Iroq bayrogʻi
Iroq bayrogʻi (arabcha: علم العراق) Arab ozodligi bayrogʻining uchta teng gorizontal qizil, oq va qora chiziqlarini oʻz ichiga oladi, markazda kufiy yozuvida „Alloh eng buyukdir“ iborasi yozilgan. Ushbu asosiy trikolor 1963-yil 31-iyulda qabul qilinganidan beri foydalanilmoqda. Markaziy oq chiziqlardagi yashil belgilarga bir nechta oʻzgarishlar kiritilgan; 2008-yil 22-yanvarda qabul qilingan eng soʻnggi versiyada toʻq yashil rangda takbir keltirilgan. Kurdiston viloyati Iroq ichida oʻzining mahalliy hukumati va parlamentiga ega boʻlgan avtonom tashkilot sifatida paydo boʻlgan. Kurdiston mintaqaviy hukumati 1992-yilda qabul qilingan Kurdiston bayrogʻi deb nomlanuvchi alohida bayroqdan foydalanadi[1]. 1963-yildan 2008-yilgacha bayroqda uchta yashil yulduz bor edi, 2008-yildan beri yulduzlar olib tashlangan.[2]
| Iroq bayrogʻi | |
|---|---|
 | |
| Mamlakat | Iroq |
| Mutanosibligi | 2:3 |
| Qabul qilindi | 22-yanvar, 2008-yil |
Rang sxemasi
tahrir1963-yildan hozirgi kungacha Iroq bayroqlari uchun amal qiladi[3]
| Qizil | Oq | Yashil | Qora | |
|---|---|---|---|---|
| RGB | 205/17/37
|
255/255/255
|
1/123/61
|
0/0/0
|
| Oʻn oltilik | #cd1125
|
#ffffff
|
#017b3d
|
#000000
|
| CMYK | 0/92/82/20
|
0/0/0/0
|
99/0/50/52
|
0/0/0/100
|
Tarixi
tahrir1921—1959-yillar
tahrir
.svg)
.svg)
Zamonaviy Iroqning birinchi bayrogʻi Britaniya maʼmuriyati boshqaruvi ostida boʻlgan. 1921-yilda qabul qilingan. Bu arab qoʻzgʻoloni bayrogʻidan ilhomlangan qizil uchburchak ustun tomondan choʻzilgan boʻlib qora – oq – yashil gorizontal bayroq. Tez orada u uchburchak oʻrnini bosuvchi qizil trapezoid va Dajla va Furot daryolarini bildiruvchi ikkita yetti qirrali oq yulduzli yangi versiyaga oʻzgartirildi. Ikkala dizayn ham arab qoʻzgʻolonida yetakchi rol oʻynagan Iroqda yangi oʻrnatilgan Hoshimiylar sulolasini (asli Arabiston yarim orolidagi Hijozdan) aks ettirgan. Shunday qilib, u Hoshimiy Iordaniya va qisqa muddatli Hijoz Qirolligining bayroqlariga oʻxshargan[4]. Yangi bayroq Iroq Qirolligida foydalanishda davom etgan.
1958-yil
tahrir 1958-yilda Misr va Suriyaning Birlashgan Arab Respublikasida birlashishiga javoban, Iroq va Iordaniyaning ikkita Hoshimiy qirolligi Arab federatsiyasini, ikki davlat konfederatsiyasini tuzdilar. Uyushma bayrogʻi asosan Iordaniya bayrogʻi edi, lekin qizil chevronda yetti qirrali yulduz yoʻq edi[5]. Bu bayroq 1964-yilda qabul qilingan Falastin va Baʼs partiyasi bayrogʻi bilan deyarli bir xil edi. Ittifoq 1958-yil iyul oyida Iroq inqilobi bilan tugatilib, olti oydan kam davom etgan.
