Vikipediya

ExxonMobil

ExxonMobil Korporatsiyasi (odatda, Exxon[4][5] deb qisqartiriladi) – Amerikaning koʻp millatli neft va gaz korporatsiyasi va Jon D.Rokfellerga tegishli Standard Oil kompaniyasining eng yirik avlodi. 1999-yilda Exxon va Mobil kompaniyalari qoʻshilishi natijasida oʻzining hozirgi nomini olgan boʻlib, u butun neft va gaz sanoati boʻylab vertikal ravishda birlashtirilgan hamda uning tarkibida plastmassa, sintetik kauchuk va boshqa kimyoviy mahsulotlar ishlab chiqaradigan kimyoviy boʻlinma ham faoliyat yuritadi. ExxonMobil shtab-kvartirasi Xyustonning Spring chekkasida, Texas shtatida joylashgan boʻlsa-da, rasmiy ravishda Nyu-Jersi shtatida faoliyat olib boradi[6][2].

ExxonMobil
Turi Ommaviy
Sanoat Energetika: neft va gaz
Ishga tushgan sanasi 5-avgust, 1882-yil (141 yil avval) (1882-08-05), Nyu-Jersidagi Standard Oil sifatida[1]
Joylashuvi AQSh
Hududiy xizmati Dunyo boʻylab
Asoschi(lar)i

1911-yilda AQSh Oliy sudi tomonidan Standard Oil kompaniyasidan ajratilgan;

1999-yilda Mobil bilan birlashdi va hozirgi nomini oldi
Direktori Darren Woods
Bosh mahkamasi Spring, Texas, AQSh
Daromad 413,68 milliard AQSh dollari (2022)[2]
Operatsion foyda 77,753 milliard AQSh dollari (2022)[2]
Toza foyda 55,740 milliard AQSh dollari (2022)[2]
Ishchilar soni 62 300 kishi (2022)
Oʻziga tegishli tashkilotlar
Vebsayti corporate.exxonmobil.com[3]

Nyu-Jersidagi Standard Oil kompaniyasidan (yoki qisqacha Jersey Standard) tashkil topgan boʻlib, u parchalanishidan oldin barcha Standard Oilni samarali nazorat qilgan korporativ tashkilotdir. Jersey Standard yana bir Standard Oil avlodi va uning boʻlajak qoʻshilish hamkori Nyu-Yorkdagi Standard Oil Company (Socony) bilan birga hamda keng hamkorlikda oʻsdi. Ularning ikkalasi ham Humble Oil (Jersey Standard bilan birlashgan) singari boshqa uchinchi kompaniya bilan qoʻshilish natijasida kattalashdi. Ikkala kompaniya ham 1960-yillarda va 1970-yillarning boshlarida rebrendingdan oʻtdi. 1999-yilda birlashish vaqtida Jersey Standard Exxon nomi bilan, Socony esa Mobil nomi bilan tanildi. Exxon va Mobil oʻrtasidagi qoʻshilish kelishuvida Exxon Mobilni sotib olishi va ExxonMobil nomini oʻzgartirishi, Mobil kompaniyasining bosh direktori kompaniya raisining oʻrinbosari boʻlishi kerak edi[7].

ExxonMobil dunyodagi eng yirik va kuchli kompaniyalardan biridir. ExxonMobil birlashganidan buyon daromadlari boʻyicha birinchi oʻrindan oʻninchi oʻrindagi yirik kompaniyaga aylanib qoldi va har qanday kompaniya ichida eng katta bozor kapitallashuviga erishdi[8][9]. 2023-yil holatiga koʻra, Fortune 500da eʼlon qilingan eng soʻnggi reytingda ExxonMobil Fortune Global 500[10] reytingida uchinchi va oʻn ikkinchi oʻrinni egallagan[11]. ExxonMobil dunyodagi eng yirik investorga tegishli neft kompaniyasi, shtab-kvartirasi Gʻarb dunyosida joylashgan eng yirik neft kompaniyasi va ishlab chiqarish hamda bozor qiymati boʻyicha Big Oil kompaniyalarining eng yirigi hisoblanadi[12][13]. 2016-yil oxirida ExxonMobilning zaxiralari 20 milliard BOE (neft barrelining ekvivalenti)ni tashkil etdi va 2007-yildagi ishlab chiqarish sur’atlari 14 yildan ortiq davom etishi kutilmoqda[14]. 4,9 million barrel (780 000 m³) sutkalik umumiy qayta ishlash quvvatiga ega boʻlgan 21 ta neftni qayta ishlash zavodi bilan ExxonMobil dunyodagi ikkinchi yirik neftni qayta ishlash zavodi hisoblanadi. U Sinopec kompaniyasidan keyingi oʻrinda turadi[15]. Kompaniya aksiyalarining taxminan 55,56 foizi muassasalarga tegishli boʻlib, ularning 2019-yil holatiga koʻra eng yiriklari The Vanguard Group (8,15%), BlackRock (6,61%) va State Street Corporation (4,83%) edi.

