Janubiy Koreya — Turkiya munosabatlari
Janubiy Koreya — Turkiya munosabatlari (koreyscha: 대한민국-터키 관계; turkcha: Güney Kore-Türkiye ilişkileri) Janubiy Koreya va Turkiya oʻrtasidagi tashqi aloqalardir. Turkiya elchixonasi Seulda, Janubiy Koreyaning Anqaradagi elchixonasi va Istanbuldagi bosh konsulligi joylashgan[1]. Har ikki davlat G20 aʼzosi.
 | |
 Janubiy Koreya |
 Turkiya |
| Diplomatik vakolatxona | |
| Janubiy Koreya elchixonasi Anqarada | Turkiya elchixonasi Seulda |
| Elchixona | |
| Elchi Choi Hong-Ghi | Elchi Durmuş Ersin Erçin |
Tarixi
tahrir.jpg)
Koreya va Turkiya tarixi Goguryo va Gökturklarga borib taqaladi. Ikkala siyosiy birlik ham VI—VII asrlarda birga yashagan. Syenbey tomonidan boshqariladigan Tang sulolasiga qarshi kurashish uchun ittifoq tuzilgan. „Samguk-sa-gi“da ikki xalq oʻrtasida qanday qilib diplomatik munosabatlar oʻrnatgani haqida tarixiy maʼlumotlar bor.
Janubiy Koreya va Turkiya kuchli iqtisodiy, diplomatik, odamlar va turistik aloqalar bilan ajralib turadigan uzoq yillik munosabatlarga ega. Bu munosabatlarni asosan Janubiy Koreya xalqining shakllanishi bilan bogʻlash mumkin, oʻshanda Turkiya, yaʼni turk brigadasi Koreya urushida Shimoliy Koreya va Xitoy kuchlariga qarshi janubiy koreyaliklarni qoʻllab-quvvatlagan. Urushda halok boʻlgan 721 turk askaridan 462 nafari Birlashgan Millatlar Tashkilotining Pusandagi yodgorlik qabristoniga (Qahramonlar qabristoni) dafn qilingan[2]. Oʻzaro qadimiy doʻstlik harakatlariga asoslanib, ikki xalq oʻrtasidagi munosabatlar koʻpincha „Koreya-Turk birodarligi“ deb ataladi (turkcha: Kore–Türk dostluğu; koreyscha: 한국 – 터키 우정)[3].
Turk qoʻshinlarining Koreya urushida ishtirok etishi (1950-yil 25-iyun — 1953-yil 27-iyul) Janubiy Koreya va Turkiya oʻrtasida ittifoq tuzilishiga olib keldi[4]. 1948-yil 15-avgustda Koreya Respublikasi hukumati eʼlon qilinganidan keyin Turkiya 1949-yilda Janubiy Koreya hukumatini Koreya yarim orolidagi yagona qonuniy hukumat sifatida tan olgan 10-davlat boʻldi[4]. Janubiy Koreya Turkiyada yettinchi diplomatik vakolatxonasini ochgandan keyin Turkiya Janubiy Koreyada doimiy elchixona ochgan uchinchi davlat boʻldi (Amerika Qoʻshma Shtatlari va Xitoy Respublikasidan soʻng).[4] Janubiy Koreya va Turkiya oʻrtasida diplomatik munosabatlar oʻrnatilganining 50 yilligi 2007-yilda boʻlib oʻtgan va 2010-yilda Koreyada turk qoʻshinlarining Koreya urushidagi ishtirokining 60 yilligi nishonlangan[4].
Turk qoʻshinlari 1970-yillarda Koreyadan olib chiqib ketilgan va keyin ikki davlat oʻrtasidagi munosabatlarning asosiy yoʻnalishi harbiy sohadan iqtisod va savdoga oʻtgan[4]. 1971-yilda Seul va Anqara oʻrtasida qardosh shahar toʻgʻrisida kelishuvga erishildi va Anqarada Koreya bogʻi qurildi, 1973-yilda bogʻda Koreya urushi yodgorlik yodgorligi oʻrnatildi[4]. 1974-yilda Koreya savdo markazi (KOTRA) Istanbulda oʻz ofisini ochdi[4].
Iqtisodiy aloqalar
tahrir.jpg)
2013-yilda ikki davlat oʻrtasida erkin savdo toʻgʻrisidagi bitim imzolandi[5].
Ikki davlat oʻrtasida 1977-yilda savdoni rivojlantirish va iqtisodiy texnik korporatsiya toʻgʻrisida shartnoma imzolangan[4]. Turkiya prezidentining 1982-yildagi va 1986-yildagi Bosh vazirning tashriflari jadal iqtisodiy oʻsishdan soʻng Koreya bilan iqtisodiy hamkorlikka katta ahamiyat berdi. Turkiya Koreyaning iqtisodiy modeliga oʻxshash yoʻlni tanladi va uni „Koreya modeli“ deb atadi. Koreya iqtisodiyotining rivojlanishini oʻrganish uchun Turkiyadan Koreyaga koʻplab biznes tashriflari amalga oshirildi[4].