1959—1963-yillar
tahrir.svg)
Iroqda Hoshimiylar monarxiyasini bekor qilgan va mamlakatni respublikaga aylantirgan Abd al-Karim Qosim boshchiligidagi 1958-yil 14- iyuldagi inqilobdan soʻng, Iroq qora – oqdan iborat yashil vertikal uch rangli, markazida sariq doira bilan qizil sakkiz qirrali yulduzli yangi bayroqni (1959-yil 102-qonun) qabul qildi. Qora, oq, yashil va qizil pan-arab ranglari boʻlib, panarabizmni ifodalaydi, oʻrtada sariq kurd quyoshi Iroq kurdlarini ifodalaydi , Ishtar qizil yulduzi qadimgi Mesopotamiya tarixini ifodalagan[6].
1963—1991-yillar
tahrir.svg)
Qosim 1963-yilda Baʼs partiyasi tomonidan agʻdarilganidan soʻng, yangi Baʼs hukumati 1963-yil 31-iyulda Iroqning yangi bayrogʻi sifatida Arab ozodlik bayrogʻining oʻzgartirilgan versiyasini qabul qildi (1963-yil 28-sonli qonun). Qizil, oq va qora chiziqlardan iborat bu gorizontal trikolor (birinchi marta 1952-yilgi Misr inqilobida ishlatilgan) Birlashgan Arab Respublikasi (BAA) bayrogʻining asosini tashkil etdi. 1961-yilda BAA parchalanib ketgan boʻlsa-da, arablarning birligiga umidlar saqlanib qoldi. Shunday qilib, BAA bayrogʻi oq chiziqda ikkita yashil yulduzga ega boʻlib, uning ikki aʼzosini (Misr va Suriya) bildirgan boʻlsa, Iroqning yangi bayrogʻi Iroqning Misr va Suriya bilan yangi ittifoqda qoʻshilishiga intilishning ramzi boʻlgan uchta yulduzga ega edi. Shu maqsadda Suriya oʻsha yilning oxirida yangi Iroq bayrogʻini oʻz bayrogʻi sifatida qabul qilgan. 1971-yilgacha Suriya bayrogʻi boʻlib qoldi, oʻshanda yashil yulduzlar Suriya gerbi sifatida Quraysh lochini bilan almashtirilgan. 1963-yildagi 28-sonli Iroq bayrogʻi toʻgʻrisidagi qonun Saddam Husayn prezidentligi davrida 1986-yildagi 33-sonli Bayroq qonuni bilan almashtirildi, unda bayroq oʻzgarmagan boʻlsa-da, uch yulduzning maʼnosi asl geografik maʼnosidan oʻzgartirilgan. Baʼs partiyasi shiorining uchta tamoyilini ifodalagan: wahda, hurriyah, ishtirakiyah (birlik, erkinlik va sotsializm).
1991—2004-yillar
tahrir.svg)
1991-yil 13-yanvarda bayroq 1991-yil 6-sonli Bayroq toʻgʻrisidagi qonun bilan oʻzgartirilgan. Prezident Saddam Husaynning tashabbusi bilan yulduzlar orasiga yashil rangda takbīr (arabchada " Alloh buyukdir " degan maʼnoni bildiruvchi „Allohu akbar“ iborasi) qoʻshildi. takbīr shakli Saddamning oʻz yozuvi ekanligi aytilgan[7]. Koʻpchilik Muqaddas islomiy matnning qoʻshilishi Iroqning ilgari noqonuniy boʻlgan diniy yetakchilaridan urush vaqtida yordam olishga, Iroq tomonidan bosib olingan Quvaytda Iroq bayrogʻiga hurmatsizlikni toʻxtatishga va Iroq hukumatining islomiy obroʻsini toʻgʻridan-toʻgʻri oldingi davrda mustahkamlashga urinish sifatida talqin qilgan. Arab yozuvi bilan yozilgan boshqa bayroqlarda boʻlgani kabi, koʻtargich ham bayroqning oʻng tomonida joylashgan.
