Geliofobiya
Geliofobiya (qadimgi yunoncha: ἥλιος qadimgi yunoncha: ἥλιος "quyosh" + grekcha: φοβία ← qadimgi yunoncha: φόβος qadimgi yunoncha: φόβος "qo'rquv") - quyoshga nisbatan qo'rquvning mavjudligi hisoblanadi.
Sabablari tahrir
Geliofobiya gipoxondriya yoki nozofobiya kabi boshqa ruhiy kasalliklardan kelib chiqishi mumkin. Teri saratoni holatlari ommaviy axborot vositalarida yoritilganligi sababli, yuqoridagi kasalliklardan aziyat chekadigan odamlar quyosh nurlarining ijobiy ta'siri haqidagi ma'lumotlarni e'tiborsiz qoldirib, quyosh nuridan qochishni boshladilar[1]. Fotodermatit va porfiriya bilan og'rigan odamlar quyoshdan qochishadi, chunki ular kasallik belgilarining namoyon bo'lishidan qo'rqishadi. Graf Drakulaning prototipi sifatida tanilgan Vlad Tepes[2][3] temir yetishmasligidan aziyat chekkan degan fikr bor. Porfiriya bilan og'rigan bemorlar quyoshga cheklangan ta'sir qilishda kontrendikedir emas, ammo estetik bo'lmagan alomatlar yoki og'riqlar ehtimoli tufayli ular butunlay quyosh nuridan qochishni afzal ko'radilar. Keratokonusda (degenerativ ko'z kasalligi) alomatlardan biri fotofobidir . Gotlar yoki geymerlar kabi tungi turmush tarzini afzal ko'rganlar geliofobiyadan aziyat chekmaydilar, lekin xavf ostida. Tibbiy sabablarga ko'ra quyosh bilan aloqa qilishdan qochish to'liq ma'noda geliofobiya emas.
Alomatlari tahrir
Yorug'likdan qo'rqishning asosiy belgisi quyoshda yurishdan aniq va doimiy ravishda paydo bo'ladigan qo'rquv va quyoshda yurishdan aniq qochish hisoblanadi. Qo'rquv obyekti bilan majburiy uchrashuv bilan simptomlar majmuasi kuzatiladi (ham vegetativ, ham ruhiy holat bilan bog'liq).
Ikkilamchi alomatlar va fobiya belgilariga quyidagilar kiradi[4].
- rangpar teri (D vitamini tanqisligi tufayli);
- gipergidroz;
- asabiylashish va qo'zg'aluvchanlikning kuchayishi;
- umumiy zaiflik;
- ishlashning pasayishi;
- noziklik, mushak massasining etishmasligi;
- mushak kramplari.
Vahima paytida quyidagilar kuzatiladi:
- aritmiya va nafas olish muammolari;
- bosh aylanishi;
- ko'ngil aynishi;
- terida og'riq va yonish (psixosomatik simptom);
- quyoshdan tezda yashirish istagi.
Fobiyaning rivojlangan bosqichlarida yoki quyoshga uzoq vaqt ta'sir qilishda hushidan ketish, yurak xurujilari kuzatilishi mumkin. Vahima xuruji paytida odam noadekvat reaksiyalar bilan ajralib turadi: u qichqirishi, yig'lashi, odamlarni itarib yuborishi, soyada yoki xonada yashirinishga harakat qilishi mumkin. Geliofoblarning yana bir farqi ularning tashqi ko'rinishidir. Biror kishi eng yopiq kiyim kiyishga harakat qiladi, quyoshdan saqlaydigan ko'zoynak va shlyapada yuradi. Ko'pincha uyqu va uyg'onishning komorbid buzilishi mavjud: kunduzi odam uxlaydi, kechasi esa u ishlaydi va uyg'oq bo'ladi[5]. O'z hayotlarini yanada xavfsizroq qilish uchun geliofoblar kvartirada alacakaranlık yaratadilar, derazalarni pardalaydilar.
