Vikipediya

Arkadiy Rotenberg

Arkadiy Romanovich Rotenberg (ruscha: Аркадий Романович Ротенберг; 1951-yil 15-dekabrda tugʻilgan) - rossiyalik milliarder biznesmen va oligarx. U akasi Boris Rotenberg bilan Rossiyadagi gaz quvurlari va elektr ta'minoti liniyalari boʻyicha eng yirik qurilish kompaniyasi boʻlgan "Stroygazmontazh" (SGM guruhi) ning ham egasi edi.

Arkadiy Rotenberg
Tavalludi
Arkadiy Romanovich Rotenberg

1951-yil 15-dekabr (71 yoshda)
Leningrad (hozirgi Sankt-Peterburg)
Fuqaroligi SSSR va Rossiya
Kasbi SMP Bank asoschisi, SGM rahbari
Bolalari 5
Mukofotlari

2021-yilda Forbes Rotenbergning boyligini 1,9 milliard dollarga baholagan.[1] U prezident Vladimir Putinning yaqin sirdoshi, biznes sherigi va bolalikdagi doʻstidir.[2][3][4] Rotenberg davlat tomonidan moliyalashtirilgan foydali qurilish loyihalari va neft quvurlari orqali milliarderga aylandi.[5] Pandora hujjatlarining sizdirilishi bilan Rotenbergni Rossiya siyosiy va iqtisodiy elitalari uchun offshor boyliklarining murakkab tarmoqlarini osonlashtirish va saqlashda ishtirok etganligi oydinlashdi.[5]

2014-yilda Qrim Rossiya Federatsiyasi tomonidan anneksiya qilinganidan keyin Arkadiy Rotenberg AQSh hukumati tomonidan sanksiyalarga duchor boʻldi.[6][7][8]

Biografiyasi

tahrir

Rotenberg yahudiylardan.[9][10] U 1951-yilda Leningradda tugʻilgan. U yerda otasi Roman "Qizil Dawn" telefon zavodida boshqaruvchi boʻlib ishlagan va bu oilaga kommunal kvartirada yashash imkonini bergan.[11][12] 1963-yilda, oʻn ikki yoshida, Rotenberg va Vladimir Putin Anatoliy Raxlinning sambo klubiga qoʻshilishdi.[13][14]

1978-yilda Rotenberg Lesgaft milliy davlat jismoniy tarbiya, sport va salomatlik universitetini tamomlagan va dzyudo boʻyicha murabbiy boʻlgan. 1990-yilda Putin Rossiyaga qaytib kelgach, Rotenberg u bilan haftada bir necha marta mashgʻulot oʻtkazdi.[4][13][14] 1990-yillarda Rotenberg va uning ukasi Boris Finlandiyaga koʻchib oʻtgan, neft mahsulotlari savdosi bilan shugʻullangan.[13] Putin vitse-mer boʻlgach, Rotenberg Gennadiy Timchenkodan “Yavara-Neva” professional dzyudo klubini tashkil etish uchun mablagʻ oldi.[13] Keyinchalik, klub dzyudo boʻyicha toʻqqizta Yevropa chempionatida gʻalaba qozonib, toʻrtta Olimpiya chempionlarini tayyorlaganidan soʻng, unga ming oʻrinli arena va yaxta klubini oʻz ichiga olgan davlat tomonidan moliyalashtirilgan 180 million dollarlik yangi ob'ekt berildi.[13]

2000-yilda Rossiya prezidenti boʻlgan Putin Rossiya aroq bozorining 30 foizini nazorat qiluvchi Rosspirtprom davlat korxonasini yaratdi va Rotenbergni rahbar lavozimiga tayinladi. 2001-yilda Rotenberg va uning ukasi SMP bankiga asos solgan (ruscha: банк «Северный морской путь»). Bank Rossiyaning 40 ta shahrida 100 dan ortiq filiallari bilan ishlaydi, ularning yarmidan koʻpi Moskva hududida.[4] SMP 900 dan ortiq bankomatlar ishini nazorat qiladi. SMP bank, shuningdek, yirik diametrli gaz quvurlari yetkazib beruvchi yetakchiga ham aylandi.[13]

