Fetssan-Gadames harbiy hududi
Bu maqolada manbalar <ref></ref> teglariga olinmagan yoki umuman koʻrsatilmagan. |
Fetssan hududi (fransuzcha: Territoire du Fezzan), Shuningdek Fetssan-Gadames hududi (fransuzcha: Territoire du Fezzan-Ghadamès) — Zamonaviy Liviya Respublikasining bir qismida joylashgan va 1943-yil 11-apreldan 1951-yil 24-dekabrgacha Fransiya tomonidan boshqariladigan Fransiyaning sobiq koloniyasi. Angliya va Fransiya mustamlakachi maʼmuriyatlari oʻrtasida imzolangan kelishuv Italiya Liviyasining mavjudligiga chek qoʻydi. Fetssan Fransiyaning soʻnggi koloniyasi boʻldi va Buyuk Britaniya Kirenaika va Tripolitaniya dengiz provinsiyalari ustidan harbiy boshqaruv oʻrnatdi.
| Fetssan-Gadamar harbiy hududi fransuzcha: Territoire militaire du Fezzan-Ghadamès Fransiya koloniyasi | |||||||
| |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
| |||||||
| Poytaxti | Sabha | ||||||
| Til(lar)i | Italyancha, fransuzcha va arabcha | ||||||
| Pul birligi | Jazoir franki | ||||||
| Maqomi | Fransiya harbiy maʼmuriyati (1943—1950) Fransiya fuqarolik maʼmuriyati (1950—1951) | ||||||
| Boshqaruv shakli | Harbiy maʼmuriyat | ||||||
| Gubernator | |||||||
| - 1943-yil | Raymon Delanj | ||||||
| - 1943—1945-yillar | Robert Triyet | ||||||
| - 1946—1947-yillar | Pyer Florimond | ||||||
| - 1947—1949-yillar | Moris Sarazak | ||||||
| - 1949—1950-yillar (vazifasini bajaruvchi) | Jak Lenyovu | ||||||
| - 1950—1951-yillar | Moris Sarazak | ||||||
| - 1951—1953-yillar | Ogyust Koney | ||||||
| Hokim | |||||||
| - 1946—1950-yillar | Ahmad Sayf an-Nasr | ||||||
| Tarixiy davr | Sovuq urush | ||||||
| Tarix | |||||||
| - Ozod Fransiya okkupatsiya qilishi | 1943-yil 8-yanvar | ||||||
| - Tashkil etilgan | 1943-yil 11-aprel | ||||||
| - Italiya Liviyadan voz kechdi | 1947-yil 10-fevral | ||||||
| - BMT maʼmuriyati | 1949-yil 10-dekabr | ||||||
| - Liviya Qirolligini tashkil qilish uchun Tripolitaniya va Kirenaika birlashdi (muxtoriyat bilan) | 1951-yil 24-dekabr | ||||||
| - Muxtoriyat tugadi | 1963-yil 27-aprel | ||||||
_crowned.svg){kind=small}
Maʼmuriyati
tahrirFransiya Fetssanda Jazoir Sahroi Kabirida mavjud bo‘lgan xuddi shunday hukumat modelini qurishga harakat qildi va natijada mintaqani maʼmuriy va moliyaviy jihatdan ushbu janubiy hududlar bilan birlashtirish uchun ko‘p harakat qildi. 1943-yil avgust oyida Fransiya Milliy ozodlik qo‘mitasi general De Golldan strategik ahamiyati tufayli Fetssanni rasman qo‘shib olishni so‘radi.
Fransiya mintaqada maʼmuriy-hududiy manipulyatsiyalarni amalga oshira boshladi: 1948-yilda Gadames shahri maʼmuriy jihatdan Fransuz Tunisiga biriktirildi va Gat Jazoir Saharasiga ketdi.
Biroq liviyaliklarning hammasi ham fransuz rejimiga qarshi emas edi. Shunday qilib, italiyaliklar davrida Chadga qochgan Uled Sulaymon qabilasi yana fransuzlar qo‘l ostida qaytib keldi. Ularning rahbari Ahmad Bey Seyf Fransiyadan harbiy gubernator nazorati ostidagi hududning mutassarifi (gubernatori) unvonini oldi. Fransiyaning mintaqani anneksiya qilishga urinishlari AQSh va Buyuk Britaniyaning, keyin esa SSSRning qarshiliklariga uchradi. Fransiya mandatni 10 yilga uzaytirishga ruxsat olmadi. Buyuk davlatlarning bosimi ostida Fetssan muxtoriyatga erishdi. Ahmed Bey Seyf 1950-yil fevral oyida mahalliy oqsoqollar qurultoyida viloyat rahbari etib tayinlandi va gubernator rezident unvonini oldi, fransuz zobitlari esa “maslahatchi” boʻldi.
1951-yil 24-dekabrda Liviya mustaqillikka erishdi. Fransiya mintaqadagi uchta yirik shahar o‘rtasida uchta guruhga bo‘lingan 400 askardan iborat harbiy mavjudligini saqlab qolishga urinib ko‘rdi. 1952-yil 1-yanvarda Fransiya ma’muriyati Fetssanni tark etdi. Oxirgi fransuz qo‘shinlari 1956-yil oxirida chiqib ketdi.
 | Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak. |