La Liga

Primera Division (Birinchi divizion) bu Ispaniyaning professional futbol ligasi (LFP), Primera va La Liga nomi bilan ham taniqlidir. La Liga dunyoning eng yaxshi ligalaridan biri deb hisoblanadi. Ligada 20 ta klub ishtirok etadi, so’nggi natijaga ko’ra, ohirgi o’rinlarni egallagan uchta klub Segunda Divisiónga tushib ketadi, aksincha Segunda Divisióndagi eng yuqori o’rinlarni egallagan uchta klub esa Primera Divisionga o’tadi.

La Liga
Davlat	Ispaniya
Konfed.	UEFA
Reytingi	2 o'rin
Asos solingan sana	1929 yil
Klublar soni	20 ta
Bundan quyi chempionat	Segunda Division
Milliy turniri	Copa del Rey
Konfed. turnir	UEFA Chempionlar Ligasi
Amaldagi chempion	Barselona (26 titul)
Eng koʻp yutgan	Real Madrid C.F. (33 titul)
Sayt	lfp.es

Birinchi va hozir ham amaldagi chempion Barselona hisoblanadi. Shu vaqtgacha La Ligada 59 ta klub o’ynagan, ulardan g’oliblar soni 9 ta bo’lgan. 1950 yildan boshlab yetakchi bo’lib, “Real Madrid” (31 ta chempionlik tituli) va “Barselona “ (22 ta chempionlik tituli) klublari kelmoqda. 1930 yildan 1940 yilgacha “Real Madrid” va “Barselona”lar bilan “Valensiya”, “Atletiko Madrid” va “Atletik Bilbao”lar ham raqobatlashayotgan edi, 1990-2000 yillarda esa yana o’sha “Valensiya” va “Deportivo”lar bilan g’oliblik uchun raqobatlashdilar.

2008/09 Yevrokuboklar mavsumiga ko’ra, La Liga UEFA milliy futbol assosiatsiyalari reytingi bo’yicha ikkinchi o’rinni egalladilar. 2005/06 mavsumda esa La Liga klublari “oltin dubl”ni qo’lga kiritdilar, Barselona Chempionlar Ligasi g’olibi bo’ldi, Sevilya esa UEFA Kubogini qo’lga kiritdi. Bungacha bir ligani o’zidan ikkita klub qo’lga kiritgan natijani 1996/97 yilgi mavsumda qayd etishgan edi.

Tarix

Tashkil etilishi

Ispaniyada futbol ligasini tashkil etish g’oyasini birinchi marta 1927 yilda “Arenas” klubi direktori Xose Mariya Acha bergan. Liga kattaligi va klublarni qo’shilish mezonlari hususidagi uzoq bahslardan so’ng, 1928 yilda Qirollik futbol federatsiyasi liganing o’nta birinchi qatnashuvchilarni saralab oldi. Unga ko’ra, “Real Madrid”, “Barselona”, “Atletik Bilbao”, “Real Sosedad”, “Arenas Gecho” va “Real Union”lar Qirollik kubogida g’oliblikni kiritganligi uchun, “Atletik Madrid” (O’sha vaqtdagi “Atletiko Madrid”), “Espanyol” va “Europa”lar Qirollik kubogi final qatnashchilari bo’lganliklari uchun ligada qatnashish huquqini qo’lga kiritishdi. ‘’Racing” (Santander) esa ligadagi o’z o’rnini o’tish turnirida g’olib bo’lgani uchun egalladi. 2010/11 mavsumi yakunlangandagi holatiga ko’ra, shu vaqtgacha faqatgina “Real Madrid”, “Barselona” va “Atletik Madrid”lar quyi divizionga tushib ketmaganlar.

