Kubanit
| Kubanit | |
|---|---|
 | |
| Asosiy | |
| Formulasi | CuFe2S3 |
| IMA tizimi boʻyicha | |
| Sinfi | Sulfidli mineral |
| Fizik xususiyatlari | |
| Rangi | Bronzadan guruch-sariqgacha |
| Qirra rangi | Qora |
| Yaltiroqlik | Metallsimon |
| Shaffoflik | shaffof |
| Qattiqlik | 3,5-4 |
| Kubanit | |
Kubanit-mis temir sulfid minerali hisoblanadi. Odatda magmatik sulfid konlarida kichik oʻzgarishlar natijasida hosil boladi. Kubanitbronzadan mis-sariq ranggacha qattiqligi 3,5 dan 4 gacha, singoniyasi rombik. Kubanit kimyoviy jihatdan xalkopiritga oʻxshaydi, ammo kristallanish o'zgacha bo'lganligi tufayli kamroq tarqalgan mis temir sulfid minerali hisoblanadi.
Kubanit yuqori haroratli gidrotermal mineral konlarda pirrotit , pentlandit va xalkopirit bilan birga uchraydi. 200°C dan 210 °C gacha boʻlgan haroratlarda xalkopiritdan ajralib chiqishi natijasida yuzaga keladi . Agar kubanit 210 °C dan yuqori haroratda izokubanitga aylanadi. Ushbu transformatsiyadan soʻng agar u sovib ketsa kubanitga aylanmaydi [1]. Izokubanitga aylantirilgandan soʻng, rombik singoniyasi oʻzgarishi tufayli u oʻzining yuqori magnit xususiyatini yoʻqotadi[2]. Kubanit xondritlarda va chang don namunalarida aniqlangan. Mis izotop tahlilining aniqligini oshirgan.
Etimologiya va tarix tahrir
Kubanit ispancha Cubano yoki inglizcha kuban soʻzidan va mineralni nomlashda -ite qoʻshimchasidan kelib chiqqan. Kubanit birinchi marta 1843-yilda Kubaning Holguin viloyati, Mayari-Barakoa kamarida paydo boʻlishi uchun tasvirlangan. Baʼzi adabiyotlarda barrakanit sifatida ham tilga olinishi mumkin.
Assotsiatsiya va oʻzgartirish tahrir
Kichik oʻzgaruvchan mineral sifatida kubanit faqat magmatik rudalarning gidrotermik oʻzgarishi sodir boʻlganda paydo boʻlishi mumkin. Kubanit bilan bogʻlangan rudalar oʻzgarmagan pirrotit — pentlandit — xalkopirit rudalari boʻlib, ular Bushveld majmuasida uchraydigan kabi millerit — pirit — xalkopirit-kubanit rudalariga oʻzgaradi [3] Xalkopiritdan kubanit hosil boʻlishi uchun oltingugurt va temirga nisbatan misning yoʻqolishi va oltingugurtga nisbatan temirning koʻpayishi kerak. [3] Mineralogiyadagi bu sezilarli oʻzgarish kristal tuzilishining tetragonal xalkopiritdan ortorombik kubanitga oʻzgarishiga olib keladi. Haroratning 210 °C dan oshishi bilan oʻzgarish davom etadi va kubanit izometrik polimorf boʻlgan izokubanitga aylanadi. Izokubanit soviganidan keyin kubanitga hech qanday oʻzgarish boʻlmaydi. [1]
Yerdan tashqaridagi kubanit tahrir
Kubanit gidrotermal foydali qazilma konlarida paydo boʻlsa-da, er yuzida paydo boʻlmagan kubanit holatlari mavjud. Kubanit uglerodli xondrit meteoritlarida, xususan CI-xondritlar sinfida, shuningdek, NASA Stardust kosmik kemasining kometa namunalarida topilgan. [4] Xayabusa kosmik kemasi tomonidan toʻplangan Itokava asteroididan olingan maʼlumotlar S tipidagi asteroidda 2 mikrometrli kubanit donasi topilganligini koʻrsatdi. Bu kubanit C sinfiga kirmaydigan boshqa asteroidda birinchi marta topilgan. Biroq, namunani keyingi tekshirish shuni koʻrsatdiki, kubanit Itokava tanasi uchun ekzogen shakllangan. [5]