Davolash tahrir
Geliofoblar kalsiferol etishmovchiligini to'ldirish uchun buyuriladi dorilar iste'mol qilishadi. Bu gipovitaminoz natijasida rivojlanadigan asoratlarni oldini olishga yordam beradi. Geliofobiya oqibati bo'lgan ijtimoiy hayot bilan bog'liq muammolarni oldini olish uchun psixiatr bilan davolanish zarur hisoblanadi. Muammoni bartaraf etish bemorni qo'rqitadigan hodisaga asta-sekin ko'nikish va asta-sekin kunduzgi yorug'likka kirish orqali amalga oshiriladi. Psixoterapevtik usullar:
- gipnoz - bemor transga kiritiladi, keyin u quyoshda oqilona qolish unga xavf tug'dirmaydi degan fikrdan ilhomlanadi;
- kognitiv-xatti-harakat psixoterapiyasi - bu holda shifokor insonning og'riqli munosabatini aniqlaydi, so'ngra ularni mukofotlash texnikasi yordamida tuzatadi. Natijada, bemorda quyosh nurlari va ularning tanaga ta'siriga nisbatan boshqacha, ijobiy munosabat paydo bo'ladi;
- neyrolingvistik dasturlash protsedurasi - bu usul har qanday sog'lom odamning xulq-atvor modelini nusxalashga asoslangan bo'lib, bemor to'g'ri xatti-harakatlarga o'rgana boshlaydi;
- avto -trening - quyosh va uning nurlari xavfsiz ekanligi haqidagi fikrlar bilan o'z-o'zini gipnoz protseduralari.
Ommaviy madaniyatda tahrir
- Elena Elaginaning uchinchi she'rlar to'plamining nomi "Geliofobiya" deb nomlanadi[6].
- Germaniyaning Scumbucket guruhi "Geliofobiya" albomini chiqardi[7].
- Geliofobiya - bu dahshatli sarguzashtli video o'yinning nomi[8].
- Nurdan qo'rqish vampirizmning belgilaridan biri hisoblanadi. Boshqa ruhiy kasalliklar fonida o'zlarini vampir deb hisoblaydigan bemorlar tiriklayin yonib ketmaslik uchun quyoshga chiqishdan qo'rqishadi[9].
- Vampirlarning o'ziga xos xususiyatlaridan biri quyoshdan qo'rqishdir. Bu afsona "Vampirlar", "Meni ichkariga kirishga ruxsat bering", "Kechkidan to tonggacha", "Blade" va boshqa filmlarda o'stirilgan.
- Geliofobiya porfiriya sindromi bo'lib, tasdiqlanmagan ma'lumotlarga ko'ra, Vlad Tepes bilan kasallangan.
Yana qarang tahrir
- Fotofobiya
- porfiriya
- Gyunter kasalligi
- Fobiyalar ro'yxati
Manbalar tahrir
- ↑ „Heliophobia or Fear of Sunlight“. 2019-yil 10-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 10-noyabr.
- ↑ „Что заставляло Дракулу пить человеческую кровь - Экспресс газета“. 2019-yil 10-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 10-noyabr.
- ↑ „«Вообще чума!» на АСТ Нон-фикшн“. 2019-yil 10-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 10-noyabr.
- ↑ „Боязнь солнца - гелеофобия. Психическое расстройство“. 2019-yil 10-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 10-noyabr.
- ↑ „I’m so afraid of sunlight I’ve barely been out for two years – The Sun“. 2019-yil 10-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 10-noyabr.
- ↑ „Отогнать Эриний — Журнальный зал“. 2019-yil 10-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 10-noyabr.
- ↑ Scumbucket - Heliophobia | Релизы | Discogs
- ↑ Heliophobia в Steam
- ↑ Николас Коро; Сергей Павлов; Игорь Козуля. Маркетинг Дракулы. Как зарабатывать на человеческих страхах. Эксмо, 2017 — 231 bet. ISBN 978-5-04-032951-9.
Adabiyotlar tahrir
- Stiven Xuan. Bizning fobiyalarimizning g'alatiligi: Nega biz samolyotlarda uchishdan qo'rqamiz? / "Ko'ngilochar psixologiya" seriyasi, 2011. - Rus tilidagi nashri: "RIPOL Classic" MChJ kompaniyalar guruhi, 2012 yil.
- Andrey Kanan. Qo'rquv. Inson fobiyalari entsiklopediyasi, 2016 yil. — ISBN (EAN): 9785448331930