Gazprom koʻpincha Rotenbergga oshirilgan narxlarda toʻlagan koʻrinadi. 2007-yilda Gazprom 350 milya quvur qurish rejasini rad etdi va buning oʻrniga Arktika doirasiga 1500 milya quvur qurish uchun Rotenbergga 45 milliard dollar toʻladi.[13] 2008-yilda Rotenberg Gazpromdan 348 million dollarga sotib olgan beshta kompaniya bilan Stroygazmontazh (SGM)ni tuzdi.[13] Keyingi yili kompaniya 2 milliard dollardan ortiq daromad oldi.[13] Rotenberg Shimoliy Yevropa quvurlari loyihasini sotib oldi, u oxir-oqibat "Gazprom" katta diametrli quvurlarining 90 foizini ta'minladi va 30 foizlik foyda bilan ishladi. Bu koʻrsatkich sanoatdagi oʻrtacha koʻrsatkichdan ikki baravar koʻp.[13] 2013-yilda Gazprom Rotenbergning Krasnodar quvuri boʻyicha shartnomasini 45 foizga oshirdi. Bolgariya segmenti bekor qilinganidan keyin bir yil davomida toʻlovlarni davom ettirdi.[13]

2004-yil 20-maydan 2012-yilgacha Rossiya Federatsiyasi transport vaziri boʻlgan Igor Levitin 2010-yilda Arkadiy Rotenberg firmalari (Mostotrest) Rossiya federal magistrallarida pulli yoʻllar qurishini taʼminladi.[15][16]

Rotenberg Moskvaning "Dinamo" xokkey klubi prezidenti. 2013-yilda Xalqaro dzyudo federatsiyasi qoʻmitasi a'zosi boʻldi. Sochidagi 2014-yilgi Qishki Olimpiada oʻyinlariga tayyorgarlik koʻrish jarayonida Rotenberg 7 milliard dollarlik shartnomalarni qoʻlga kiritdi. Jumladan, 2 milliard dollarlik qirgʻoq yoʻli va suv osti gaz quvuri loyihasi oʻrtacha xarajatning 300 foizini tashkil etdi.

Rotenbergning nomi Panama hujjatlarida qayd etilgan.[17] Oʻsha oshkor qilingan huquqiy hujjatlar Rotenberg 2013-yilda Britaniya Virjiniya orollaridagi kompaniyaga 231 million dollar kredit joʻnatganini koʻrsatadi.

2013-yilda Rotenberg "Просвещение (издательство)" raisi boʻldi. Ushbu nashriyot bir paytlar Sovet Ittifoqida darsliklar uchun eng yirik yetkazib beruvchi boʻlgan. 2011-yilda "Enlightenment" xususiy korxonaga aylanganidan soʻng Rossiya Federatsiyasi hukumati ushbu sohada bir qator oʻzgarishlarni amalga oshira boshladi. 2013-yilda taʼlim vazirligi huzurida barcha darsliklarni tekshirish boʻyicha ichki kengash tuzildi. Ma'rifatchilarning koʻpgina kitoblari ushbu yangi baholashdan oʻtdi va "Ma'rifat" 2014-yilda Rossiya Federatsiyasida yangi darsliklar uchun tuzilgan shartnomalarning qariyb 70 foizini yutib oldi.[2]

2015-yilda Arkadiy Rotenberg oʻz oʻgʻli Igor Rotenbergga bir qator aktivlarni, jumladan Gazprom Drilling (Bureniye)ning 79 foizini,[18] Mostotrest yoʻl qurilish kompaniyasining 28 foizini[19] va Jersidagi TPS Real Estate Holdings Ltd.ning 33,3 foizini sotdi.[20][21] Aleksandr Ponomarenko va Aleksandr Skorobogatkolar TPC Real Estates Holdings aksiyalarining 66,6 foiziga egalik qilishadi.[20][22][23]

