Rahim Bekjonov
Rahim Bekjonovich Bekjonov (1930.5.3, Chimkent – 2000.23.2, Toshkent) – fizik olim. Oʻzbekiston Fanlar akademiyasi akademigi (1989), Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan fan arbobi (1973), fizika-matematika, fanlari doktori (1966), professor (1968). Oʻrta Osiyo davlat universitetni tugatgan (1953).
| Rahim Bekjonov | |
|---|---|
| Tavalludi |
5-mart 1930-yil Chimkent |
| Vafoti |
23-fevral 2000-yil (69 yoshda) Toshkent |
| Sohasi | Yadro fizikasi |
| Ish joylari | OʻzFA Fizika-texnika instituti |
| Taʼlimi | Oʻrta Osiyo davlat universiteti |
Oʻzbekiston Fanlar akademiyasi Fizika-texnika institutida ishlagan (1952—1954), Oʻzbekiston Fanlar akademiyasi Yadro fizikasi institutida laboratoriya mudiri (1958-yildan). Bekjonov neytronlar oqimining energiya taqsimoti va issiqlik neytronlarining moddalar bilan toʻqnashish koʻndalang kesimini, koʻp yadrolar uchun konversion elektronlar va gamma nurlar spektrlari hamda yadroning qoʻzgʻatilgan holatda yashash vaqtini, magnit momentlarini, yadroning yuqori energetik sathtari kengligi va gamma-nurlar tabiatini aniqlagan; yadro holatlarining yashash vaqtlarini oʻlchashning yangi uslublarini kashf etgan. Bekjonov oliy oʻquv yurtlari va oʻrta maktablar uchun oʻquv qoʻllanmalari va darsliklar, fizikadan ruscha-oʻzbekcha lugʻatlar muallifi. Beruniy nomidagi Oʻzbekiston Davlat mukofoti laureati (1973)[1].
Tarjimai holi
tahrir1930-yil 5-martda Chimkentda tugʻilgan. Oʻrta Osiyo davlat universitetining fizika-matematika fakultetini tugatgan (1953).
1954-yil mart oyida Oʻzbekiston Fanlar akademiyasi Fizika-texnika institutiga aspiranturaga oʻqishga qabul qilingan va P. N. Lebedev nomidagi SSSR Fanlar akademiyasi Fizika institutiga tahsil olgan (Moskva). Nomzodlik dissertatsiyasini himoya qilgandan soʻng (1958) Oʻzbekiston SSR Fanlar akademiyasi Nazariy fizika institutida ishladi[2].
1967 yildan fizika-matematika fanlari doktori. Doktorlik dissertatsiyasi mavzusi:
- Yadrolardagi elektromagnit oʻtishlar boʻyicha tadqiqotlar: dissertatsiya. Fizika-matematika fanlari doktori: 01.00.00. – Toshkent, 1967. – 616 b.
1968-yilda professor unvoni tasdiqlanib, Oʻzbekiston SSR Fanlar akademiyasi muxbir aʼzosi etib saylandi. 1989-yildan Oʻzbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasining haqiqiy aʼzosi[3].
Ilmiy faoliyati
tahrirIlmiy qiziqish doirasi yadrolarning qoʻzgʻaluvchan holatlarining xususiyatlarini har tomonlama eksperimental oʻrganish va yadro tuzilishining zamonaviy model tushunchalari sohasidagi nazariy tadqiqotlardir.
Asarlari:
- Eynshteyn olamida / R.Begjanov. – Toshkent: Fan, 1986. – 67, [1] b.
- Atom yadrolarida koriolisning oʻzaro taʼsiri [Matn]. – Toshkent: Fan, 1979. – 194 b.
- Elementar yadro fizikasi kursi: Darslik. OTMlar fizika va fizika-matematika fakultetlari talabalari uchun oʻquv-uslubiy qoʻllanma / R. B. Bekjonov. – Toshkent: Oʻqituvchi, 1982. – 342 b.
- Fizikaning qisqacha ruscha-oʻzbekcha lugʻati / R.Bekjonov, Axmadjonov. – Toshkent: Fan, 1984. – 199 b.