Tarixi tahrir

 
2005-yildagi moliyaviy ma'lumotlar bilan "Big Oil" deb nomlangan yirik energiya kompaniyalari jadvali

ExxonMobilning kelib chiqishi 1866-yilda tashkil etilgan Vakuum neft kompaniyasiga borib taqaladi.

 
Konnektikutdagi Socony yoqilg'i quyish shoxobchasi va do'koni, 1916-yil
 
1970-yillarning boshlarida kamtarona yoqilg'i quyish shoxobchasi. Zanjir 1973-yilda Exxon nomi bilan rebrendlanadi.
 
1973-yilda chiqarilgan birinchi Exxon logotipi. Unda Esso, Enco va Humble brendlarining qizil va ko'k ranglari mavjud edi.
 
Amerikada joylashgan Exxon binosi, 1986-yilda sotilgan
 
ExxonMobil rahbari Reks Tillerson Vitse-prezident Dik Cheyni bilan, 2007-yil

Vakuum Oil keyinchalik 1879-yilda Standard Oil tomonidan sotib olindi. 1911-yilda tarqatib yuborilganidan keyin Standard Companydan ajralib chiqdi va keyinchalik Nyu-Yorkdagi Standard Oil kompaniyasiga (Socony) birlashtirildi. 1911-yilda tarqatib yuborilgandan soʻng, Standard Oil oʻzining Nyu-Jersidagi shoʻba korxonasi orqali ishlashni davom ettirdi va Jersey Standardiga qisqartirildi. U Amerika Qoʻshma Shtatlari sharqidagi Standard Oil nomini saqlab qoldi. Jersey Standard 1930-yillarda Humble Oilni sotib olishi orqali rivojlandi va dunyodagi yetakchi neft kompaniyasiga aylandi. Kompaniyaning Qoʻshma Shtatlarda Standard Oil nomining yoʻqligi bois, barcha brendlarini bitta nom ostida birlashtirish maqsadida oʻz nomini oʻzgartirishni talab qildi. 1972-yilda u oʻzini Exxon deb nomlashni maʼqul koʻrdi va uchta alohida brenddan foydalanishda davom etdi, bular: Esso, Enco va Esso[16].

1998-yilda ikkala kompaniya ExxonMobilni tashkil qilish uchun birlashishga kelishib oldilar va bitim 1999-yil 30-noyabrda tugatildi. Ikki kompaniya neft narxining pastligi va Pemex kabi AQShdan tashqaridagi boshqa davlat neft kompaniyalari bilan yaxshiroq raqobatlasha olish qobiliyatini namoyish etdi. Shartnomaga koʻra, ikki kompaniya samarali tarzda birlashtirildi va yangi kompaniya nomi har ikki kompaniyaning oldingi nomlarini oʻz ichiga oldi. Biroq, bu birlashish natijasida Exxon yangi kompaniya yaratish oʻrniga Mobilni sotib oldi[17][18][19].

 
ExxonMobil binosi . Xyuston markazidagi sobiq ExxonMobil ofislari 2015-yil boshida boʻshatilgan edi.
 
Baton -Rujdagi ExxonMobil neftni qayta ishlash zavodi

Operatsiyalar tahrir

ExxonMobil dunyodagi neftning taxminan 3% va energiyaning taxminan 2% ni ishlab chiqaradigan energetika sektoridagi eng yirik nodavlat kompaniya hisoblanadi[20].