1930-yillar

Birinchi chempionlikni “Barselona” qo’lga kiritishiga, 1932 va 1933 yillarda “Real Madrid” g’alaba qozonishiga qaramasdan birinchi yillarda Ispaniya futboli lideri “Atletik Bilbao” hisoblanardi. U 1930, 1931, 1934 va 1936 yillarda birinchi o’rinni, 1932, 1933 yillarda ikkinchi o’rinni egalladi. 1935 yilda esa birinchi marotaba (hozirgacha bir marotaba) u vaqtlarda “Betis Balompiye” deb nomlangan “Real Betis” chempionlikni qo’lga kiritdi. Liga o’yinlari Ispaniyadagi fuqarolar urushi sababli to’xtatildi. Lekin respublika territoriyasidagi klublar (ikkita Madrid klublaridan tashqari) O’rtayer dengizi ligasi o’tkazishdi va 1937 yilgi chempionatda “Barselona” chempion bo’ldi.

1940 yillar

Liga qayta tashkil etilgandan so’ng, boshlanishida kuchli jamoalar deb “Atletiko Aviacion”, “Valensiya” va “Sevilya”lar e’tirof etilgan. “Atletiko Aviacion” (“Atletiko Madrid” klubining o’sha vaqtdagi nomi) esa urush vaqtida stadioni buzilib ketgan “Real Ovedo” klubi o’rniga 1939/40 mavsumida qatnashish huquqini qo’lga kiritdi. Madridliklar o’sha mavsumni o’zidayoq g’alabani qo’lga kiritishdi, hamda 1941 yilda ham o’z mavqeini saqlab qoldi. Boshqa klublar mamlakatni tark etganliklari, qatl etilganliklari va urushda o’lganliklari sababli ko’p o’yinchilarni yo’qotishdi, lekin “Atletiko”, qaytaga, kuchaydi, bunga asosiy sabablardan biri Saragosaning “Aviason Nasional” klubi bilan qo’shilishi edi. Urushdan oldingi “Valensiya”ning yosh tarkibi ham saqlanib qolindi va urushdan keyingi yillarda muvaffaqqiyatlarga erishib, 1942, 1944 va 1947 yillarda g’oliblik titulini qo’lga kiritdi va 1948 va 1949 yillarda ikkinchi o’rinni egallashga muvaffaq bo’lindi. “Sevilya” ham ko’tarilishni boshdan kechirib, 1940 va 1942 yillarda ikkinchi o’rinni egallashga va hozirgacha yagona hisoblangan chempionlik titulini 1946 yili qo’lga kiritdi. O’n yillikning oxirida, 1945, 1948 va 1949 yillarda g’olib bo’lgan “Barselona” esa sekin-asta liderlikni o’z qo’liga ola boshladi.

Di Stefano, Pushkash, Kubala va Suares

Garchi 1950 va 1951 yillarda Elenio Errera boshchiligidagi “Atletiko Madrid” (qaytadan nomini o’zgartirgan) chempionlikni qo’lga kiritgan bo’lsa-da, 1950 yillar “Real” va “Barselona”lar hukmronligi boshlanishi edi. 1930, 1940 va 1950 yillarda xorijiy o’yinchilarga jiddiy cheklov mavjud edi. Ko’p hollarda jamoalar faqatgina uchta xorijiy o’yinchilarni o’yinga tushirishar edi. Lekin 1950 yillarda “Real” va “Barselona” qoidani chetlab o’tish imkoniyatini Alfredo Di Stefano, Ferensts Pushkash va Ladislao Kubalularni o’z fuqaroliklariga qabul qilish orqali amalga oshirishdi. Kubaluning ruhlantiruvchi o’yinidan so’ng, “Barselona” 1952 va 1953 yillarda musobaqa g’olibi bo’lishga erishdi. Di Stefano, Pushkash va Fransisko Xentolar 1950-yillarning ikkinchi yarmida yetakchilikni qo’lga olgan “Real Madrid” tarkibining asosiylaridan edilar. “Real” 1954, 1955, 1957 va 1958 yillarda ligani yutishga muvaffaq bo’ldi. 1956 yilda esa g’oliblik “Atletiko Madrid”ga nasib etdi. “Barselona” Elenio Errera boshchiligida va tarkibdagi Luis Suareslar sa’y-harakati bilan 1959 va 1960 yillarda g’oliblikni qo’lga kiritdi.

