Kitobi Iqon (Bahoulloh)

Kitobi Iqon (forscha: كتاب ايقان, arabcha: كتاب الإيقان „Ishonch kitobi“) Bahoulloning „Kitabi-Aqdas“ qonunlari kitobidan keyin ikkinchi eng muhim kitobidir. Injil va Qur’onning kelgusi Olloh Mazharlari haqidagi bashoratlari bilan bogʻliq talqiniga bagʻishlangan. Bahoiy olimlaridan biri „Kitobi Iqon“ xalqaro auditoriyasi tufayli „Qur’onning musulmon olamidan tashqaridagi fors tilidagi eng taʼsirli tafsiri“ sifatida koʻrilishi mumkinligini taʼkidlaydi.

Yozilish tarixi

Bu asar qisman fors va qisman arab tillarida Bahoiy dinining asoschisi Bahoulloh tomonidan 1861 yilda yozilgan. Bu davrda u Usmonlilar imperiyasining bir viloyati Bagʻdodda surgunda yashadi. Bahoullohning soʻzlariga koʻra, U vahiyni bundan oʻn yil oldin Tehrondagi Siyah Chal (uning nomi „qora chuqur“ deb tarjima qilingan) qamoqxonasida olgan, biroq „Kitobi- Iqon“ni yozish vaqtida u hali oʻz missiyasini ochiq eʼlon qilmagan edi. Shuning uchun kitobda Oʻz mavqei haqidagi havolalar faqat yashirin shaklda koʻrinadi. Kitobi-Iqonning yirik tadqiqoti muallifi Kristofer Bak kitobning mavzusini Mark Xushxabaridagi xuddi shu mavzu bilan solishtirish mumkin boʻlgan „masihiy sir“ deb atadi.

Kitobi-Iqon Bahoullohning va Bahoiy dinining asosiy teologik asari hisoblanadi. Bu kitob baʼzan Bobning asosiy asari boʻlgan Fors Bayanining tugallanishi deb ataladi. „Kitobi Iqon“ 1882-yilda Bombeyda toshbosmaga bosilganida, u Bahoiy kitobining birinchi nashr etilgan asari boʻldi. U birinchi marta 1904 yilda Bahoullohning ingliz tilida nashr etilgan birinchi asarlaridan biri sifatida ingliz tiliga tarjima qilingan. 1931-yilda „Kitobi Iqon“ni ingliz tiliga tarjima qilgan Shavqiy Effendi Kitobni quyidagicha taʼriflagan:

Fors nasrining bu modeli bir vaqtning oʻzida oʻziga xos, pokiza, shijoatli va nihoyatda tiniq, dalillari bilan ishonarli va oʻzining qaytarilmas notiqligi bilan tengsizdir… Xudoning Buyuk Qutqaruv rejasi bayon qilingan bu kitob Bahoiy adabiyotining barcha qatorida tengsiz oʻrinni egallaydi, Bahoullohning eng muqaddas kitobi boʻlgan, Kitob-i-Aqdasdan tashqari.

Kitobi-Iqonning paydo boʻlish tarixi

Bobning amakisi Hoji Mirzo Sayyid Muhammad Islomda Vaʼda Qilingan Zot oʻz jiyani ekanligini bilib, dovdirab qoldi. Unga bu eʼtiroz Islom paygʻambari amakisining aytgan eʼtirozi bilan bir xil ekanligini bildirishganda, u hayratda qoldi va bu masalani oʻrganishga qaror qildi. 1861-yilda u akasi Hoji Mirzo Hasan-Alini ziyorat qilish uchun Iroqning Karbalo shahriga, soʻngra Bagʻdodga Bahoulloh bilan uchrashish uchun yoʻl oladi. U yerda u Vaʼda Qilingan Zotning zohir boʻlishi belgilari haqida Bahoullohga yozma ravishda toʻrtta savol berdi. Kitobi-Iqonning 200 sahifasi (asl tilda) uning savoliga javob tariqasida 1861 yil 15 yanvarda ikki kecha-kunduzdan koʻp boʻlmagan muddatda yozilgan.

Tarkibi

Kitob ikki qismdan iborat: birinchi qism ilohiy zuhur progressiv ekanligi va dinlar bir-biri bilan bogʻliqligi, har bir yirik monoteistik din avvalgilarini qabul qilgani va koʻpincha yashirin soʻzlar bilan keyingi din kelishini bashorat qilgani haqidagi asosiy nutqqa bagʻishlangan. Savol beruvchi musulmon boʻlgani sababli, Bahoulloh nasroniy kishini keyingi Olloh Mazhariga ishonishida oʻzining muqaddas kitobidagi allegorik maʼnodagi matnlarni qanday izohlanishini koʻrsatish uchun Injil oyatlarida foydalanadi. Xuddi shunday talqin qilish usuli musulmon uchun Bobning daʼvolarining toʻgʻriligini koʻrish uchun ishlatilishi mumkin. Kitobning ikkinchi va koʻp qismi turli mavzularning mazmunli muhokamasi boʻlib, Bobning missiyasi uchun aniq, ham teologik, ham mantiqiy dalillarga bagʻishlangan. Ushbu asarning eng mashhur qismlaridan biri „Haqiqiy izlovchining Lavhi“ deb nomlanadi.