Birinchi rasmiy Koreya-Turkiya qoʻshma iqtisodiyot qoʻmitasi yigʻilishi 1981-yilda Anqarada boʻlib oʻtgan va xususiy darajadagi Koreya-Turkiya ishbilarmonlik kengashi 1987-yilda tashkil etilgan va birinchi yigʻilish Koreya ham, Turkiya ham oʻz mahsulotlarini eksport qilish uchun yangi bozorlarni qidirayotgan paytda 1989-yilda Istanbulda boʻlib oʻtgan[4]. 1980-yillarning oʻrtalarida Koreya kompaniyalari Turkiyaga sarmoya kirita boshladilar. Turkiya ichki bozori Koreya biznesmenlari uchun Yevropa va Yaqin Sharqqa kirish eshigi boʻldi[4].
1987-yilda GoldStar kompaniyasi Vestel bilan qoʻshma investitsiya kompaniyasi tuzib, Manisadagi fabrikada mikrotoʻlqinli pechlar va rangli televizorlar ishlab chiqarishni boshlaganda Koreyadan birinchi sarmoya keldi. Oʻsha yili Samsung Electronics Tatish Holding bilan hamkorlik qilib, Izmirdagi zavodda rangli televizor va video kassetalar ishlab chiqardi. Ulardan keyin LG Electronics, Hyundai, Daewoo va boshqalar joy oldi. Hyundai Motor Company 1990-yilda Turkiyaga avtomobil eksport qilishni boshladi va 1995-yilda Izmitda avtomobil zavodini qurdi[4].
Ikki davlat oʻrtasidagi savdo hajmi 1965-yilda bor-yoʻgʻi 8000 AQSH dollarini tashkil etgan; 1970-yilda u 59 ming dollargacha koʻtarildi; 1980-yilda u allaqachon 63 million dollarga yetdi; 1990-yilda savdo hajmi 515 million dollarga yaqinlashdi; 2007-yilda 4 milliard AQSH dollaridan ortiqni tashkil etdi[4].
Mamlakatlar oʻrtasida mudofaa sanoati hamkorligi ham 1980-yillardan boshlab ortdi. Koreyalik firmalar Turkiyaning bir qancha mudofaa dasturlariga rahbarlik qiladi, jumladan T-155 Fırtına gaubitsalari va asosiy jangovar tankni ishlab chiqarish va milliardlab dollarlik oʻquv samolyotlarini ishlab chiqarishni boshqaradi[4].
Yaqinda Janubiy Koreya va Turkiya qurilish firmalari Chanoqqal’a 1915 koʻprigini qurish uchun birlashdilar, 2,023 m (6,637 ft) uzunlikdagi Dardanel boʻgʻozini kesib oʻtish uchun osma koʻprik. Qurilishiga 2,8 milliard dollar sarflangan. Koreya Eksport-import banki loyihani moliyalashtirgan[6].
Harbiy hamkorlik
tahrirTurk Qurolli Kuchlarining yangi harbiy tanki boʻlgan Altay tanki Hyundai Rotem tomonidan yordam bilan ishlab chiqariladi[7].
Sport
tahrir2002-yilgi futbol boʻyicha jahon chempionatida uchinchi oʻrin uchun oʻtkazilgan oʻyindan soʻng Janubiy Koreya va Turkiya futbolchilari birgalikda bayram qilib, doʻstlik va halol oʻyinning namunali qiyofasini namoyish etishdi. Tribunada har ikki davlat bayroqlari yonma-yon koʻrindi va har ikki jamoa futbolchilari oʻyindan keyin ham uzoq davom etgan doʻstona muhit yaratdi[8].
Manbalar
tahrir- ↑ „Güney Kore Ankara Büyükelçiliği, Kore Konsolosluğu Ankara“. www.korekonsoloslugu.com. 2022-yil 16-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4-oktabr 2019-yil.
- ↑ Turkey and South Korea: Blood brothers for 60 years
- ↑ Turkey, Korea Blood Brothers
- ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 Heechul, L., (2012). An Analysis of Korean-Turkish Relations: Rising Trade Partnership and Deepening Integration. Usak Yearbook of Politics & International Relations, 5, 227-242
- ↑ „Turkey and South Korea expand FTA“. 18-fevral 2017-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 23-oktabr 2022-yil.
- ↑ Turkey, South Korea JV Is Said to Raise $2.8 Billion for Bridge
- ↑ „Turkey South Koreas Altay Tank Project“.
- ↑ Turkish media says thanks
Adabiyotlar
tahrir- Solomonovich, Nadav. The Korean War in Turkish Culture and Society. Cham: Palgrave, 2021. ISBN 978-3-030-84035-8.