Corypha umbraculifera
Corypha umbraculifera, talipot palmasi, sharqiy va janubiy Hindiston va Shri-Lankada oʻsuvchi palma turi. Kambodja, Myanma, Xitoy, Tailand va Andaman orollarida ham yetishtiriladi[2]. Bu dunyodagi eng katta toʻpgulga ega gullaydigan oʻsimlik. U 60 yilgacha yashaydi. Gullab meva berganidan keyin koʻp oʻtmay quriydi.
| Talipot palmasi | |
|---|---|
| |
| Ilmiy tasniflash | |
| Oʻsimliklar | |
| Yuksak oʻsimliklar | |
| Gulli oʻsimliklar | |
| Bir urugʻpallalilar | |
| Commelinids | |
| Arecales | |
| Arecaceae | |
| Corypha | |
C. umbraculifera
| |
| Binar nomi | |
| Corypha umbraculifera | |
| Sinonimlar | |
| |
Tavsif
tahrirBu eng katta palmalardan biri boʻlib, boʻyi 25 m (82 ft) gacha balandlikka yetadi poyalarining diametri 1.3 m (4.3 ft)[3].
Talipot xurmosi eng katta toʻpgulga ega, toʻpgulining uzunligi 6–8 m (20–26 ft), bir milliondan bir necha milliongacha mayda gullardan iborat boʻlib, u magistralning yuqori qismida hosil boʻlgan shoxlangan poyada joylashgan (Araceae oilasidan Amorphophallus titanum eng katta shoxlanmagan toʻpgulga ega. Rafflesia arnoldii dunyodagi eng katta gulga ega). Talipot 30 yoshdan 80 yoshgacha faqat bir marta gullaydi. Mevaning pishishi uchun taxminan bir yil kerak boʻlib, minglab dumaloq, sariq-yashil diametri 3–4 cm (1–1.5 in) boʻlgan mevalarni hosil qiladi. Har bir mevada bitta urugʻ mavjud. Oʻsimlik meva bergandan keyin quriydi[4][5].
Tarqalishi
tahrirTalipot palmasi Janubiy Hindiston va Shri-Lanka, janubi- sharqiy osiyo mamlakatlari Kambodja, Myanma, Tailand va Andaman orollarida yetishtiriladi. Xitoyda ham kam miqdorda oʻstiriladi.
Foydalanish
tahrirTarixda barglardan Janubiy Osiyo va Janubi-Sharqiy Osiyo madaniyatlarida qoʻlyozmalarni yozish uchun foydalanishgan. Filippinda mahalliy aholi orasida buri yoki buli sifatida tanilgan. Barglari somon va palma sharobini tayyorlash uchun ishlatiladi. Janubiy Hindistonda palma barglari qishloq xoʻjaligi ishchilari uchun soyabon qilish uchun ishlatiladi[6]. Bu oʻsimlik Shri-Lankada mahalliy sinhallar tomonidan tala (තල) nomi bilan ataladi.
Kambodjada palma tréang nomi bilan tanilgan (u fransuzcha latanier nomi bilan ham tanilgan) va yuqorida aytib oʻtilganidek, oʻtmishda diniy qoʻlyozmalarni yozish uchun keng foydalanilgan[7]. Yetuk barglardan somon, boʻyra va bosh kiyimlar ishlab chiqariladi. Petioles qamish, oʻq va toʻr ignalarini ishlab chiqarishda ishlatilishi mumkin. Suv oqimi past boʻlganda, baliqchilar baliqni aldash qilish uchun mevalardan foydalanadilar.
Galereya
tahrir-
-
Talipot palma mevasi -
Lion daraxtzorida, Gavayi, AQSh -
Jardin Botanique de Deshaies, Gvadelupa -
Corypha umbraculifera rasmi (1913) -
.jpg)
Manbalar
tahrir- ↑ Johnson, D. (1998). „Corypha umbraculifera“. IUCN Red List of Threatened Species. 1998: e.T38494A10118423. doi:10.2305/IUCN.UK.1998.RLTS.T38494A10118423.en. Retrieved 12 November 2021.
- ↑ „World Checklist of Selected Plant Families: Royal Botanic Gardens, Kew“. wcsp.science.kew.org. 2022-yil 15-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 17-noyabr.
- ↑ „Dominica Botanic Gardens“. 2007-yil 18-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-may 2007-yil.
- ↑ Rafinesque, Constantine Samuel. 1938.
- ↑ Linné. „Caroli Linnaei... Species plantarum :exhibentes plantas rite cognitas, ad genera relatas, cum differentiis specificis, nominibus trivialibus, synonymis selectis, locis natalibus, secundum systema sexuale digestas...“. Impensis Laurentii Salvii (26-iyun 1753-yil).
- ↑ Talipot palm in full bloom, FAO reports: tropical palms, palm products (Wayback Machine saytida 19-iyun 2010-yil sanasida arxivlangan), palms with development potential (Wayback Machine saytida 8-yanvar 2011-yil sanasida arxivlangan)
- ↑ Pauline Dy Phon. Plants Utilised In Cambodia/Plantes utilisées au Cambodge. Phnom Penh: Imprimerie Olympic, 2000 — 174-bet.