Shavqiy Effendi kitob mazmunini quyidagicha taʼriflagan:

Ikki yuz sahifa ichida U abadiy, hamma narsani bilguvchi, hamma joyda mavjud va hamma narsaga qodir boʻlgan, barcha Zuhurlar manbai, anglab boʻlmaydigan, erishib boʻlmaydigan, yagona Ollohning mavjudligi va birligini soʻzsiz eʼlon qiladi; diniy haqiqatning nisbiyligini va Ilohiy Zuhurning davomiyligini tasdiqlaydi; Paygʻambarlarning birligini, daʼvatlarining umumbashariyligini, asosiy taʼlimotlarining bir manbadan ekanligini, Bitiklarining muqaddasligini va mavqeining ikki tomonlama xususiyatini tasdiqlaydi; barcha zamonlar ruhoniylari va olimlarining ojizligi va buzuqligini qoralaydi; Yangi Ahddan allegorik parchalar, Qur’onning sirli oyatlari va dunyodagi yetakchi diniy tizimlar tarafdorlarini ajratgan va ular orasida asriy tushunmovchiliklar, shubhalar va adavatni keltirib chiqargan jumboqli musulmon urf — odatlaridan iqtibos keltiradi va yoritadi; har bir haqiqiy izlovchi uchun oʻz izlanish predmetiga erishishda asosiy shartlarni sanab oʻtadi; Bob Zuhurining haqiqati, yuksakligi va ahamiyatini koʻrsatadi; shogirdlarining qahramonligi va inqito etishlarinin olqishlaydi; Bayon xalqiga vaʼda qilingan Zuhurning dunyo miqyosidagi gʻalabasini tasvirlaydi va bashorat qiladi; Bibi Maryamning pokligi va aybsizligini qoʻllab-quvvatlaydi; Muhammad iymon imomlarini ulugʻlaydi; shahidlikni va Imom Husaynning maʼnaviy mustaqilligini ulugʻlaydi; „Qaytish“, „Tirilish“, "Paygʻambarlar muhri ", " Qiyomat kuni " kabi ramziy atamalarning maʼnosini ochib beradi; Ilohiy Zuhurning uch bosqichini umumlashtiradi va ajratadi; va butun insoniyatning yoʻl-yoʻrigʻi, farovonligi va najoti uchun Providence qonun-shohligi tomonidan muntazam ravishda yangilanib turadigan " Xudo shahri "ning ulugʻvorligi va mo''jizalarini yorqin ifodalaydi. Ishonch bilan aytish mumkinki, Bahoiy Zuhuri muallifi tomonidan vahiy qilingan barcha kitoblar ichida faqat ushbu kitob buyuk dunyo dinlarini bir-biridan ajratib boʻlmaydigan darajada ajratib turadigan koʻp asrlik toʻsiqlarni yoʻq qilib, dinlar uchun keng va buzilmas poydevor qoʻydi. ularning izdoshlarini toʻliq va doimiy yarashtirish. "

Oʻqish uchun

• Dunbar, Hooper C.. A Companion to the Study of the Kitáb-i-Íqán. Oxford, United Kingdom: George Ronald, 1998. ISBN 0-85398-430-1. 
• Ishraq-Khavari, 'Abdu’l-Hamid (1972). Qamus-i Iqan. 4 volumes (in Persian; used in the annotations section of Hooper Dunbar’s book).
• en:Mírzá Abu'l-Faḍl (1898). Faraʼid (The Peerless Gems; in Persian).
• Naghdy, Fazel. A tutorial on the Kitáb-i-Íqán: A journey through the Book of Certitude. CreateSpace Independent Publishing Platform, 2012. ISBN 9781466311008. 
• Hatcher, J.S.. The Ocean of His Words: A Reader's Guide to the Art of Bahá'u'lláh. Wilmette, Illinois, USA: Baháʼí Publishing Trust, 1997. ISBN 0-87743-259-7. 
• Saiedi, Nader. Logos and Civilization - Spirit, History, and Order in the Writings of Bahá'u'lláh. USA: University Press of Maryland and Association for Baháʼí Studies, 2000 — 113–174-bet. ISBN 1883053609. 
• Taherzadeh, Adib. The Revelation of Bahá'u'lláh, Volume 1: Baghdad 1853-63. Oxford, UK: George Ronald, 1976. ISBN 0-85398-270-8. 
• Winters, Jonah (Winter 1999). "Review (of) Symbol and Secret: Qur'án Commentary in Bahá'u'lláh's Kitáb-i Íqán by Christopher Buck (and of) Revisioning the Sacred: New Perspectives on a Baháʼí Theology by Jack McLean". Iranian Studies (Taylor & Francis) 32 (1): 141–145. https://www.academia.edu/36260048. 
• Related documents on bahai-library.com

• Kourosh, Sohrab (2016 & 2021). Self Study Notes for The Kitáb-i-Íqán, Book of Certitude, Kourosh Publishing, USA. Volume I: ISBN 978-0-692-81182-5, and Volume II: ISBN 9798656226516.