2004-2008
tahrir.svg)
AQSH tomonidan tayinlangan maʼmuriyat tomonidan taklif qilingan bayroq boʻyicha turlicha qarashlar mavjud va hozirgi Iroq bayrogʻidan butunlay voz kechishga koʻpchilik qarshiligi tufayli, 2004-yilda AQSh tomonidan tayinlangan Iroq muvaqqat maʼmuriyati tomonidan murosa chorasi qabul qilindi. Mavjud bayroqning asosiy shakli saqlanib qolgan[8]. Saddam Husaynning qoʻlyozmasidan farqli ravishda anʼanaviy stilizda kufiy yozuvida keltirilgan. Oʻzgartirilgan bayroq 2004-yil 28-iyulda Koalitsiya Muvaqqat maʼmuriyati ishgʻol kuchlaridan AQSh tomonidan tayinlangan maʼmuriyatga hokimiyatni texnik „topshirish“ marosimida ochilgan[9].
2008 – hozirgi kungacha
tahrir 2008-yil 22-yanvarda Iroq Vakillar Kengashi Milliy bayroqning yangi dizaynini maʼqulladi, 2008-yil 9-sonli qonuni bilan Saddam davridagi Baʼs bayrogʻining vaqtinchalik oʻrnini bosuvchi vosita sifatida tasdiqlandi. Ushbu joriy versiyada uchta yulduz olib tashlandi. Parlament yangi dizayn bir yil davom etishini, shundan soʻng bayroq boʻyicha yakuniy qaror qabul qilinishini koʻzladi. Biroq bayroq haqidagi qonun 2009-yil 30-avgustda parlamentda koʻrib chiqilgan[10]. 2012-yilda bayroqni yangi dizayn bilan almashtirishga harakat qilingan[11].
Bayroq takliflari va bayroq tanlovi
tahrir2004-yilgi bayroq taklifi va bahs-munozaralari
tahrir.svg)
2003-yilda AQShning Iroqqa harbiy aralashuvi ortidan Iroq hukumati agʻdarildi, Baʼs partiyasi esa qonundan tashqariga chiqarildi. Kuchli taxminlar ortidan AQSh hukumati Iroq bayrogʻini oʻzgartirish uchun uning umumarab ramziyligini olib tashlash va Baʼs hukmronligi davridan qatʼiy tanaffus qilish uchun bosim oʻtkazishi mumkin edi. Saddam Husayn davrida uning hukumati qoʻllagan milliy ramzlarni saqlab qolishdan aziyat chekkan iroqliklar orasida baʼzi noroziliklarga qoʻshimcha ravishda, panarabizmni qoʻzgʻatganidan norozi boʻlgan Iroqdagi kurd ozchiligida ham bayroqdan qattiq nafrat bor edi. Biroq bayroqni oʻzgartirishga qarshi boʻlgan iroqlik muxoliflar bayroq Saddam Husayndan ancha oldin, 1963- yildan beri qoʻllanila boshlagani uchun uni „Saddamchilar“ bayrogʻi sifatida tavsiflash adolatdan emasligini taʼkidladi. Ular, shuningdek, 1932-yilda Iroq mustaqillikka erishgunga qadar, panarabizm Iroq aholisining koʻpchiligi orasida oʻnlab yillar davomida asosiy mashhur tamoyil boʻlib kelganini taʼkidladilar. 2004-yil 14-avgustda AQSh tomonidan tayinlangan Iroq boshqaruv kengashi Saddam Iroq davrida yangi bayroqni eʼlon qildi. IBK 30 ga yaqin raqobatdosh arizalar orasidan Londonda yashagan va IBK aʼzosining ukasi boʻlgan taniqli iroqlik rassom-meʼmor Rifat Chadirjining dizaynini tanlaganini aytdi. Chadirjining taʼkidlashicha, koʻrsatmalarda Iroq Gʻarb dunyosining bir qismi sifatida koʻrsatilishi kerak edi. Uning dizayni Kanada va Shveysariya bayroqlaridan ilhomlangan[12].