ExxonMobil bir qator global operatsion segmentlarga vertikal ravishda birlashtirilgan. Ushbu boʻlinmalar mos yozuvlar uchun uchta toifaga boʻlingan, ammo kompaniyaning ko'mir va minerallar kabi bir nechta mustaqil boʻlinmalari ham mavjud. Shuningdek, u XTO Energy va SeaRiver Maritime kabi yuzlab kichik shoʻba korxonalarga ega. ExxonMobil, shuningdek, Imperial Oil kompaniyasining aksariyat ulushlariga ham egalik qiladi[21].

Moliyaviy maʼlumotlar tahrir

Fortune Global 500 maʼlumotlariga koʻra, ExxonMobil 2017-yilgi daromad boʻyicha ikkinchi yirik kompaniya, ikkinchi yirik ommaviy korporatsiya va Qoʻshma Shtatlardagi eng yirik neft kompaniyasi hisoblangan[22]. 2020-moliya yilida ExxonMobil 22,4 milliard dollar zarar koʻrdi, yillik daromadi 181,5 milliard AQSh dollarini tashkil etdi, bu avvalgi moliyaviy siklga nisbatan 31,5 foizga kamaygan edi[23].

Yil Tushum
(mln. $) 		Sof foyda (yoʻqotish)
(mln. $) 		Umumiy aktivlar
(mln. $) 		Bir birlik

mahsulot narxi
($)

Ishchilar soni
2008[24] 477,359 45,220 228,052 82.68 79,900
2009[24] 310,586 19,280 233,323 70.95 80,700
2010[25] 383,221 30,460 302,510 64.99 83,600
2011[26] 486,429 41,060 331,052 79.71 82,100
2012[27] 480,681 44,880 333,795 86.53 76,900
2013[28] 438,255 32,580 346,808 90.50 75,000
2014[29] 411,939 32,520 349,493 97.27 75,300
2015[30] 249,248 16,150 336,758 82.82 73,500
2016[30] 208,114 7,840 330,314 86.22 71,100
2017[31] 244,363 19,710 348,691 81.86 69,600
2018[32] 290,212 20,840 346,196 79.96 71,000
2019[33] 264,938 14,340 362,597 73.73 74,900
2020[23] 181,502 (22,440) 332,750 44.52 72,000
2021[34] 285,640 23,040 338,923 57.96 63,000
2022[35] 413,680 55,740 369,067 110.30 62,300