Qayd etilishicha, Arkadiy Rotenberg AQShning sanksiyalar roʻyxatiga kiritilganidan keyin aktivlarini sotishga qaror qilgan.[24]

Sanksiyalar

tahrir
 
2018-yil 15-mayda Qrim koʻprigining ochilishi

Qrimning Rossiya Federatsiyasi tomonidan anneksiya qilinishi natijasida Amerika Qoʻshma Shtatlarining oʻsha paytdagi prezidenti Barak Obama oʻz hukumatiga aka-uka Rotenberglar va prezident Putinning boshqa yaqin doʻstlari, jumladan Sergey Ivanov va Gennadiy Timchenkoga nisbatan sanksiyalar qoʻllashni koʻrsatuvchi farmonni imzolagan edi. Bu shaxslar maxsus tayinlangan fuqarolar roʻyxatiga kiritilgan.[25][26][27][28][29]

Sanktsiyalar natijasida Visa va MasterCard SMP Bankga xizmat koʻrsatishni toʻxtatdi.[13] 2014-yil sentabrida Italiya Rotenbergning 30 million yevrolik koʻchmas mulkini, jumladan Sardiniya va Tarkiniyadagi toʻrtta villani hamda Rimdagi mehmonxonani musodara qildi.[13] AQSh Arkadiy va Igor Rotenberglarni rossiyalik oligarxlarning qora roʻyxatiga kiritib, oʻsha yili 65 million dollarlik aktivlarini muzlatib qoʻydi.[30] 2016-yil noyabr oyida Yevropa Ittifoqining Bosh sudi Rossiyaga qarshi sanksiyalar va Arkadiyning mablagʻlarini muzlatib qoʻyishni tasdiqladi, ular 2014-yil 30-iyulda kuchga kirgan, biroq Yevropa Kengashi tomonidan 2015-yil mart oyida qoʻshilgan yangi mulklar bilan cheklangan.[31]

2014-yil sentabr oyida “Novaya gazeta” Anna Politkovskaja va Aleksey Navalniyning jurnalistik soʻrovini e’lon qildi. Unda Arkadiyning oʻgʻli Igor Rotenberg Vaduzda roʻyxatdan oʻtgan jamiyat orqali Monte-Argentariodagi koʻchmas mulkni yashirincha nazorat qilgani ma’lum boʻldi.[32]

Keyin Rossiya Davlat Dumasi Rotenberg qonuni deb nomlanuvchi qonun loyihasini taklif qildi. U sanksiyalangan rossiyaliklarga davlat tomonidan kompensatsiya olish imkonini beradi. Biroq qonun rad etildi.[2][33]

Rotenberg 2017-yilda prezident Donald Tramp tomonidan imzolangan CAATSA nomli Amerikaning dushmanlariga sanksiyalar orqali qarshi kurashish toʻgʻrisidagi qonunda nomi keltirilgan koʻplab rossiyalik “oligarxlar”dan biridir.[34]

2022-yilning 3-martida Qoʻshma Shtatlar Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi munosabati bilan vizaga cheklovlar kiritdi va Rotenberg, uning oʻgʻillari va qizining aktivlarini muzlatib qoʻydi.[35]

Boyligi

tahrir

Rotenbergning shaxsiy boyligi 2021-yil iyul oyida 2,9 milliard dollarga baholangan. U 2009-yilda chiqarilgan Bombardier Global 5000 (roʻyxatdan oʻtgan M-BRRB)ga egalik qilgan. Unga nisbatan kiritilgan sanksiyalar tufayli uni sotishga majbur boʻlgan.[36] U 2011-yilda ishlab chiqarilgan Benetti 65 metrli Rahil nomli yaxtasiga ega.[37] Yaxta yettita xonada oʻn nafar mehmonni sigʻdira oladi.[38]

 
Vladimir Putin va Rotenberg Doʻstlik ordeni bilan taqdirlash paytida. Moskva, Kreml. 2012-yil 29-oktyabr.

