Ferma prinsipi(tamoyili)

Ferma tamoyili ( Fermaning eng kam vaqt tamoyili ) geometrik optikada postulat bo'lib, unga ko'ra yorug'lik ikki nuqta orasidagi yo'llar to'plamidan eng kam vaqt talab qiladigan yo'lni tanlaydi. Ya'ni, yorug'lik nuri boshlang'ich nuqtadan oxirigacha o'tish vaqtini minimallashtiradigan (yoki shunga mos ravishda, optik yo'l uzunligini kamaytiradigan) yo'l bo'ylab harakatlanadi. Aniqroq formulada  : yorug'lik ko'plab yaqin yo'llardan bitta yo'lni tanlaydi, o'tishi uchun deyarli bir xil vaqt talab etiladi; boshqacha qilib aytganda, bu yo'lda har qanday kichik o'zgarish birinchi tartibda o'tish vaqtini o'zgartirishga olib kelmaydi.

Elliptik yuzalar misolida Ferma tamoyili

Snel qonunini Ferma tamoyili yordamida tushuntirish.

Bu tamoyil, 1-asrda ishlab chiqilgan . Iskandariya Heron yorug'likni qaytish uchun umumiy ma'noda 1662 yilda Per de Ferma tomonidan geometrik optikaning eng umumiy qonuni sifatida ishlab chiqilgan. Turli aniq holatlarda undan allaqachon ma'lum bo'lgan qonunlar kelib chiqdi: bir hil muhitda yorug'lik nurining to'g'riligi, ikkita shaffof muhit chegarasida yorug'likning qaytishi va sinishi qonunlari.

Ferma tamoyili to'lqin optikasidagi Gyuygens-Frennel tamoyilining cheklovchi holati bo'lib, yorug'likning yo'qolib boruvchi kichik to'lqin uzunligi holati uchundir.

Ferma tamoyili fizikadagi ekstremal tamoyillaridan biridir.

Adabiyot

• Краткий словарь физических терминов, 30000 экз, Мн.: Вышэйшая школа, 1979 — 364—365-bet. 

Havolalar

• Ферма принцип — статья из Большой советской энциклопедии. Гагарин А. П..