Madrid yetakchiligi

1961 va 1980 yillar oralig’ida Primera yetakchisi deb “Real Madrid” deb e’tirof etildi. Shu vaqt mobaynida jamoa 14 marta, shu jumladan, 1961 va 1965 yillarda ketma-ket besh marta va ikki marotaba ketma-ket uch marta (1967-1969 va 1978-180 yillar) ligada tengsizligini isbotladi. Bu davr mobaynida faqatgina “Atletiko Madrid” “Real Madrid” uchun raqobatchilik qila oldi va to’rt marta g’olib bo’ldi (1966, 1970, 1973 va 1977 yillar). Yana ikki titul 1971 yili “Valensiya”ga va 1974 yilda tarkibida Yoxan Kruyf o’ynaydigan “Barselona”ga nasib etdi.

1980 yillar

Madridning ikki jamoasi yetakchiligini nihoyat vaqtincha Bosqon avtonom davlati jamoalari to’xtatishga erishdilar. “Real Sosedad” 1981 va 1982 yillarda, “Atletik Bilbao” 1983 va 1984 yillarda titulni qo’lga kiritdilar. Terri Veneybls “Barselona” yana bir titulni 1985 yilda qo’lga kiritishda katta yordam berdi. Bundan keyin “Real Madrid” Leo Benhakker boshchiligida ketma-ket yana besh marotaba (1986-1990) g’oliblikni qo’lga kiritdi. O’sha vaqtlarda madridliklar tarkibida Ugo Sanches, Emilio Butragueno, Manuel Sanchez, Martin Vaskes, Michel va Migel Pardesalar to’p surar edilar.

1990 yillar

Yoxan Kruyf 1988 yilda “Barselona”ga murabbiy sifatida qaytib, afsonaviy “orzu jamoasi”ni yig’di. Tarkibda Josep Guardiola, Xose Mari Bakero, Chiki Begiristayn, Goykoechea, Ronald Kuman, Mikael Laudrup va Xristo Stoichkovlar jamlanishgan edi. Bu jamoa musobaqani ketma-ket to’rt marta (1991 – 1994) qo’lga kiritdilar va 1992 yilda Chempionlar Kubogini qo’lga kiritdi. Kruyf bn Laudrup o’rtasidagi kelishmovchilikdan keyin Laudrup “Barselona”ning asosiy raqibi “Real Madrid” tarkibiga o’tib ketib, “Barselona”ning g’alabalik yurishlarini to’xtatishga katta yordam berdi va “Real Madrid” bilan 1995 yilda g’olib deb e’lon qilindi. Shundan so’ng, 1996 yilda serblik Radomir Antich boshchiligida “Atletiko Madrid” g’olib bo’ldi va 1997 yili yana “Real Madrid” barchadan ustun keldi. Kruyf muvaffaqqiyatlaridan keyin Kamp Nouga yana bir gollandiyalik mutaxassis Lui Van Gal keldi va u tarkibni Luish Figo, Luis Enrike va Rivaldolar bilan to’ldirib, “Barselona”ni 1998 va 1999 yillarda g’oliblikka yetaklab bordi.

