Geteroseksizm

Geteroseksizm (inglizcha: Heterosexism Geteroseksizm) — geteronormativlik haqidagi gʻoyalarga asoslangan qarashlar va eʼtiqodlar tizimi va geteroseksuallikni inson jinsiy moyilligining yagona tabiiy, axloqiy va ijtimoiy jihatdan maqbul shakli sifatida taklif qiladi. Hamma geteroseksuallar ham bu mafkuraga ega emas, shuning uchun geteroseksual boʻlish oʻz-oʻzidan geteroseksizmni anglatmaydi.

Mafkura

Ushbu atama, shuningdek, bunday mafkuraning ijtimoiy va madaniy oqibatlarini tasvirlash uchun ishlatiladi. „Geteroseksizm“ atamasi sexizm (gender tengsizligi gʻoyasi) kabi atamalar bilan umumiy boʻlgan modelga muvofiq shakllangan. Xuddi shu hodisani tavsiflash uchun „geteroseksualizm“ soʻzi ham taklif qilingan, ammo u ildiz otmagan, chunki u „seksizm“ soʻzi bilan emas, balki „gomoseksualizm“ soʻzi bilan atamaviy maʼnoga ega, bu notoʻgʻri — chunki bu atama. Jinsiylik yoki shahvoniylikka bevosita aloqasi yoʻq, orientatsiya, lekin ijtimoiy-madaniy voqelikni tasvirlaydi^[1].

Gomofobiyadan farqlari

"Geteroseksizm" atamasi Gregori Xerek tomonidan muqobil sifatida taklif qilingan boʻlib, u gomofobiya atamasini almashtirgan. Xerek, bu atama ilmiy jihatdan toʻgʻriroq va hodisaning mohiyatini aniqroq kontseptuallashtiradi, uni fobiyalar bilan emas, balki seksizm va shovinizmning boshqa shakllari bilan bir qatorga qoʻyadi, deb hisobladi^[2].

Geterosentrizm

Geteroseksizmni geterosentrizm bilan aralashtirib yubormaslik kerak. Geterosentrizm (koʻpincha ongsiz) — bu shaxs bilan aloqada boʻlgan har bir kishining geteroseksual ekanligi haqidagi taxmin yoki gumon va bu taxmindan kelib chiqadigan aloqa shakllari. Statistik maʼlumotlarga koʻra, bu taxmin koʻp hollarda toʻgʻri boʻladi (chunki geteroseksuallar koʻpchilikni tashkil qiladi), lekin baʼzi hollarda u notoʻgʻri boʻlib chiqishi mumkin. Geterosentrizm kundalik hayotda tasodifiy va beixtiyor namoyon boʻlishi mumkin. Misol uchun, bir ayol sevgi uchrashuviga borishini aytganida, koʻp odamlar „Uning ismi nima?“ yoki „U goʻzalmi?“deb soʻraydi. Shu bilan geteroseksual sevgi haqida gapirilayotganligini bilvosita bildiradi.

Yana qarang

Androtsentrizm
geteropatriarxiya
Geteronormativlik
Gegemon erkaklik
Mushaklilik
Toʻgʻridan-toʻgʻri yuvish

Manbalar

↑ Corsini, Raymond J., The Dictionary of Psychology (2001), ISBN 1-58391-328-9
↑ Herek, Gregory M., Ph. D., „Beyond 'Homophobiaʼ: Thinking About Sexual Prejudice and Stigma in the Twenty-First Century“ Sexuality Research & Social Policy (April, 2004)

[1] Corsini, Raymond J., The Dictionary of Psychology (2001), ISBN 1-58391-328-9

[2] Herek, Gregory M., Ph. D., „Beyond 'Homophobiaʼ: Thinking About Sexual Prejudice and Stigma in the Twenty-First Century“ Sexuality Research & Social Policy (April, 2004)

[1]

[2]