Shaxsiy hayoti

tahrir

2005-yilda Rotenberg oʻzidan 30 yosh kichik ikkinchi xotini Natalya Rotenbergga uylandi. Ularning ikki farzandi Varvara va Arkadiy Natalya bilan Buyuk Britaniyada yashaydi.[39] Ular 2015-yilda Buyuk Britaniyada ajrashishdi. Ajrashishning moliyaviy tafsilotlari shaxsiy boʻlsa-da, kelishuvga 35 million funt sterlinglik Surrey saroyi va Londondagi 8 million funt sterlinglik kvartiradan foydalanishni taqsimlash kiradi. Er-xotinning advokatlari Buyuk Britaniyadagi ommaviy axborot vositalarining ajrashish haqida xabar berishiga toʻsqinlik qiluvchi maxfiylik toʻgʻrisida buyruq oldi. Biroq apellyatsiya shikoyati boʻyicha buyruq bekor qilindi.[40]

Uning uchta katta farzandi Igor (ruscha: Игорь Аркадьевич; born 9 September 1974), rossiyalik milliarder biznesmen,[41] Liliya (ruscha: Лилия Аркадьевна; 1978-yil 17-aprelda tugʻilgan) shifokor va 2014-yildan buyon Germaniyada istiqomat qiladi va TPS Nedvizhimost (Rossiyaning Moskva, Sochi, Krasnodar, Novosibirsk va Ukrainaning Kiyev shahridagi Okean Plaza savdo markazlari va koʻngilochar majmualariga egalik qiluvchi investitsiya guruhi) hamrahbari.[42], oʻgʻli Pol (ruscha: Павел Аркадьевич; 2000-yil 29-fevralda tugʻilgan) raqobatbardosh xokkeychi.[43] BBC xabariga koʻra, Arkadiy Rotenberg Qora dengizdagi hashamatli qasr boʻlmish Putin saroyining egasi ekanini aytgan. Tanqidchilar saroy Vladimir Putinga tegishli ekanligini da'vo qilishadi.

