Kolbadagi miya

Kolbadagi miya — falsafada — insonning voqelikni tushunishda uning sub’ektiv hissiyotlariga bogʻliqligini koʻrsatadigan fikrlash tajribalarining bir turi. Rene Dekart tomonidan yozilgan (Злой демон gepotezalardan olingan va koʻpincha skeptitsizmni tasvirlash uchun ishlatiladi.

Tafakkur tajribasi

Hilari Putnamning „Kolbadagi miya“ tafakkur tajribasi

Umuman olganda, eksperimentning mohiyati fantast asarlarga xos boʻlgan gʻoyadan kelib chiqadiki, qiziquvchan olim maʼlum bir eksperimental odamning miyasini tanadan olib, uni ozuqa eritmasi solingan kolbaga solib, neyronlarni kompyuterga ulashi mumkin. Bu miya tanada boʻlganda qabul qiladigan elektr impulslariga oʻxshash elektr impulslarini hosil qiladi, shuningdek miya tomonidan yuborilgan nerv impulslariga javob beradi. Kompyuter virtual haqiqatni taqlid qilishi mumkin, shuning uchun miyaga ega boʻlgan odam, tanasi yoʻqligiga qaramay, hali ham oʻzini oʻzi borligini va uning atrofidagi, kompyuter tomonidan yaratilgan dunyoni tushunib, uni haqiqiy deb hisoblaydi.

„Kolbadagi miya“ deb nomlangan fikrlash tajribasi H. Putnamga tegishli. Bu J. Berkeley sub’ektiv idealizmining oʻziga xos „fiziologik modeli“ dir.

Falsafada

Ushbu fikrlash tajribasining mumkin boʻlgan stsenariylari skeptitsizm va solipsizm falsafasida quyidagi turdagi bayonotlarda qoʻllaniladi: chunki kolbadagi miya bosh suyagida boʻlgani kabi xuddi shunday impulslarni ishlab chiqaradi va oladi, chunki bu impulslar miyaning atrofdagi voqelik bilan oʻzaro taʼsir qilishining yagona yoʻli boʻlsa, miya nuqtai nazaridan uning bosh suyagida yoki kolbada ekanligini kafolatlashning hech qanday usuli yoʻq. Birinchi holda, odamning (miya egasining) oʻz his-tuygʻularining ob’ektivligiga ishonchi (masalan, odam koʻchada yuradi yoki muzqaymoq yeydi) toʻgʻri, ikkinchisida esa notoʻgʻri boʻladi. Miya kolbada yoki yoʻqligini bilish mumkin emasligi sababli, ob’ektiv haqiqatga boʻlgan koʻpchilik eʼtiqodlar notoʻgʻri boʻlishi mumkin.

Sanʼatda

Adabiyotlar

Kolbadagi miya Govard Lavkraftning " Qorongʻudagi pichirlovchi " (1930) hikoyasida eslatib oʻtiladi, u yerda sayyoralararo sayohat uchun oʻzga sayyoralik Mi-go inson miyasini maxsus idishga joylashtirishi mumkin edi, ammo sensorlar ularga ulangan.

" Kolbadagi miyalar " — faqat elektron va elektron „dunyoda“ „yashovchi“ — bu ermitajga borgan va oʻz laboratoriyasida ushbu aqliy tajribani haqiqatga aylantirgan olimning ijodini eslatadi.

Kinoda

" Matrisa " tetralogiyasi kelajak dunyosini tasvirlaydi, unda deyarli butun insoniyat „kolbadagi miya“ holatida boʻlib, mashinalar tsivilizatsiyasi uchun energiya manbai boʻlib xizmat qiladi.

Kompyuter oʻyinlarida

SOMA kompyuter oʻyinida, kometa zarbasidan keyin insoniyatni qutqarish uchun olimlar jamoasi barcha nusxa koʻchirilgan odamlarning shaxsini saqlaydigan avtonom Ark sunʼiy yoʻldoshini yaratadi. „Ark“ ichida odamlarning koʻchirilgan shaxsiyatlari mavjud boʻlishi mumkin boʻlgan virtual haqiqat yaratilgan.

Cyberpunk 2077 kompyuter oʻyinida qahramonlardan biri Jonni Silverhandning ongi uning oʻlimidan soʻng Arasaka kompaniyasi tomonidan ishlab chiqilgan chipga oʻtkaziladi. Oʻyin davomida qahramonning shaxsiyati 50 yildan ortiq vaqt davomida virtual haqiqatda boʻlganligi va Jonni uning oʻlimi faktidan bexabar ekanligi ayon boʻladi. Ushbu dastur „Dushegub“ deb nomlangan va raqamli formatda hayotni davom ettirish vositasi edi.

Yana qarang

• Ongni yuklash
• Neyrokompyuter interfeysi
• Solipsizm
• Gʻor haqidagi afsona
• Jorj Berkli