Buyuk Britaniya — Turkiya munosabatlari
Buyuk Britaniya -Turkiya munosabatlari - Buyuk Britaniya va Turkiya Respublikasi oʻrtasidagi mavjud ikki tomonlama munosabatlar. Ikki davlat Birinchi jahon urushida bir muddat kurashdilar. Baʻzi qurolli toʻqnashuvlarda davlatlar (Qrim urushi) ittifoqchi boʻlgan. Turkiya va Angliya yaxshi ikki tomonlama munosabatlarga ega[1]. Turkiya sobiq prezidenti Cevdet Sunay 1967-chi-yil noyabr oyida Buyuk Britaniyaga davlat tashrifini amalga oshirdi[2]. Yana bir Turkiya prezidenti Kenan Evren 1988-yil iyul oyida Buyuk Britaniyaga tashrif buyurdi. Buyuk Britaniya qirolichasi Yelizaveta II 1971-yil oktyabr va 2008-yil may oyida Turkiyaga tashrif buyurdi.
Ikkala davlat ham G20 aʻzolari, Buyuk Britaniya Turkiyaning Yevropa Ittifoqiga aʻzo boʻlishini qoʻllab -quvvatlaydi. Buyuk Britaniyaning hozirda Anqarada va Londonda Turkiyaning elchixonasi bor.
History
tahrir1600-yilda Angliya va Usmonlilarning Barbar sohilidagi vassal davlatlari o'rtasida Angliya-Marokash ittifoqi tuzildi. Inglizlar 1914-yilgacha Rossiyaga qarshi Usmonli imperiyasini himoya qilgan, eng mashhuri 1860-yillardagi Qrim urushida[3].
1918-1939-yillar
tahrir
Falastin bir qismi boʻlgan Usmonli imperiyasi Birinchi jahon urushidan koʻp oʻtmay parchalanib ketdi va 1923-yilda Lozanna shartnomasi bilan rasman tarqatib yuborildi. Birinchi jahon urushining dastlabki-yillarida Usmonlilarning Britaniya imperiyasiga qarshi bir qancha muhim g‘alabalari bo‘ldi, masalan, Gelibolu yurishi va Kutni qamal qilish. Falastin ilgari Usmonlilar imperiyasining bir qismi edi. Britaniya 1917-yil Balfur deklaratsiyasida yahudiylarning vatanini yaratishni qo'llab-quvvatlash niyatini bildirgan edi. Inglizlar Husayn-Makmaxon yozishmalarida avvalroq Hoshimiylar oilasi bilan mustaqil arab davlati konseptsiyasini muhokama qilishgan. Bu munozaralar noaniq bo'lib qoldi, lekin Birinchi jahon urushi davrida muvaffaqiyatli arab qo'zg'oloni evaziga Britaniya tomonidan mustaqil arab davlatining shama qo'llab-quvvatlanishini o'z ichiga oldi. Britaniya razvedka zobitlari rahbarligida arab qo'zg'oloni paytida general Allenbi boshchiligidagi inglizlar mashhur T. E. Lorens 1917-yilda Usmonli qo'shinlarining mag'lubiyatiga hissa qo'shgan, bunda ingliz va fransuz kuchlari Sinayni va Buyuk Suriyaning ko'p qismini egallab olgan. Urushning qolgan qismida bu yer inglizlar tomonidan boshqariladi.