Sintetik kubanit tahrir
Sintetik va xondritik kubanit strukturaviy oʻzgarishlarga ega boʻlsa-da, kubanitning sintezi hali ham CI-xondritlarning shakllanishi haqida tushuncha beradi. Gidrotermal qayta kristallanishning laboratoriyaga asoslangan variantidan foydalanib, 150-200 ° C gacha boʻlgan harorat va pH 9, olimlar CI-xondrit mineralogiyasini takrorlash uchun zarur boʻlgan kompozitsiyalarni aniqlashga muvaffaq boʻlishdi. Mis + temir + oltingugurt, kovellit + troilit va mis + oltingugurt + troilit bilan boshlangan tajribalar kubanitni hosil qildi. Temir metall oʻrniga troilitdan boshlash Cl-xondritlardagi sulfidlar troilitning gidrotermik jarayonlar bilan oksidlanishi natijasi ekanligi haqidagi oldingi tadqiqotlarni kuchaytiradi. [4]
Murakkab oʻsish tabiati tufayli kubanit mis izotoplari mikrotahlillarida instrumental afzallik uchun sinov mavzusi boʻldi. Koʻp kollektorli induktiv bogʻlangan ultrabinafsha lazerli ablasyon plazma massa spektrometriyasi (UV-fs-LA-MC-ICP-MS) yaqin infraqizil (NIR-fs-LA) bilan solishtirganda mis izotoplariga nisbatan aniqlikni oshirishi aniqlandi. -MC-ICP-MS) usullari. [6]
Manba tahrir
- ↑ 1,0 1,1 Chandra, U.; Parthasarathy, G.; Sharma, P. (2010-10-01). "SYNTHETIC CUBANITE CuFe2S3: PRESSURE-INDUCED TRANSFORMATION TO ISOCUBANITE". The Canadian Mineralogist 48 (5): 1137–1147. doi:10.3749/canmin.48.5.1137. ISSN 0008-4476. https://doi.org/10.3749/canmin.48.5.1137.
- ↑ Sawada, M.; Ozima, M.; Fujiki, Y. (1962). "Magnetic Properties of Cubanite (CuFe2S3)". Journal of Geomagnetism and Geoelectricity 14 (2): 107–112. doi:10.5636/jgg.14.107. ISSN 0022-1392.
- ↑ 3,0 3,1 Holwell, David A.; Adeyemi, Zeinab; Ward, Laura A.; Smith, Daniel J.; Graham, Shaun D.; McDonald, Iain; Smith, Jennifer W. (December 2017). "Low temperature alteration of magmatic Ni-Cu-PGE sulfides as a source for hydrothermal Ni and PGE ores: A quantitative approach using automated mineralogy". Ore Geology Reviews 91: 718–740. doi:10.1016/j.oregeorev.2017.08.025. ISSN 0169-1368.
- ↑ 4,0 4,1 Berger, Eve L.; Keller, Lindsay P.; Lauretta, Dante S. (2015). "An experimental study of the formation of cubanite (CuFe2S3) in primitive meteorites" (en). Meteoritics & Planetary Science 50 (1): 1–14. doi:10.1111/maps.12399. ISSN 1945-5100. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/maps.12399.
- ↑ Burgess, Katherine; Stroud, Rhonda (August 2020). "STEM of Three Itokawa Grains: Space Weathering and Presence of Cubanite" (en). Microscopy and Microanalysis 26 (S2): 2602–2604. doi:10.1017/S1431927620022151. ISSN 1431-9276.
- ↑ IKEHATA, Kei; HIRATA, Takafumi (2013). "Evaluation of UV-fs-LA-MC-ICP-MS for Precise in situ Copper Isotopic Microanalysis of Cubanite". Analytical Sciences 29 (12): 1213–1217. doi:10.2116/analsci.29.1213. ISSN 0910-6340. PMID 24334990.