Taklif etilgan bayroq bir nechta maʼnoga ega edi:
| Belgi | Maʼnosi |
|---|---|
| Oq mato | Tozalik |
| Ikki koʻk lenta | Moviy chiziqlar Dajla va Furot daryolarini ifodalaydi. |
| Sariq tasma | Kurd ozchiligi. Kurdiston bayrogʻida sariq quyosh tasvirlangan. |
| Moviy yarim oy | Yarim oy islomni ifodalaydi. Moviy soya Iroq turkmanlarini ifodalaydi. |
Dizayn zamonaviy Iroq tarixining uchta bayrogʻi toʻrtta Pan-Arab ranglariga asoslangan bayroqlar (yaʼni Arab qoʻzgʻolonidan ilhomlangan Qirollik bayrogʻi, Abd al-Karim Qosim tomonidan kiritilgan bayroq va 1963- yildagi Arab Ozodligi bayrogʻi) bilan sezilarli tanaffus boʻldi.. Darhaqiqat, bu ranglardan faqat oq rang IBK dizaynida ifodalangan. Bundan tashqari, arab geraldikasida islom yarim oylari odatda yashil yoki qizil rangda tasvirlangan. Taklif etilayotgan oʻzgarish Iroqdagi koʻpchilik arab guruhlari, jumladan Saddam Husaynga keskin qarshi boʻlganlar orasida keskin salbiy reaksiyaga sabab boʻldi. AQSh ishgʻoliga qarshi boʻlganlar, jumladan, shia ulamosi Muqtada as-Sadr bu loyihani AQSh hukumatining Iroqni oʻzligini va uning arab dunyosidagi tarixiy muhim rolidan mahrum qilishga urinishi deb qoraladi. Tanqidchilar Arab Ozodlik bayrogʻidan voz kechish, panarabizmning anʼanaviy ranglari yoʻqligi va takbirning olib tashlanishidan afsuslanishdi. Yangi bayroqning asosan oq-koʻk rangda koʻrinishi 1948-yilda Iroqqa dushman boʻlgan Isroil davlati bayrogʻiga oʻxshashligi sababli Iroqdagi koʻpchilikni darrov gʻazablantirdi. Yangi bayroq rejalashtirilgan rasmiy qabul qilinishidan bir kun oldin, 2004-yil 27-aprelda Fallujada isyonchilar tomonidan yoqib yuborilgani haqida xabar berildi. 2004-yil 28-aprelda IBK prezidenti Masud Barzaniy bayroqning oʻzgartirilgan versiyasini rasmiy ravishda taqdim etdi, unda 2004-yil 26- aprelda matbuot xabar qilganidek, koʻk rangning dastlab juda ochiq soyasi quyuqroq rangga oʻzgartirildi. Bu asl dizaynga qarshi qilingan norozilik tufayli qilingan oʻzgarishmi yoki Kengash daʼvo qilganidek, avvalgi xabarlardagi chop etish xatolarini tuzatishmi, nomaʼlum edi. Barzani, shuningdek, bayroqning vaqtinchalik dizayn ekanligini va aniq bayroq qabul qilingunga qadar keyingi oylarda qoʻllanilishini tushuntirgan. Jamoatchilikning katta noroziligiga qaramay, koʻk yarim oyli bayroqni qabul qilishdan butunlay voz kechilgan.
2008-yilgi bayroq taklifi
tahrir.svg)
2004-yilda murosaga erishilganiga qaramay, kurd guruhlari bayroqqa qarshilik koʻrsatishda davom etdi. 2008-yil yanvar oyida kufiy yozuvida yozilgan va Iroqda paydo boʻlgan Mesopotamiya arab uslubi sifatida baholangan takbirning oʻrtasiga sariq doira atrofida yashil sakkiz qirrali yulduz qoʻyib, uchta yashil yulduzni olib tashlagan yangi dizayn taklif qilingan[13].