Manbalar

tahrir
  1. ↑ „Arkady Rotenberg“ (en). Forbes. Qaraldi: 2022-yil 26-mart.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Becker, Jo; Myers, Steven Lee. „Putin's Friend Profits in Purge of Schoolbooks“. The New York Times (2-noyabr 2014-yil), s. A1. 18-may 2017-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-iyun 2017-yil.Becker, Jo; Myers, Steven Lee (2 November 2014).
  3. ↑ „Russian billionaire Arkady Rotenberg says 'Putin Palace' is his“. BBC News (30-yanvar 2021-yil).
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Ахмирова, Римма (Akhmirova, Rimma). „В тени путинского кимоно“ (ru). «Собеседник» (sobesednik.ru) (30-iyun 2009-yil). 5-iyul 2009-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 25-sentabr 2021-yil.Ахмирова, Римма (Akhmirova, Rimma) (30 June 2009).
  5. ↑ 5,0 5,1 „All Putin's Men: Secret Records Reveal Money Network Tied to Russian Leader - ICIJ“ (en-US) (2016-yil 3-aprel). Qaraldi: 2022-yil 27-fevral.
  6. ↑ „U.S. sanctions hit Gunvor co-founder, Rotenberg brothers“ (en). Reuters (2014-yil 20-mart). Qaraldi: 2022-yil 26-mart.
  7. ↑ „UK targets three oligarchs and five Russian banks in first tranche of new sanctions - ICIJ“ (en-US) (2022-yil 22-fevral). Qaraldi: 2022-yil 26-mart.
  8. ↑ Bradley, Matt Apuzzo & Jane. „Oligarchs got richer despite sanctions but this time may be different“. Business Standard India (2022-yil 17-mart). Qaraldi: 2022-yil 26-mart.
  9. ↑ Sheldon Kirshner. „Russia's New Tsar“. THE TIMES OF ISRAEL (23-noyabr 2015-yil).
  10. ↑ Paul Roderick Gregory. „Putin's Reaction To Sanctions Is Destroying The Economy And China Won't Help“. Forbes (14-oktyabr 2014-yil).
  11. ↑ Sheldon Kirshner. „Russia's New Tsar“. Times of Israel (23-nov 2015-yil). 2-may 2016-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 9-dekabr 2015-yil.
  12. ↑ Paul Roderick Gregory. „Putin's Reaction To Sanctions Is Destroying The Economy And China Won't Help“. Forbes (14-oct 2014-yil). 5-avgust 2015-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 9-dekabr 2015-yil.
  13. ↑ 13,00 13,01 13,02 13,03 13,04 13,05 13,06 13,07 13,08 13,09 13,10 13,11 13,12 „Putin's Shadow Cabinet and the Bridge to Crimea“. The New Yorker. 29-may 2017-yil.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()Yaffa, Joshua (29 May 2017).
  14. ↑ 14,0 14,1 Канев, Сергей (Kanev, Sergey). „"Бандитский Ротенберг", или За кого не стыдно Владимиру Путину“ (ru). МБХ медиа (7-oktyabr 2019-yil). 8-dekabr 2019-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 25-sentabr 2021-yil. „The author Sergey Kanev is from Центр «Досье» (dossier.center).“.Канев, Сергей (Kanev, Sergey) (7 October 2019).
  15. ↑ Сагдиев, Ринат (Sagdiev, Rinat). „Сагдиев, Ринат (Sagdiev, Rinat) (20-sentabr 2010-yil). Платные дороги в России строят только знакомые Владимира Путина: Через несколько лет в России появятся две первые платные дороги. Обе идут из Москвы и строятся фактически на государственные деньги. За обеими стоят петербургские знакомые Владимира Путина: Юрий Ковальчук и Аркадий Ротенберг [Only Putin’s friends build toll roads in Russia: In a few years, the first two toll roads will appear in Russia. Both come from Moscow and are actually built on public money. Behind both are Vladimir Putin’s Saint Petersburg acquaintances: Yuri Kovalchuk and Arkady Rotenberg. Vedomosti (in Russian). Archived from the original on 22-iyun 2019-yil. Retrieved 27-oktyabr 2018-yil.“] (ru). Vedomosti (20-sentabr 2010-yil). 22-iyun 2019-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 27-oktyabr 2018-yil.
  16. ↑ „Левитин, Игорь Евгеньевич [Levitin, Igor Yevgenyevich. kremlin.ru (in Russian). Archived from the original on 28-oktyabr 2018-yil. Retrieved 27-oktyabr 2018-yil.“] (ru). kremlin.ru. 28-oktyabr 2018-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 27-oktyabr 2018-yil.
