Foydalanuvchi:Dilok0828/qumloq

Kunxoʻja (asl ism-sharifi Jiemurat; qoraqalpoqcha: Kunxoja, qoraqalpoqcha: Jiyemurat; 1799—1880) — taniqli qoraqalpoq shoiri.

Kambag‘allardan kelib chiqqan Kunxo‘ja yoshligini Orolboʻyida o‘tkazgan. Ovul maktabida, so‘ngra Qoraqum-ishon madrasasida taʼlim olgan. Yosh shoir o‘qish kursini tugatmay, madrasani tark etishga majbur bo‘lgan. Kunxo‘ja she’rlaridan birida vatanini tashlab ketishga majbur qilgan ta’qiblardan noliydi.

Kunxo‘ja cho‘ponlar bilan birga Qizilqumni kezib, butun Xorazm vohasini aylanib chiqqan. Boy hayotiy kuzatishlar uning koʻpgina asarlariga asos boʻlib xizmat qilgan. Uning shuhrati tobora kengayib, u ko‘plab shoirlarga, jumladan, yosh Berdaqga ustozlik qilgan. Kunxo‘ja o‘zining ko‘plab she’rlarida kambag‘allarning dardu iztiroblarini haqqoniy so‘zlab bergan holda xalq g‘amining kuychisi sifatida namoyon bo‘ladi. Bular uning “Cho‘ponlar”, “O‘roqchilar”, “Mening yurtim”, “Nur kun qayerda?” she’rlaridir.

Kunxoʻji va Xorazm xoni Muhammad Aminxon oʻrtasidagi duel haqidagi maʼlumotlar tarixda saqlanib qolgan. Kunlarning birida xon Xorazmning eng zo‘r shoirlarini o‘z poytaxtiga chaqirib, o‘z saltanatini kuylashni buyuribdi. Kunxo‘jani zo‘rlik bilan xon saroyiga olib kelishibdi, chunki, u bu saroy ziyofatiga umuman kelishni istamagan ekan. Kunxo‘ja boshqa shoirlardan farqli o‘laroq xonga xushomad qilmay, xon hokimiyatining shafqatsizligi va adolatsizligi haqida ayovsiz haqiqatni aytishga jur’at topgan ekan. Xon sovg‘alarini topshirish vaqti kelganida Kunxo‘ja Xorazm hukmdorini omma oldida masxara qiladi. Shunga qaramay, xon shoirni jazolashga jur’at eta olmadi — Kunxo‘ja haddan tashqari shon-shuhrat va hurmatga sazovor bo‘ladi.

Kunxoʻja oʻzining siyosiy oʻtkirligi bilan Bay sinfiga qarshi qaratilgan koʻplab lirik asarlar, shuningdek, ertaklarga oʻxshash allegorik sheʼrlar (“Arba”, “Qamishlar”, “Oʻlik baliq”, “Qora tosh” va boshqalarni) yozgan. Kunxo‘ja qoraqalpoq she’riyatini yangi badiiy uslublar bilan boyitdi, adabiy tilni takomillashtirishda katta ishlarni amalga oshirdi. Kunxo‘ja hukmron elita bilan bitim tuzmagan, xalq orasida yashab, ish izlab sarson-sargardon bo‘lib, kambag‘allar bilan birga och qolib, xalq xotirasida chinakam xalq shoiri sifatida saqlanib qolgan.