Manbalar tahrir

  1. ↑ „"EXXON MOBIL CORPORATION"“. opencorporates.com (20-sentabr 2020-yil). Qaraldi: 27-sentabr 2023-yil.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 „Exxon Mobil korporatsiyasi, 2022-yil 31-dekabrda yakunlangan moliyaviy yil uchun 10-K shakli“. (Hisobot). Qaraldi: 27-sentabr 2023-yil.
  3. ↑ „corporate.exxonmobil.com“. corporate.exxonmobil.com. Qaraldi: 27-sentabr 2023-yil.
  4. ↑ Bloom, Michael. „"Here are Monday's biggest analyst calls: Tesla, Amazon, Exxon, Costco, Apple & more".“. CNBC. (29-avgust 2022-yil). Qaraldi: 27-sentabr 2023-yil.
  5. ↑ Staff. „"Exxon should not participate in upcoming auction of oil blocks—Patterson"“. Stabroek News. (29-avgust 2022-yil). Qaraldi: 27-sentabr 2023-yil.
  6. ↑ „"Certificate of incorporation and by-laws"“. ExxonMobil (20-iyun 2001-yil). 2023-yil 25-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 27-sentabr 2023-yil.
  7. ↑ Kumar, B. Rajesh. „"ExxonMobil Merger"“. Wealth Creation in the World's Largest Mergers and Acquisitions: Integrated Case Studies. Qaraldi: 27-sentabr 2023-yil.
  8. ↑ „"Apple loses title of world's most valuable company to Exxon"“. Fox News. Associated Press (22-oktabr 2015). Qaraldi: 27-sentabr 2023-yil.
  9. ↑ „"Fortune 500"“. Forbes (20-noyabr 2020-yil). Qaraldi: 27-sentabr 2023-yil.
  10. ↑ „Fortune global 500“. Fortune.com. Qaraldi: 27-sentabr 2023-yil.
  11. ↑ „"Exxon Mobil 2022 Fortune 500"“. Fortune. Qaraldi: 27-sentabr 2023-yil.
  12. ↑ „Global 500"“. Fortune. Qaraldi: 27-sentabr 2023-yil.
  13. ↑ „"Top ten companies by oil production"“. Offshore Technology (14-may 2019-yil). 2022-yil 5-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 27-sentabr 2023-yil.
  14. ↑ „"Exxon Mobil Corporation Announces 2013 Reserves Replacement Totaled"“. marketwatch.com (29-noyabr 2014-yil). Qaraldi: 27-sentabr 2023-yil.
  15. ↑ „"Oil companies with largest refining capacity 2019"“. Statista. Qaraldi: 27-sentabr 2023-yil.
  16. ↑ „"Detailed Historical Site Assessment of the Vacuum Oil Company's facilities and locations" (PDF)“. New York Department of Environmental Conservation. Qaraldi: 29-sentabr 2023-yil.
  17. ↑ Brooks, Nancy Rivera. „"Exxon and Mobil Agree to Biggest Merger Ever"“. Los Angeles Times (2-dekabr 1998-yil). Qaraldi: 29-sentabr 2023-yil.
  18. ↑ „"The Exxon - Mobil Merger Controversy-Business Strategy-Case Study-Case Studies"“. www.icmrindia.org. Qaraldi: 29-sentabr 2023-yil.
  19. ↑ „"U.S. to Allow Mobil Deal With Exxon"“. www.washingtonpost.com. Qaraldi: 29-sentabr 2023-yil.
  20. ↑ „"Exxon Mobil eyes multi-billion dollar investment at Singapore refinery - Market Report Company – analytics, Prices, polyethylene, polypropylene, polyvinylchloride, polystyrene, Russia, Ukraine, Europe, Asia, reports".“. www.mrcplast.com. Qaraldi: 29-sentabr 2023-yil.
  21. ↑ TopBlog „"Energy Choices: ExxonMobil – Exxon Energy"“. Energy Choices. Qaraldi: 29-sentabr 2023-yil.
  22. ↑ „Fortune Global 500 List 2018“. 2012-yil 9-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 22-mart.
  23. ↑ 23,0 23,1 „2020 Financial and Operating Data“. ExxonMobil (2021-yil 2-aprel). Qaraldi: 2021-yil 28-may.
  24. ↑ 24,0 24,1 „2009 Annual Report“. Annualreports.com. 2018-yil 12-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 11-noyabr.
  25. ↑ „2010 Annual Report“. Annualreports.com. 2018-yil 3-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 11-noyabr.
  26. ↑ „2011 Annual Report“. Annualreports.com. 2018-yil 31-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 11-noyabr.
  27. ↑ „2012 Annual Report“. Annualreports.com. 2018-yil 12-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 11-noyabr.
  28. ↑ „2013 Annual Report“. Annualreports.com. 2018-yil 12-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 11-noyabr.
  29. ↑ „2014 Annual Report“. Annualreports.com. 2018-yil 12-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 11-noyabr.
  30. ↑ 30,0 30,1 „2016 Annual Report“. Annualreports.com. 2018-yil 12-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 11-noyabr.
  31. ↑ „ExxonMobil Earns 319.7 Billion in 2017; $8.4 Billion in Fourth Quarter“. ExxonMobil News Releases. 2018-yil 12-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 11-noyabr.
  32. ↑ „2018 SUMMARY ANNUAL REPORT“. ExxonMobil News Releases. 2019-yil 14-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 19-avgust.
  33. ↑ „2019 Summary Annual Report“. Exxon Mobil (2023-yil 28-aprel).
  34. ↑ „2021 Financial and Operating Data“. ExxonMobil. Qaraldi: 2022-yil 28-may.
  35. ↑ 10-K 2022.

Havolalar tahrir

 
 Vikiomborda ExxonMobil
haqida turkum mavjud
Vikiiqtibosda ExxonMobilga tegishli iqtiboslar mavjud. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=ExxonMobil&oldid=3978363" dan olindi