  17. ↑ „Panama Papers: The Power Players“. International Consortium of Investigative Journalists. 4-aprel 2016-yilda asl nusxadan arxivlangan.
  18. ↑ „US frustrates Russian oligarchs' cat and mouse over sanctions“ (en-GB). Financial Times (9-avgust 2015-yil). 24-oktyabr 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-sentabr 2020-yil.
  19. ↑ Пастушин, Алексей (Pastushin, Alexey). „Пастушин, Алексей (Pastushin, Alexey) (23-iyul 2018-yil). Партнер друзей Путина: чем известен спонсор "русской шпионки" Бутиной [Partner of Putin's friends: what is known for the sponsor of the "Russian spy" Butina. Forbes (in Russian). Archived from the original on 30-yanvar 2021-yil. Retrieved 18-oktyabr 2018-yil.“] (ru). Forbes (23-iyul 2018-yil). 30-yanvar 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 18-oktyabr 2018-yil.
  20. ↑ 20,0 20,1 „ru:Партнеры Аркадия Ротенберга наняли лоббистов в США: Совладельцы аэропорта Шереметьево Александр Пономаренко и Александр Скоробогатько наняли фирму для лоббирования своих интересов в США. Оба бизнесмена — давние партнеры попавшего под санкции Аркадия Ротенберга и его сына Игоря“ (ru). RBC (19-aprel 2018-yil). 24-oktyabr 2018-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 23-oktyabr 2018-yil.
  21. ↑ Ляув, Бэла (Love, Bela); Филатов, Антон (Filatov, Anton). „Ляув, Бэла (Love, Bela); Филатов, Антон (Filatov, Anton) (17-may 2015-yil). Структура Игоря Ротенберга может построить транспортно-пересадочный узел: Размер инвестиций – до $340 млн [The structure of Igor Rotenberg can build a transport hub: Investment size – up to $340 million. Vedomosti (in Russian). Archived from the original on 26-oktyabr 2018-yil. Retrieved 25-oktyabr 2018-yil.“] (ru). Vedomosti (17-may 2015-yil). 26-oktyabr 2018-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 25-oktyabr 2018-yil.
  22. ↑ Bosilkovsky, Igor. „Treasury Department's Russia Oligarchs List Is Copied From Forbes“. Forbes (30-yanvar 2018-yil). 24-oktyabr 2018-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 23-oktyabr 2018-yil.
  23. ↑ „ru:Игорь Ротенберг выкупил у отца "Газпром бурение" и долю в "ТПС Недвижимости"“ (ru). Interfax (30-oktyabr 2014-yil). 24-oktyabr 2018-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 23-oktyabr 2018-yil.
  24. ↑ Ensign, Rachel Louise. „Russian Asset Sales Muddy Sanction Compliance“ (en-US). Wall Street Journal (12-fevral 2015-yil). 3-oktyabr 2018-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 3-oktyabr 2018-yil.
  25. ↑ „Executive Order – Blocking Property of Additional Persons Contributing to the Situation in Ukraine“. White House Office of the Press Secretary (20-mart 2014-yil). 14-may 2017-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15-iyun 2017-yil.
  26. ↑ United States Department of the Treasury (20-mart 2014-yil). „Treasury Sanctions Russian Officials, Members Of The Russian Leadership's Inner Circle, And An Entity For Involvement In The Situation In Ukraine“. Press-reliz. 31-may 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 6-sentabr 2020-yil.
  27. ↑ „Ukraine-related Designations“. United States Department of the Treasury. 6-mart 2016-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 21-fevral 2016-yil.
  28. ↑ „Specially Designated Nationals And Blocked Persons List (SDN) Human Readable Lists“. United States Department of the Treasury. 29-avgust 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-sentabr 2020-yil.
  29. ↑ Shuklin. „Putin's inner circle: who got in a new list of US sanctions“. liga.net (21-mart 2014-yil). 7-fevral 2015-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20-fevral 2016-yil.
  30. ↑ „Sanctions over Ukraine – Impact on Russia“. European Parliament (1-mart 2016-yil). 5-aprel 2006-yilda asl nusxadan arxivlangan.