Kipr mojarosi
tahrirUsmonlilar imperiyasi 1878-yilda Kipr orolini Buyuk Britaniyaga ijaraga berdi. Buyuk Britaniya Buyuk urush boshida 1914-yilda Kiprni Britaniya mustamlakasi sifatida rasman qo'shib oldi. Buyuk Britaniya 1960-yilda mamlakat mustaqillikka erishgandan so'ng Kipr orolida ikkita suveren harbiy baza hududini saqlab qoldi. Gretsiya harbiy xuntasi tomonidan orolni materik Gretsiya bilan birlashtirish uchun uyushtirilgan davlat to'ntarishiga javoban Turkiya 1974-yil iyun oyida orolga bostirib kirdi. Natijada Kipr aholisining to'rtdan bir qismidan ko'prog'i orolning ishg'ol qilingan shimoliy qismidan quvg'in qilindi, bu yerda kipr yunonlari aholining 80% ni tashkil etdi. Bir-yildan sal ko'proq vaqt o'tgach, 1975-yilda mojarodan keyin janubdan shimolga taxminan 60 000 kiprlik turklar oqimi ham kuzatildi[4]. Turk istilosi Kiprni BMT nazorati ostidagi Yashil chiziq bo'ylab bo'linishi bilan yakunlandi, u hali ham Kiprni ajratib turadi. 1983-yilda Shimoliy Kipr Turk Respublikasi (ShKTR) mustaqilligini e'lon qildi, ammo Turkiya uni tan olgan yagona davlatdir[5]. Buyuk Britaniya Gretsiya va Turkiya bilan birgalikda Kiprning mustaqilligi va maqomi to'g'risidagi Kafolat shartnomasini imzolagan[6].
Savdo
tahrirBuyuk Britaniya Turkiyadan tovar importi boʻyicha Germaniyadan keyin ikkinchi oʻrinda turadi. Turkiya umumiy eksportining qariyb 8 foizini Buyuk Britaniyaga eksport qiladi. Har-yili 2,5 millionga yaqin britaniyalik taʻtilni Turkiyada oʻtkazadi[7]. Bundan tashqari, har-yili Buyuk Britaniyaga 100 ming turk tashrif buyuradi
Yevropa Ittifoqiga aʼzolik
tahrirBuyuk Britaniya Turkiyaning Yevropa Ittifoqiga aʻzo boʻlishini qattiq qoʻllab -quvvatlaydi. Yevropa Ittifoqi va Turkiya 1995-yil 31-dekabrda kuchga kirgan Bojxona ittifoqi toʻgʻrisidagi bitimni imzoladilar[8]. Turkiya 1999-yildan buyon Yevropa Ittifoqiga aʻzolikka nomzod mamlakat hisoblanadi. 2010-yilda u Bi -bi -siga bergan intervyusida Buyuk Britaniya bosh vaziri Devid Kemeron Turkiyaning Yevropa Ittifoqiga aʻzo boʻlish boʻyicha muzokaralar sekinligidan norozi ekanligini aytdi[9]. London meri Boris Jonson anʻanaviy ravishda Turkiyaning Yevropadagi intilishlarini qoʻllab -quvvatlagan[10]. Biroq, Buyuk Britaniyaning Yevropa Ittifoqidan chiqish toʻgʻrisidagi qarori bilan Jonsonning ham, uning mamlakatining ham bu boradagi pozitsiyasi oʻz ahamiyatini yoʻqotdi.
Harbiy hamkorlik
tahrirTereza Meyning 2017-yil yanvar oyida Turkiyaga tashrifi chogʻida Britaniyaning BAE Systems mudofaa kompaniyasi va Turkiya aerokosmik sanoati vakillari beshinchi avlod turk qiruvchi TF-X ishlab chiqarishga yordam berish uchun qariyb 100 million funt sterlinglik shartnoma imzoladilar.
Manbalar
tahrir- ↑ [1] Bilateral Relations
- ↑ [2] (Wayback Machine saytida 2008-09-25 sanasida arxivlangan) Ceremonies: State visits
- ↑ Margaret M. Jefferson, "Lord Salisbury and the Eastern Question, 1890-1898." Slavonic and East European Review (1960): 44-60. online
- ↑ „BBC ON THIS DAY - 20 - 1974: Turkey invades Cyprus“. Bbc.co.uk. Qaraldi: 2016-yil 21-iyun.
- ↑ Salin, Ibrahm . "Cyprus: Ethnic Political Components". Oxford: University Press of America. 2004, p.29
- ↑ „Openning SBA Administration Official Web....n“. Mod.uk. Qaraldi: 2016-yil 21-iyun.
- ↑ [3] (Wayback Machine saytida 2017-07-02 sanasida arxivlangan) Econ The World Factbook
- ↑ [4] Turkey - Trade - European Commission
- ↑ [5] Cameron ʻangerʻ at slow pace of Turkish EU negotiations
- ↑ [6] LET TURKEY IN