Yangi mingyillik

Yangi mingyillikda “Real Madrid” va “Barselona” yana bir raqobatchi bilan to’qnash keldilar. 1993 yildan 2004 yilgacha “Deportivo La-Korunya” chempionatni sovrinli uchta o’rin bilan 10 marta yakunladi. 2000 yili Havyer Irureta boshchiligida “Depor” liga tarixidagi to’qqizinchi musobaqa g’olibi bo’ldi. “Real Madrid” 2001 va 2003 yillarda g’oliblikni qo’lga kiritdi, lekin o’sha vaqtda eng katta raqobatchi Ektor Kuper boshchiligidagi, 2000 va 2001 yillarda Chempionlar Ligasi finaligacha chiqishga muvaffaq bo’lgan “Valensiya” edi. Ektor Kuperdan keyin klubni Rafael Benitez boshqara boshladi va 2002 yilda klubni chempion qildi, Chempionlar Ligasi va UEFA Kubogini 2004 yilda qo’lga kiritishga muvaffaq bo’ldi. Ronaldinyo o’yinlaridan ruxlangan “Barselona” esa 2005 va 2006 (ikkinchi mavsumda Chempionlari Ligasi ham) yillarda muvaffaqqiyat qozondi. Bir vaqtni o’zida “Sevilya” klubi ham muvaffaqqiyat qozona boshladi. Milliy ligani yuta olmagan bo’lsada, lekin ketma-ket ikki marotaba (2005/06, 2006/07) UEFA kubogini qo’lga kiritishga muvaffaq bo’ldi. Lekin oxirgi o’ng yillikda “Real” yo’qotilgan o’z o’rnini qaytarishga jiddiy kirishdi va 2007 va 2008 yilda tengsiz deb topildi. Madridliklarning asosiy raqobatchilari ham orqada qolmadilar. “Barselona” 2009 yilda raqiblarini ancha qoldirib va hatto “Real”ni “Santiago Bernabeu”da 6:2 hisobida yutgan holda g’oliblik qo’lga kiritdi. 2009/10 mavsumda “Real” va “Barsa” raqobatchiligi shunchalik avjiga chiqdiki, hatto 96 ochko yig’gan “Real” uchun bu ochkolar g’oliblik uchun yetmadi, chunki “Barselona” u vaqtda 99 ochko yig’gan edi. O’sha mavsumda “Barselona” faqatgina bir marotaba “Atletiko Madrid”ga 2:1 hisobiga yutqizgan edi.

2011/12 mavsumda "Real Madrid" Jose Mourinho qo'l ostida 32-marta Ispaniya chempioni bo'lishga erishdi. Shuningdek, ular yig'ilgan ochko va urilgan gollar rekordini yangilashga, ya'ni, bir mavsumda 100 ochko va 121 ta gol urishga erishdilar. 2012/13 mavsumida esa "Barselona" o'tgan yilgi rekord 100 ochkoni takrorlab, La Liga g'olibi bo'lishga muvaffaq bo'ldi.

Futbol bo’yicha Ispaniya g’oliblari

Madridning “Real”i va “Barselona”lar Ispaniya chempionatining eng yaxshi natijali jamoalari hisoblanadi. 2012 yilgi holatga ko’ra, bu ikki jamoa umumiy hisobda 53 marta g’olib bo’lganlar: 32 marta “Real” va 21 marta “Barselona”. “Atletik Bilbao” va “Barselona” besh marotaba “oltin dubl” (bir mavsumda ham chempionat, ham kubokni qo’lga kiritganlar) qilishga muvaffaq bo’lganlar. “Barselona” – ispan klublari orasida “oltin xet-trik” (liga chempioni, kubok sohibi va UEFA Chempionlari Ligasi g’olibi)ga erishgan yagona jamoa hisoblanadi.

O’ziga xos mukofotlar

Primerada futbolchilarga topshiriladigan juda ko’plab o’ziga xos, shaxsiy mukofotlari mavjud. Ulardan asosiylaridan biri “Pichichi mukofoti” (yoki shunchaki Pichichi) – ligada mavsumda eng ko’p gol urgan futbolchiga topshiriladi yoki “Zamora mukofoti” – eng yaxshi darvozabonlarga beriladi (darvozabonlarga o’rtacha o’yin davomida eng kam go’l o’tkazganiga qarab beriladi). Ikkala mukofot ham Ispaniyadagi eng yirik sport gazetasi hisoblanmish Marca tomonidan topshiriladi.
2008 yildan yana bir yangi mukofot topshirilishi boshlandi. Bu - "Di Stefano mukofoti". U Primeradagi eng yaxshi o'yinchiga topshiriladi. Bu mukofot Marca gazetasi o'quvchilari bilan har hafta o'tkaziladigan so'rovnoma orqali tanlovni yakuniy bosqichiga chiqiladi, keyin yetakchi futbol mutaxassislari ularni orasidan eng yaxshi o'yinchi deb topishgan futbolchiga mukofotni topshiradilar.