  31. ↑ „The General Court confirms the fund-freezing measures imposed on Mr Arkady Rotenberg for the period 2015-2016. However, it annuls the freezing of funds for the period 2014-2015“ (PDF). General Court of the European Union (Press release n° 131/16) (30-noyabr 2016-yil). 16-dekabr 2016-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15-oktyabr 2020-yil.
  32. ↑ Biondani, Paolo. „Gli oligarchi amici di Vladimir Putin che fanno affari in Italia protetti dalle offshore“ (it). L'Espresso (28-yanvar 2019-yil). 16-oktyabr 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15-oktyabr 2020-yil.
  33. ↑ „Законопроект № 607554-6 (В архиве)“ (ru). State Duma. 4-oktyabr 2019-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-sentabr 2020-yil.
  34. ↑ „Report to Congress Pursuant to Section 241 of the Countering America's Adversaries Through Sanctions Act of 2017 Regarding Senior Foreign Political Figures and Oligarchs in the Russian Federation and Russian Parastatal Entities“ (PDF) (29-yanvar 2018-yil). 12-oktyabr 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30-iyun 2019-yil.
  35. ↑ Nick Wadhams; Jennifer Jacobs. „U.S. Sanctions Usmanov, Prigozhin, Tokarev, Other Russian Elites“. Bloomberg News (3-mart 2022-yil).
  36. ↑ Times. „Russian Billionaire Brothers Forced to Sell Private Jets Over Sanctions — Forbes“ (en). The Moscow Times (2019-yil 23-yanvar). Qaraldi: 2022-yil 15-yanvar.
  37. ↑ „Inside RAHIL Yacht • Benetti • 2011 • Value $75M • Owner Arkady Rotenberg“ (en-US). SuperYachtFan. Qaraldi: 2022-yil 15-yanvar.
  38. ↑ „RAHIL“ (en). www.boatinternational.com. Qaraldi: 2022-yil 15-yanvar.
  39. ↑ Ткачёв, Иван; Сухаревская, Алена. „Ткачёв, Иван; Сухаревская, Алена (6-avgust 2015-yil). Бывшая жена Аркадия Ротенберга подала на экс-супруга в Лондонский суд: Бывшая жена Аркадия Ротенберга инициировала судебный процесс в Лондоне с целью получить компенсацию от миллиардера, выяснил РБК. Дело будет рассматриваться в феврале 2016 года и осложняется санкциями ЕС против бизнесмена [The former wife of Arkady Rotenberg filed for ex-spouse in a London court: The former wife of Arkady Rotenberg initiated a lawsuit in London in order to receive compensation from the billionaire, found RBC. The case will be considered in February 2016 and complicated by EU sanctions against a businessman. RBK (in Russian). Archived from the original on 27-oktyabr 2018-yil. Retrieved 26-oktyabr 2018-yil.“] (ru). RBK (6-avgust 2015-yil). 27-oktyabr 2018-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 26-oktyabr 2018-yil.
  40. ↑ O’Neill, Sean. „Putin crony Arkady Rotenberg loses right to secrecy in Britain“. the Times (London) (24-fevral 2018-yil). 24-fevral 2018-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 24-fevral 2018-yil.
  41. ↑ „Кто есть кто: Ротенберг Игорь Аркадьевич [Who Is Who: Rotenberg Igor Arkadyevich. Delovoy Petersburg (in Russian). Archived from the original on 24-oktyabr 2018-yil. Retrieved 26-oktyabr 2018-yil.“] (ru). Delovoy Petersburg. 24-oktyabr 2018-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 26-oktyabr 2018-yil.
  42. ↑ „Родственная сделка: почему Игорь Ротенберг продал долю в TPS Real Estate: Игорь Ротенберг, который с 6 апреля находится в санкционном списке Минфина США, за неделю до этого вышел из состава акционеров девелоперской компании TPS Real Estate. Новым совладельцем стала его сестра Лилия Ротенберг“ (ru). RBC (24-aprel 2018-yil). 24-oktyabr 2018-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 26-oktyabr 2018-yil.
  43. ↑ „Павел Ротенберг [Paul Rotenberg. sports.ru (in Russian). Archived from the original on 12-iyun 2018-yil. Retrieved 26-oktyabr 2018-yil.“] (ru). sports.ru. 12-iyun 2018-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 26-oktyabr 2018-yil. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Arkadiy_Rotenberg&oldid=5133852" dan olindi