Eshmun
Eshmun (finik tili. 𐤀𐤔𐤌𐤍 ; ʾšmn) — finikiyaliklarning shifo xudosi, Sayda homiysi, oʻsimliklar va unumdorlikning homiysi, oʻliklarga hayotni qaytarish im koniyatiga ega[1].
 | |
| Miloddan avvalgi VII asr xarobalari. Saydodagi Finikiya ibodatxonasi | |
| Mifologiya | Finikiyalik |
|---|---|
| Jins | erkak |
| Funksiyalar | shifo xudosi, o'simliklar va unumdorlikning homiysi |
| Asosiy ibodatxona | Eshmun ibodatxonasi |
| Identifikatsiyalar | Asklepiy |
Yunonlar Eshmunni Asklepiy[2]bilan aniqladilar.
Dastlab, Eshmun xtonik xudo boʻlgan, ammo Asklepiy kabi u salomatlik va davolanish uchun javobgar edi. Venera va Adonis afsonasi sifatida tanilgan Ugaritning hosildorlik va hosil haqidagi afsonasi Finikiyaning Astarte va Eshmun juftligi haqidagi afsonasiga (Bobiliyada — Ishtar va Tammuz, Misrda — Isis va Osiris) mos keladi[2].
Vaqt oʻtishi bilan Eshmun Karfagenda Melkartdan ham kuchliroq xudoga aylandi [2].
Xudo Sidonda hech boʻlmaganda temir davridan beri maʼlum. Bundan tashqari, unga Sura, Bayrut, Kipr, Sardiniya va Karfagenda sigʻinishgan, bugungi kunda Eshmun ibodatxonasining oʻrnini Avliyoe Luis (Karfagen) sobori egallagan.
Astresmunim („Eshmun oʻsimligi“) nomini Dioskoridlar[3] tungi oʻsimlikka bergan va u uni shifobaxsh sifatlari bilan izohlagan.
Eshmun ibodatxonasi Sidondan bir kilometr uzoqlikda joylashgan. Qurilish miloddan avvalgi VI asr oxirida Eshmunazar II davrida boshlangan, keyinchalik Rim davrida qoʻshimchalar kiritilgan. Ibodatxona 1963-1978-yillarda Moris Dunand tomonidan qazilgan. Xudo tomonidan shifo topgan odamlarning, ayniqsa bolalarning haykallari shaklida koʻplab minnatdorchilik qurbonliklari topilgan.
Ismning etimologiyasi tahrir
"Eshmun" soʻzi — semit „shem“ ildizidan olingan boʻlib, „ism“ degan maʼnoni anglatadi (Gashem). Boshqa manbalarga koʻra, Eshmun nomining eng qadimgi shakli Ebla onomastikasida allaqachon sí-mi-na/ni shaklida uchraydi, uning logografik ekvivalenti ruhni ifodalovchi di-giš „moy xudosi“dir. Bu kasallarni marosimlarda ishqalash uchun ishlatiladigan ilohiy moyning ruhini ifodalaydi.
Yana qarang tahrir
Manbalar tahrir
- ↑ Эшмун — Мегаэнциклопедия Кирилла и Мефодия — статья
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Дональд Харден. Финикийцы. Основатели Карфагена Боги
- ↑ Dioscorides, 4.71
Havolalar tahrir
- Temple of Eshmun near Sidon
- Bterram: Eshmunit (Wayback Machine saytida 2020-10-24 sanasida arxivlangan) (On the temple of Eshmunit in Bterram.)