G'oliblar

Yillar bo'yicha

Yil	G’olib	Ikkinchi o’rin	Uchinchi o’rin
1929	Barselona	Real Madrid	Atletik Bilbao
1929/30	Atletik Bilbao	Barselona	Arenas Gecho
1930/31	Atletik Bilbao	Rasing Santander	Real Sosedad
1931/32	Real Madrid	Atletik Bilbao	Barselona
1932/33	Real Madrid	Atletik Bilbao	Espanyol
1933/34	Atletik Bilbao	Real Madrid	Rasing Santander
1934/35	Betis Balompi	Real Madrid	Ovedo
1935/36	Atletik Bilbao	Real Madrid	Ovedo
1936/39	Fuqarolik urushi oqibatida musobaqa o’tkazilmadi
1939/40	Atletiko Aviason	Sevilya	Atletik Bilbao
1940/41	Atletiko Aviason	Atletik Bilbao	Valensiya
1941/42	Valensiya	Real Madrid	Atletiko Aviason
1942/43	Atletik Bilbao	Sevilya	Barselona
1943/44	Valensiya	Atletiko Aviason	Sevilya
1944/45	Barselona	Real Madrid	Atletiko Aviason
1945/46	Sevilya	Barselona	Atletik Bilbao
1946/47	Valensiya	Atletik Bilbao	Atletiko Aviason
1947/48	Barselona	Valensiya	Atletiko Madrid
1948/49	Barselona	Valensiya	Real Madrid
1949/50	Atletiko Madrid	Deportivo La Korunya	Valensiya
1950/51	Atletiko Madrid	Sevilya	Valensiya
1951/52	Barselona	Atletik Bilbao	Real Madrid
1952/53	Barselona	Valensiya	Real Madrid
1953/54	Real Madrid	Barselona	Valensiya
1954/55	Real Madrid	Barselona	Atletik Bilbao
1955/56	Atletik Bilbao	Barselona	Real Madrid
1956/57	Real Madrid	Sevilya	Barselona
1957/58	Real Madrid	Atletiko Madrid	Barselona
1958/59	Barselona	Real Madrid	Atletik Bilbao
1959/60	Barselona	Real Madrid	Atletik Bilbao
1960/61	Real Madrid	Atletiko Madrid	Barselona
1961/62	Real Madrid	Barselona	Atletiko Madrid
1962/63	Real Madrid	Atletiko Madrid	Real Ovedo
1963/64	Real Madrid	Barselona	Real Betis
1964/65	Real Madrid	Atletiko Madrid	Real Zaragoza
1965/66	Atletiko Madrid	Real Madrid	Barselona
1966/67	Real Madrid	Barselona	Espanyol
1967/68	Real Madrid	Barselona	Las Palmas
1968/69	Real Madrid	Las Palmas	Barselona
1969/70	Atletiko Madrid	Atletik Bilbao	Sevilya
1970/71	Valensiya	Barselona	Atletiko Madrid
1971/72	Real Madrid	Valensiya	Barselona
1972/73	Atletiko Madrid	Barselona	Espanyol
1973/74	Barselona	Atletiko Madrid	Real Zaragoza
1974/75	Real Madrid	Real Zaragoza	Barselona
1975/76	Real Madrid	Barselona	Atletiko Madrid
1976/77	Atletiko Madrid	Barselona	Atletik Bilbao
1977/78	Real Madrid	Barselona	Atletik Bilbao
1978/79	Real Madrid	Sportin Xixon	Atletiko Madrid
1979/80	Real Madrid	Real Sosedad	Sportin Xixon
1980/81	Real Sosedad	Real Madrid	Atletiko Madrid
1981/82	Real Sosedad	Barselona	Real Madrid
1982/83	Atletik Bilbao	Real Madrid	Atletiko Madrid
1983/84	Atletik Bilbao	Real Madrid	Barselona
1984/85	Barselona	Atletiko Madrid	Atletik Bilbao
1985/86	Real Madrid	Barselona	Atletik Bilbao
1986/87	Real Madrid	Barselona	Espanyol
1987/88	Real Madrid	Real Sosedad	Atletiko Madrid
1988/89	Real Madrid	Barselona	Valensiya
1989/90	Real Madrid	Valensiya	Barselona
1990/91	Barselona	Atletiko Madrid	Real Madrid
1991/92	Barselona	Real Madrid	Atletiko Madrid
1992/93	Barselona	Real Madrid	Deportivo La Korunya
1993/94	Barselona	Deportivo La Korunya	Real Zaragoza
1994/95	Real Madrid	Deportivo La Korunya	Real Betis
1995/96	Atletiko Madrid	Valensiya	Barselona
1996/97	Real Madrid	Barselona	Deportivo La Korunya
1997/98	Barselona	Atletik Bilbao	Real Sosedad
1998/99	Barselona	Real Madrid	Malyorka
1999/00	Deportivo La Korunya	Barselona	Valensiya
2000/01	Real Madrid	Deportivo La Korunya	Malyorka
2001/02	Valensiya	Deportivo La Korunya	Real Madrid
2002/03	Real Madrid	Real Sosedad	Deportivo La Korunya
2003/04	Valensiya	Barselona	Deportivo La Korunya
2004/05	Barselona	Real Madrid	Villareal
2005/06	Barselona	Real Madrid	Valensiya
2006/07	Real Madrid	Barselona	Sevilya
2007/08	Real Madrid	Villareal	Barselona
2008/09	Barselona	Real Madrid	Sevilya
2009/10	Barselona	Real Madrid	Valensiya
2010/11	Barselona	Real Madrid	Valensiya
2011/12	Real Madrid	Barselona	Valensiya
2012/13	Barselona	Real Madrid	Atletiko Madrid
2013/14	Atletiko Madrid	[[Barselona_(futbol_klubi)|Barselona	Real Madrid
2014/15	Barselona	Real Madrid	Atletiko Madrid
2015/16	Barselona	Real Madrid	Atletiko Madrid
2016/17	Real Madrid	Barselona	Atletiko Madrid

