Hijoziy

Hijoziy yoki Hijoziy yozuvi (arabcha: خَطّ ٱَلحِجَازِيّ) – Hijozda (Arabiston yarim orolining shimoli-gʻarbida) rivojlangan bir qancha ilk arab yozuvlarining umumiy nomi. Bu yozuv turi islom paydo boʻlgan davrdayoq qoʻllanilgan edi. Hijoziy yozuvining xattotlikda foydalaniladigan uslubi Mail yozuvi (arabcha: مائل) deb ataladi ; Bular Qur’onning bir qancha ilk qoʻlyozmalarida uchraydi. Ikki atama koʻpincha bir-birining oʻrnida ishlatiladi.

Sano Qurʼoni: Hijoziy yozuvidagi ilk Qurʼon qoʻlyozmasi (milodiy 8-asr).

Hijoziy mashq va kufiy uslublari bilan bir qatorda eng qadimgi yozuvlardan biri edi. Avvalgi yozuvlar qadimgi Shimoliy arab va Janubiy arab yozuvlarini oʻz ichiga olgan.

Yozuv boshqa arab yozuvlaridan burchakli ekanligi va oʻngga qiyshaygani bilan ajralib turadi. Yozuvda unli tovushlarni koʻrsatadigan nuqta yoki diakritik belgilar mavjud emas: lekin undoshlarni grafik harf shakllari ustidagi tirelarni vaqti-vaqti bilan ishlatish orqali farqlaydi.

Qadimiyligi

Qadimgi qoʻlyozmalar ikki katta turga boʻlinadi: hijoziy va kufiy. Kufiy uslubining ham oʻziga xos boʻlimlari bor. Hijoziy atamasi 19-asrda Mishel Amari tomonidan kiritilgan boʻlib, u „Makka yozuvi“ va „Madina yozuvlarini“ 10-asr qoʻlyozmasidan ajratgan. Bugungi kunda hech qanday element bunday geografik farqni mustahkamlamaydi va ularning geografik kelib chiqishi aniqligi haqida maʼlumot yoʻq. 1980-yillardan beri kufiy yozuvi Fransua Derosh tomonidan „qadimgi abbosiy yozuvi“ taʼrifi bilan afzallik sifatida tilga olingan.

Hijoziy yozuvi tushunchasi Estelle Whelan tomonidan tanqid qilingan va u bu taʼrifni bir harf (alif) shakli va arxaik tushuntirishlarga asoslangan „ilmiy artefakt“ deb biladi.

Yana qarang

• Suls
• Nasx (uslub)
• Tavqe
• Muhaqqaq
• Rayhoniy
• Arab xattotligi

Adabiyotlar

• British Library MS. Or. 2165 Early Qur'anic manuscript written in Ma'il script, 7th or 8th century CE
• British Library MS. Or. 2165 (Wayback Machine saytida 2018-08-08 sanasida arxivlangan) (Britaniya kutubxonasi)
• Ma'il manuscript from the Tareq Rajab Museum in Kuwait (Wayback Machine saytida 2020-10-20 sanasida arxivlangan).
• Folio in an italic Hijazi script from the discoveries at the Great Mosque, Sano
• Fragment in a Makkan Hijazi script from the Vatican library