Harbiy byudjet

2011-yilda dunyodagi eng yaxshi yetti harbiy byudjet

Harbiy byudjet, harbiy byudjet yoki mudofaa byudjeti — davlat qurolli kuchlarini saqlash va takomillashtirish uchun moʻljallangan davlat xarajatlari miqdori sanaladi.

2008-yilda *harbiy xarajatlar*. Qanchalik qorongʻi boʻlsa, davlat yalpi ichki mahsulotidagi *harbiy xarajatlarning* ulushi shunchalik yuqori boʻladi.

Ilgari harbiy byudjetga faqat quruqlikdagi kuchlar uchun davlat xarajatlari kiritilgan..

Davlatning harbiy byudjeti koʻpincha ularning hokimiyat organlari fikriga koʻra, davlat xavfsizligiga duchor boʻlgan tahdidlar darajasini aks ettiradi. Byudjet hajmi davlatning harbiy faoliyatni moliyalashtirish qobiliyatini ham tavsiflaydi, bu davlat iqtisodiyotining hajmiga, hukumat va davlat aholisining boshqa byudjet xarajatlariga nisbatan harbiy faoliyatni moliyalashtirishni afzal koʻrishiga bogʻliq. Odatda , harbiy byudjet huquqni muhofaza qilish organlari va faxriylarni reabilitatsiya qilish xarajatlarini oʻz ichiga olmaydi va harbiy byudjet hisoblash jadvalida qoʻshilmaydi.

Stokgolm tinchlik tadqiqot instituti maʼlumotlariga koʻra, 2011-yilda dunyoda harbiy xarajatlar 1,74 trillion AQSH dollarini tashkil qilgan^[1] (jahon yalpi ichki mahsulotining 2,5% ga yaqin). 2020-yil malumotlariga koʻra insoniyatning harbiy harajatlari 2 trillon dollarga yaqinlashgan^[2].

Harbiy byudjetlar 2020 tahrir

MISI maʼlumotlariga koʻra

Joy	Davlat	Xarajatlar (milliard dollar)
1	AQSh	684.6
2	Xitoy	181.1
3	Saudiya Arabistoni	78.4
4	Rossiya	61.1
5	Hindiston	60.5
6	Buyuk Britaniya	54.8
7	Fransiya	52.3
8	Yaponiya	48.5
9	Germaniya	48.5
10	Janubiy Koreya	39.8

Harbiy byudjetlar 2011-SIPRI qoʻllanmasi tahrir

Daraja	Mamlakat	Harbiy byudjet (milliard dollar)	Global ulush
—	Dunyoda jami	1739	100 %
1	AQSh	711	40.9 %
2	Xitoy	138	7.9 %
3	Rossiya	70.2	4.0 %
4	Fransiya	64.6	3.7 %
5	Yaponiya	60.8	3.5 %
6	Birlashgan Qirollik	60.3	3.5 %
7	Hindiston	49.6	2.9 %
8	Saudiya Arabistoni	48.5	2.8 %
9	Germaniya	48.1	2.8 %
10	Braziliya	36.9	2.1 %

Tarixiy maʼlumotlar tahrir

1897-yil tahrir

Harbiy byudjet qiyosiy jadvali
Davlat	qurolli kuchlarga yillik xarajatlar	Aholi jon boshiga
Avstriya-Vengriya	169 469 000	3.81
Angliya	229 515 000	5.76
Germaniya	290 955 000	5.57
Rossiya	284 379 994	2.50
Fransiya	236 515 000	5.76

Masalan, AQShning 2014-yilgi harbiy byudjyeti tarkibida boshqa harbiy sohaga oid byudjetlar koʻrsatilmagan.

1898-yil fevral oyidagi shanba sharhi shtatlarning butun byudjetiga nisbatan shtatlarning harbiy byudjetlari toʻgʻrisida quyidagi maʼlumotlarni taqdim etdi:

AQSh: 17%
Rossiya imperiyasi: 21%
Fransiya: 27%
Britaniya imperiyasi: 39% (40 million funt yoki 2,5% YaIM)
Germaniya imperiyasi: 43%
Yaponiya imperiyasi: 55% (132 million iyena)

2003-yil tahrir

2004-yilda chop etilgan qoʻllanmada Stokgolm tinchlik tadqiqot instituti 2003-yilda NATO aʼzolari tomonidan harbiy texnika xaridi 11%ga oshganini koʻrsatdi. Baʼzi shtatlarda harbiy byudjet Sovuq urush davrida kuzatilgan darajaga koʻtarildi. AQShning harbiy byudjeti ushbu shtatlar roʻyxatida birinchi oʻrinni egalladi va 47 tani tashkil etdi. 2003-yilda dunyodagi barcha harbiy xarajatlarning 415 milliard dollar ni tashkil etdi. Iroq urushi uchun qoʻshimcha mablagʻlar va unga bogʻliq boʻlgan 83 milliard dollarlik xarajatlar harbiy byudjyetdagi oʻsishning asosiy qismini, qolganlari esa atigi 3,5 milliard dollarni tashkil etdi.

Buyuk Britaniya, Fransiya, Germaniya va Italiyaning harbiy byudjeti 15% ga yaqin dunyodagi barcha harbiy xarajatlarning Fransiya va Buyuk Britaniya nafaqat AQShning tegishli texnologik darajadagi harbiy operatsiyalarida qatnashish, balki oʻzlarining mustaqil harbiy kampaniyalarini (masalan, Liviyada boʻlib oʻtgan) oʻtkazish uchun qurol va harbiy texnika sotib olishni koʻpaytirdilar.

2003-yilda NATOga aʼzo boʻlmagan davlatlar orasida Yaponiya harbiy ehtiyojlar uchun 46,9 milliard dollar, Xitoy 32,8 milliard dollar va Rossiya 13 milliard dollar sarfladi.

Manbalar tahrir

↑ The 15 countries with the highest military expenditure in 2011 // SIPRI. Архивировано 28 iyul 2013 года.
↑ [kun.uz „Qudratli davlatlarning 2020-yilgi harbiy xarajatlari ma'lum qilindi“] (2021-yil 26-fevral). 2022-yil 9-avgustda asl nusxadan arxivlangan.

Adabiyot tahrir

Xozyaystvo voennoe // Ensiklopedicheskiy slovar Brokgauza i Yefrona : v 86 t. (82 t. i 4 dop.). — SPb., 1890—1907.

Havolalar tahrir

SIPRI harbiy xarajatlar maʼlumotlar bazasi.
Qurollarni nazorat qilish va tarqatmaslik markazi.
Harbiy Budget.info. AQSh mudofaa byudjeti haqida maʼlumot va yangiliklar.

[sipri_2011-1] The 15 countries with the highest military expenditure in 2011 // SIPRI. Архивировано 28 iyul 2013 года.

[2] [kun.uz „Qudratli davlatlarning 2020-yilgi harbiy xarajatlari ma'lum qilindi“] (2021-yil 26-fevral). 2022-yil 9-avgustda asl nusxadan arxivlangan.

[1]

[2]