Vikipediya:Tarjima
|
Bu maqola Vikipediya inshosidir. U erkin uslubda boʻlib, Vikipediya qonun-qoidalariga mos ravishda yozilmagan boʻlishi mumkin. |
Vikipediya oʻquvchi uchun turli tillarda mavjud boʻlib, har qaysi til boʻlimlari boshqa tildagi boʻlimning aniq tarjimasi hisoblanmaydi. Alohida hissa qoʻshuvchilar hamjamiyati har bir til boʻlimida faoliyat koʻrsatishadi hamda maxsus belgilangan tartib-qoidalarga muvofiq maqolalar yaratishadi. Shu sababli, biror bir tildagi ixtiyoriy mavzuga oid maqolaning boshqa bir tildagi versiyasida butunlay oʻzgacha tuzilish va tarkibni koʻrishingiz, hatto, kerakli mavzudagi maqolalarni umuman topa olmasligingiz ham mumkin.
Shunga qaramay, Vikipediyaning oʻzga tildagi boʻlimlari qimmatli maʼlumot manbai boʻlishi mumkin. Chet tilidagi Vikipediyadan butun maqola yoki uning bir qismini tarjima qilish Oʻzbekcha Vikipediyani yaxshilashning maqbul usuli hisoblanadi. Biroq tarjima jarayonida qoʻshilgan maʼlumotlar mahalliy qoidalarga toʻliq mos kelishiga eʼtibor qaratish lozim. Vikipediyada tarjimonlar yoʻq. Aksincha, boshqa til boʻlimlari maʼlumotlaridan foydalanadigan hammualliflar mavjud. Ushbu insho oʻzbek tilini yaxshilash uchun chet tilidagi Vikipediya matnlarini tarjima qilish jarayoniga bagʻishlangan.
Agar sizning oʻz qobiliyatingizga ishonchingiz komil boʻlmasa, lekin, maqola boshqa mualliflar tomonidan yaxshi tarjima qilinishini istasangiz, Vikipediya maqolasini boshqa tilda koʻrsatib, yaratish soʻrovini yuborishingiz mumkin. Agar oʻzbek tilidagi maqola allaqachon mavjud boʻlsa, ammo, tegishli chet tilidagi maqoladan pastroq darajada boʻlsa, uning matniga {{Andoza:Tl}} andozasi kiritilishi kerak.
Maqola tarjimalari — yangi maqolalar, tarjimonlar esa ularning mualliflari tahrir
Tarjimalar Vikipediyada, dastlab, oʻzbek tilida yozilgan oddiy maqolalar kabi umumiy asosda chop etiladi hamda boshqa moddalar bilan bir xil mezon va qoidalar ularga nisbatan ham qoʻllaniladi. Tarjima maqola oʻzbek tilidagi boʻlim qoidalariga mos kelmasa, tezda oʻchirib yuborilishi mumkin. Maqolaning boshqa boʻlimda mavjudligi uning oʻzbek tilida ham boʻlishi shart degani emas.
Vikipediya tarjimonlar uchun alohida maqomga ega emas, istalgan aʼzo oʻz xohishiga koʻra tarjima maqola yaratishi mumkin. Agar siz Vikipediyada tarjima qilingan maqolani nashr qilsangiz, boshqa Vikipediya aʼzolari sizga tarjimon sifatida emas, balki chop etilgan maqola muallifi sifatida munosabatda boʻlishadi. Har qanday foydalanuvchi tarjima maqolani toʻldirish, tuzatish, qayta tarjima qilish yoki butunlay boshqa matn bilan almashtirish huquqiga egadir. Ushbu harakat maqolaning mazmun-mohiyatiga hamda Vikipediya qoidalariga mos kelaganda amalga oshiriladi.
Mashina tarjimasini tahrirlash shartdir! tahrir
Vikipediya uchun maqolalarni tarjima qilishda siz Google Translate, Yandex yoki DeepL kabi avtomatik tarjimon dasturidan foydalanishingiz mumkin. Ushbu zamonaviy texnologiyalar sizga chet tilidagi maqolani mashina tarjimoni orqali chop etish va oʻzbek tilidagi tayyor maqolani bir zumda qoʻlingizga olish imkonini beradi. Lekin, ushbu maqolani darhol Oʻzbekcha Vikipediyada nashr etish vasvasasiga berilmaslik kerak. Mashina tarjimasiga oʻzbek tilidagi toʻla huquqli maqola uchun poydevor sifatida qarash lozim
Xomaki, yetarlicha tahrir qilinmagan yoki Oʻzbekcha Vikipediya qoidalariga mos ravishda yaratilmagan tarjima maqolalar maʼlum bir vaqt mobaynidagi muhokamadan soʻng, tezda oʻchirish mezonlari asosida oʻchirib tashlanadi. Ushbu turdagi maqolalarning mavzusi, uning ahamiyati va zarurligi ularni oʻchirib tashlash uchun muhim emas. Agar oʻquvchi asl maqolani mashina tarjimasida oʻqishni xohlasa, uni oʻzi mashina tarjimoni orqali oʻtkazishi mumkin edi.
Mashina tarjimasi odatda izohlarga eʼtibor bermaydi. Maqola yaratishdagi eng muhim jihat nufuzli manbalarga havolalardir. Nufuzli manbalarga havolalar mavjud boʻlmagan yoki Ensiklopedik ahamiyatga ega boʻlmagan maqolalar tezda oʻchirish mezonlari asosida yoʻq qilinadi.