Jamoa bo'yicha

Jamoa	G'olib	Ikkinchi o'rin	G'oliblik yili
Real Madrid	32	20	1931/32, 1932/33, 1953/54, 1954/55, 1956/57, 1957/58, 1960/61, 1961/62, 1962/63, 1963/64, 1964/65, 1966/67, 1967/68, 1968/69, 1971/72, 1974/75, 1975/76, 1977/78, 1978/79, 1979/80, 1985/86, 1986/87, 1987/88, 1988/89, 1989/90, 1994/95, 1996/97, 2000/01, 2002/03, 2006/07, 2007/08, 2011/2012, 2016/17
Barselona	22	23	1929, 1944/45, 1947/48, 1948/49, 1951/52, 1952/53, 1958/59, 1959/60, 1973/74, 1984/85, 1990/91, 1991/92, 1992/93, 1993/94, 1997/98, 1998/99, 2004/05, 2005/06, 2008/09, 2009/10, 2010/11, 2012/13, 2014/15, 2015/16
Atletiko Madrid	09	08	1939/40, 1940/41, 1949/50, 1950/51, 1965/66, 1969/70, 1972/73, 1976/77, 1995/96, 2013/14
Atletik Bilbao	08	07	1929/30, 1930/31, 1933/34, 1935/36, 1942/43, 1955/56, 1982/83, 1983/84
Valensiya	06	06	1941/42, 1943/44, 1946/47, 1970/71, 2001/02, 2003/04
Real Sosedad	02	03	1980/81, 1981/82
Deportivo	01	05	1999/00
Sevilya	01	04	1945/46
Real Betis	01	0-	1934/35

Havolalar

Federatsiyaning rasmiy sayti ^(isp.)
Rasmiy sayt ^(isp.)
Statistika ^(ingl.)