2008-yilgi bayroq tanlovi
tahrir.svg)
2008-yil iyul oyida Iroq parlamenti Iroqning yangi bayrogʻini loyihalash boʻyicha tanlovni boshlagan. Tanlov 2008-yilning sentabrigacha davom etdi va 50 ta dizayn taqdim etildi. Oltita dizayn tanlab olindi va 2008-yil oxirigacha yangi bayroqni tanlashni rejalashtirgan parlamentga yuborilgan[14]. 2004—2008-yillardagi bayroqqa oʻxshash boshqa dizayn ham taklif qilingan, biroq Iroq shimolidagi kurd xalqini ifodalash uchun yozuv sariq rangga oʻzgartirilgan. Uch yulduzning maʼnosi tinchlik, bagʻrikenglik va adolat ramzi sifatida oʻzgartirilgan[15].
Yana qarang
tahrir- Iroq gerbi
- Pan-arab ranglari
- Arab qoʻzgʻoloni bayrogʻi
- Misr bayrogʻi
- Iordaniya bayrogʻi
- Quvayt bayrogʻi
- Falastin bayrogʻi
- Sudan bayrogʻi
- Suriya bayrogʻi
- Birlashgan Arab Amirliklari bayrogʻi
- Yaman bayrogʻi
Manbalar
tahrir- ↑ „The Political History of the Kurds“ (en). VOA. Qaraldi: 2022-yil 16-mart.
- ↑ „Evolution of the Iraqi Flag“. www.fotw.info. Qaraldi: 2021-yil 26-dekabr.
- ↑ „country flag“. Directorate of Coordination and Protocol Presidency of the Council of Ministers Republic of Iraq. Government of Iraq. 2022-yil 13-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 29-iyun.
- ↑ ben cahoon. „Iraq“. Worldstatesmen.org. Qaraldi: 2020-yil 29-may.
- ↑ „Archived copy“. 2008-yil 9-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 9-avgust.
- ↑ Peter Symes. „The First Banknotes of the Central Bank of Iraq“. Pjsymes.com.au. Qaraldi: 8-yanvar 2018-yil.
- ↑ Podeh, Elie. The Politics of National Celebrations in the Arab Middle East (en). Cambridge University Press, 2011-06-30 — 144-bet. ISBN 9781107001084.
- ↑ „Republic of Iraq flag“. World flags 101. Qaraldi: 2008-yil 10-fevral.
- ↑ „CNN.com - U.S. returns sovereignty to Iraq - 28-Jul 2004-yil“. 3-avgust 2004-yilda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „Council of Representatives of Iraq (parliament) schedule includes Iraqi law review on 30-aprel 2009-yil. (in Arabic)“. Council of Representatives of Iraq (2009-yil 29-aprel). Qaraldi: 2009-yil 29-aprel.
- ↑ „Iraq aims to unite with new national anthem, flag“. The Daily Star. 24-sentabr 2012-yil. 2017-08-21da asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 9-yanvar 2018-yil.
{{cite magazine}}: CS1 maint: date format () - ↑ Beck, Ernest; Lasky, Julie. „In Iraq, Flag Design, Too, Comes Under Fire“. The New York Times (29-aprel 2004-yil). Qaraldi: 10-may 2022-yil.
- ↑ Garrels. „Iraq to Restore Former Baath Party Followers“. National Public Radio (2008-yil 12-yanvar). Qaraldi: 2008-yil 24-yanvar.
- ↑ „Iraqi new flag to be identified before year end“. Patriotic Union of Kurdistan (2008-yil 12-oktyabr). Qaraldi: 2008-yil 12-oktyabr.
- ↑ Charif. „Iraq's new flag half satisfies everyone“. Radio Netherlands (2008-yil 15-yanvar). 2008-yil 18-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 24-yanvar.