qurboni boʻldi. Hozirgacha kutubxona qoldiqlari topilmadi, ammo qadimgi mualliflarning matnlari baʼzi maʼlumotlarni taqdim etadi.

Kutubxonada badiiy qollanmalar oʻsha davr meʼyorlariga koʻra juda koʻp bolgan, lekin bugungi kunda nomaʼlum boʻlgan oʻramlar fondlari bor. Bularga adabiy asarlar, turli mavzulardagi katta hajmdagi ilmiy adabiyotlar kiradi shuni aytib otish mumkinki, u tashkil etilganidan koʻp oʻtmay katta zaxira mavjud boʻlib, keyinchalik u avlodlar oʻsishida davom etdi. Iskandariya Serapeionidagi kichikroq yordamchi kutubxona shaharning janubi-gʻarbiy qismida, mahalliy misrliklar yashaydigan bir qismida joylashgan edi.

Kutubxona binolari shaharning saroy tumanida joylashgan boʻlib, koʻplab mashhur olimlar shu kutubxonada ishlagan va Iskandariya maktabi rivojlangan muhim ilmiy muassasa - Iskandariya muzeyi bilan chambarchas bogʻliq edi. Kutubxonaning asosiy vazifasi- muzey uchun maktab va hamda tadqiqot kutubxonasi hisoblangan. Ptolemey hukmdorlari tomonidan moliyalashtirilgan bu ikki muassasa III asrda Iskandariyaning gullab-yashnashida muhim rol oʻynagan. miloddan avvalgi III asr Chr. Afina yunon fanining markazi sifatida almashtirildi. Kutubxona nafaqat ilmiy maqsadlarda, balki Ptolemeylarning qudratini namoyish qilish uchun ishlatilgan.

Tarixiy va arxeologik tadqiqotlardan tashqari, kutubxonaning keyingi taʼsiri haqida koʻplab afsonalar mavjud boʻlib, ular bugungi kungacha davom etmoqda. U universal kutubxonaning afsonaviy arxetipi va ideal-tipik bilimlar ombori sifatida qaraladi. Kutubxonaning yoʻq qilinishi haqidagi taxminlar juda keng tarqalgan.

Nomlanishi

Manbalarda kutubxona turli nomlar bilan ataladi. U koʻpincha „katta kutubxona“ deb ataladi (qadimgi yunoncha: ἡ μεγάλη βιβλιοθήκη), lekin „qirol kutubxonasi“, „Museion kutubxonasi“, „Iskandariya kutubxonasi“ yoki „birinchi kutubxona“ kabi nomlari mavjud.

Joylashuvi va binosi

Qadimgi Iskandariya shahar xaritasi. Museion shimoli-sharqda, Serapeion janubi-g'arbda joylashgan.

Hozirgacha na muzeyda, na kutubxonada izlar qolmagan. Strabonning sayohatnomasi kabi qadimiy maʼlumotlarga asoslanib, ikkalasi ham qadimiy shaharning shimoli-sharqidagi saroy tumanida joylashgan deb taxmin qilinadi. Strabonning taʼkidlashicha, muzey kolonnad, oʻqish uchun eksedra va olimlar uchun katta oshxonadan iborat boʻlgan. U kutubxonani alohida xona deb aytmaydi. Boshqa manbalarda ham mustaqil kutubxona binosi haqida hech narsa aytilmagan. 1847-yilda topilgan tosh blok kitob varaqlari uchun konteyner boʻlishi mumkin.

Manbalar

• Inge Nielsen u. a.: Bibliothek. In: Der Neue Pauly (DNP). Band 2, Metzler, Stuttgart 1997.
• Karl Dziatzko: Bibliotheken. In: Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft (RE). Band III,1, Stuttgart 1897, Sp. 405–424 (Abschnitt V: Alexandrinische Bibliotheken).
• Elmar Mittler: Alexandria. In: Konrad Umlauf, Stefan Gradmann (Hrsg.): Handbuch Bibliothek. Geschichte Aufgaben, Perspektiven. Metzler, Stuttgart 201 297–299.2-betlar