- Yadro reaksiyalari / R.Bekjonov, R.Qorayev. – Toshkent: Fan, 1981. – 86 b.
- Atomlar sirlarini ochish… / R.Bekjonov, K.Teshaboev. – Toshkent: Oʻzbekiston, 1983. – 120 b.
- Atom yadrolarining gamma-spektroskopiyasi / R. B. Bekjonov, V. M. Belenkiy. – Toshkent: Fan, 1980. – 471 b.
- Yadro fizikasi masalalar va misollarda: Maxsus OTMlar fizika fakultetlari uchun darslik / R. B. Bekjonov, V. M. Belenkiy. – Toshkent: „Oʻqituvchi“, 1988. – 383 b. ISBN 5-645-00252-0
- Atomdan olamga / R. Bekjonov, D. Gʻafforov. – Toshkent: Mehnat, 1990. – 143, [1] b. ISBN 5-8244-0367-8
- Deformatsiyalangan atom yadrolarining tuzilishi / R. B. Bekjonov, V. M. Belenkiy, V. G. Dubro. – M.: Energoatomizdat, 1983. – 191 b.
- Juft deformatsiyalangan atom yadrolarida elektr kvadrupol oʻtish ehtimolini kamaytirish [Matn] / R. B. Bekjonov, V. M. Belenkiy, S. L. Rakovitskiy. – Kiyev: [b. i.], 1968. – 74 b. : grafik; 22 sm.- (Nashrlar / Ukraina SSR Fanlar akademiyasi. Nazariy fizika instituti; ITF-68-7).
- Aktinid mintaqasining toq deformatsiyalangan yadrolarida elektromagnit oʻtish ehtimoli [Matn] / R. B. Bekjonov, V. M. Belenkiy; OʻzSSR Fanlar akademiyasi. Yadro fizikasi instituti. – Toshkent: Fan, 1970. – 73 b.
- Atom yadrolarining vaqt spektroskopiyasi [Matn] / R. B. Bekjonov, F. S. Oqilov; OʻzSSR Fanlar akademiyasi. Yadro fizikasi instituti. – Toshkent: Fan, 1972. – 319 b.
- Fizikaning ruscha-oʻzbekcha terminologik lugʻati: Taxminan 20 000 soʻz / R. B. Bekjonov, Sh. M. Kamolxoʻjaev, X. Rizaev. – Toshkent: Oʻqituvchi, 1991. – 296 b. ISBN 5-645-00913-4
- Nilsson modeliga asoslangan elektromagnit oʻtishlarning kamaytirilgan ehtimolliklarining raqamli qiymatlari [Matn] / R. B. Bekjonov, V. M. Belenkiy, R. X. Safarov; OʻzSSR Fanlar akademiyasi. Yadro fizikasi instituti. – Toshkent: Fan, 1967. – 131 b.
Yadro fizikasi boʻyicha oʻzbek tilidagi ilk darsliklar muallifi[4].
Adabiyotlar
tahrir- OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
- Razvitiye yadernoy spektroskopii v Oʻzbekistone, T., 1993; Oʻzbekiston yadro fizikasi tarixi, T., 1994; Atom yadrosi va zar-ralar fizikasi, T., 1995; Modda tuzilishi, T., 1997.
Manbalar
tahrir- ↑ OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
- ↑ Raxim Begjanovich Begjanov : [Fizik] / AN UzSSR, In-t yader. fiziki, Fundam. b-ka; [Sost. D. A. Gladishev, K. Sh. Azimov]. – Tashkent : Fan, 1990. – 43,[1] s. : portr.; 20 sm. – (Materiali k biobibliografii uchenix Uzbekistana)
- ↑ „Он проник в тайны атома“ (ru). nuz.uz (2020-yil 25-fevral). 2022-yil 17-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30-noyabr 2023-yil.
- ↑ Akademik Raxim Bekjanov v pamyati druzey i rodnix [Tekst] /sost. M. A. Bekjanova; sost. M. A. Bekjanova. -Tashkent: Fan, 2014. −176 s.: foto. −300 ekz
| Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan. |
 |