Oʻzbek tilida maqolalar kam. Ularni koʻpaytirish kerak! tahrir
Oʻzbekcha Vikipediyada biror bir mavzudagi maqola boʻlmasa va siz uni kerak deb hisoblasangiz, uni yaratishingiz mumkin. Agar siz tanlagan mavzudagi maqola, biror bir xorijiy tildagi Vikipediyada mavjud boʻlsa, siz tarjima qilish orqali maqola yarata olasiz. Ushbu harakat, xuddi, Vikipediyaga aloqasi boʻlmagan manbalar asosida maqola yaratayotganingiz kabi amalga oshiriladi. Vikipediyada yangi boʻlsangiz, maqola ustaxonasidan foydalanishingiz mumkin.
Shuningdek, oʻzga tildagi vikimaqolalar tarjimasini qisman avtomatlashtirilgan Content Translation vositasi orqali ham amalga oshirish mumkin. Ushbu asbob koʻplab mexanik ishlarni avtomatik ravishda qilishga koʻmak beradi. Biroq, u taqdim etayotgan mashina tarjimasi koʻrib chiqilishi va tahrirlanishi zarurdir. Tahrirlash davomida vikifikator qurilmasidan foydalanish juda muhimdir. Ushbu asbob orqali „Oʻ“ hamda „Gʻ“ harflari, shuningdek, boshqa turdagi tinish belgilarini Oʻzbekcha Vikipediyaga moslashtirishga koʻmak beradi.
Shuni esda tutish kerakki, turli xil Vikipediyalardagi maqola mavzusining ahamiyat mezonlari boshqa qoidalar bilan bir xil tarzda farq qilinishi mumkin. Misol uchun, O'zbekcha Vikipediyadagi biror bir mavzu Inglizcha yoki Ruscha Vikipediyada ensiklopedik ahamiyatga ega boʻlmasligi mumkin. Ushbu holat har bir tilning nufuziga yarasha boʻladi. Shuningdek, oʻzbek tilidan nufuzi pastroq boʻlgan biror bir tildagi maqola Oʻzbekcha Vikipediyada ensiklopedik ahamiyatga ega boʻlmasligi ham mumkin.
Maqola sarlavhasi maqola nomlash qoidasi asosida tanlanadi. Oʻzbekcha Vikipediyasida chet tilidagi atoqli nomlarning yozilishi Umumjahon til huquqlari deklaratsiyasining 34-moddasiga binoan, „Har kim barcha jabhalarda oʻz ismini oʻzining tilida ishlatish, hamda lozim boʻlsa, boshqa yozuv tizimida oʻz ismining eng mos fonetik transkripsiyasini ishlatish huquqiga ega.“ degan qoidaga asosan belgilangan. Yaʼni, asli lotin yozuvidagi shaxs nomlari lotindan lotinga translit qilinmaydi. Rus, xitoy, umuman, lotin yozuviga asoslanmagan tarzda qayd eʼtiladigan atoqli otlar, xususan, kishi ismlari bundan mustasno. Maqolani toʻliq tarjima qilish muhim emas, asosiy maʼno-mazmunni yetkazish kifoya.
Chet tilidagi maqola oʻzbek tilidan yaxshiroq boʻlsa tahrir
Agar Oʻzbekcha Vikipediyada maqola boʻlsa, lekin uning xorijiy vikidagi talqini yaxshiroq yoki oʻzbekcha versiyada boʻlmagan muhim faktlarni oʻz ichiga olgan boʻlsa, siz oʻzbek tilidagi mavjud maqolani tarjima yordamida yaxshilashingiz mumkin. Shu bilan birga, agar siz mavjud tarkibni tarjimangiz bilan almashtirmoqchi boʻlsangiz, unda bunday almashtirish natijasida har qanday foydali maʼlumot oʻchirilmasligi va allaqachon mavjud boʻlgan maʼlumotlarni taqdim etish sifatini unutmasligingiz kerak. Bundan tashqari, avvalgi matnni yozishga harakat qilgan mualliflarning manfaatlarini hisobga olish zarurdir; agar eski matnning baʼzi bir qismi takomillashtirishni talab qilmasa, ehtimol, bu qismni oʻz versiyasi bilan almashtirmaslik kerak boʻlishi mumkin.
Tarjima boʻyicha tavsiyalar tahrir
Tarjima qilayotganda taqdimotning ilmiy uslubiga, til va uslubning boshqa qoidalariga rioya qilishni unutmang. Maqola ichidagi chet tilidagi nomlarinig toʻgʻri yozilganiga eʼtibor bering. Agar chet tilidagi Vikipediya maqolasidagi matn iqtibos sifatida formatlangan boʻlsa, oʻzbek tilidagi maqolada nafaqat iqtibosning tarjimasini nashr etish tavsiya etiladi (bu juda aniq boʻlishi kerak), balki matnni ham ilova qilish kerak. Siz uni qanday formatlashni iqtibos qoʻllanmasida oʻqishingiz mumkin. Oʻzbekcha Vikipediyada keltirilgan matnning dolzarbligi va iqtibosning nufuzli manbasini majburiy koʻrsatish boʻyicha cheklovlar haqida ham unutmang.
Siz qoralamadagi maqola ustida ham ishlashingiz mumkin. Yangi boshlagan foydalanuvchilarga qumloq sahifasidan foydalanish tavsiya etiladi. Siz yangi yaratilgan maqolani xuddi shu mavzuni tavsiflovchi boshqa tillardagi maqolalarga bogʻlashingiz mumkin. Buning uchun interviki deb ataladigan tillararo havolalar qoʻllaniladi. Ularni qanday qilishni oʻrganish uchun interwiki haqidagi maqolani oʻqing.
Content Translation (Mazmun tarjimasi) orqali tarjima qilishni oʻrganmoq uchun Oʻzbekcha Vikipediyaning youtube sahifasidagi darslikdan foydalanishingiz mumkin (qarang: Tarjima qilish uchun maxsus dars)