Vikipediya

Rivaldo

Braziliyalik futbolchi

Rivaldo Vitor Borba Ferreyra (1972-yil 19-aprelda tugʻilgan),[2][3] Rivaldo nomi bilan tanilgan ([ʁiˈvawdu]), braziliyalik sobiq futbolchi boʻlib, asosan hujumkor yarim himoyachi, balki ikkinchi hujumchi sifatida ham oʻynagan va baʼzida yarim himoyachi yoki qanot himoyachisi sifatida oʻynagan[4][5]. Rivaldo barcha davrlarning eng zoʻr oʻyinchilaridan biri va oʻz avlodining eng mohir va ijodkor futbolchilaridan biri hisoblanadi. U oʻzining egilgan jarima zarbalari, tezkor zarbalari, fintlar, uzoqdan kuchli zarba berib, gol urish qobiliyati bilan mashhur.[4][5] 1999-yilda u „Oltin toʻp“ni qoʻlga kiritdi va FIFA tomonidan yilning eng yaxshi futbolchisi deb topildi.[6] 2004-yilda Pele tomonidan FIFA 100 roʻyxatiga dunyoning eng zoʻr tirik futbolchilaridan biri sifatida kiritildi.[7]

Rivaldo
Rivaldo "Bunyodkor" tarkibida, 2010-yil
Shaxsiy maʼlumot
Toʻliq ismi Rivaldo Víctor Borba Ferreira
Tavallud sanasi 19-aprel 1972-yil (1972-04-19) (52 yosh)
Tavallud joyi Resife, Braziliya
Boʻyi 1.86 m[1]
Ampluasi Yarimhimoyachi / Hujumchi
Yoshligida aʼzo boʻlgan klublar
1989—1990 Paulistano
1991—1992 Santa Cruz
Professional faoliyati*
Yillar Jamoa Isht. (Gol.)
1991—1992 Santa Cruz 9 (1)
1992—1994 Mogi Mirim 0 (0)
1993—1994 Corinthians (loan) 62 (22)
1994—1996 Palmeiras 30 (14)
1996—1997 Deportivo La Coruña 41 (21)
1997—2002 Barcelona 157 (86)
2002—2003 Milan 22 (5)
2004 Cruzeiro 8 (2)
2004—2007 Olympiacos 70 (36)
2007—2008 AEK Athens 35 (12)
Milliy terma jamoa
1991—1993 Braziliya U-20 13 (2)
1994—1995 Braziliya U-23 8 (1)
1993—2003 Braziliya milliy futbol terma jamoasi 74 (35)
*Professional klublardagi gollari (ichki chempionat)

Rivaldo oʻz faoliyatini 1991-yilda Braziliyaning „Santa Kruz“ klubida boshlagan, „Mogi Mirim“, „Korintians“ va „Palmeyras“da ijarada oʻynagan. 1996-yilda Ispaniyaning „Deportivo“ jamoasi bilan Yevropaga koʻchib oʻtdi va u yerda oʻzining yagona mavsumidagi oʻyinlari uni 1997-yilda „Barselona“ bilan shartnoma imzolashga olib keldi. „Barselona“da u gollandiyalik Patrick Kluivert bilan muvaffaqiyatli hamkorlikni yoʻlga qoʻydi va 1998-1999 yillarda ketma-ket La Liga chempionligini, shuningdek, 1998-yilda Ispaniya kubogini qoʻlga kiritdi. Rivaldo 2001-yil iyun oyida „Valencia“ga qarshi oʻyinda xettrik qayd etgan va bu „Barselona“ni 2001—2002-yilgi UEFA Chempionlar Ligasiga yoʻllanmani qoʻlga kiritgan. Besh yillik faoliyati davomida u 130 ta gol urib, uni „Barselona“ning barcha davrlardagi eng koʻp gol urgan futbolchilari qatoriga kiritdi.

2002-yilda Rivaldo Italiyaning „Milan“ klubi bilan shartnoma imzoladi. Yagona mavsumida Italiya kubogi va UEFA Chempionlar ligasida gʻalaba qozondi, ammo uning oʻyinlari juda past edi. 2004-yil oxirida „Milan“ bilan shartnomasini bekor qildi. U Cruzeiro, Olimpiakos, AEK Afina, Bunyodkor klublarida oʻynadi, San Paulu, Kabuskorp va San Kaetanoda ijarada oʻynadi. 2014-yil mart oyida Rivaldo professional futboldagi faoliyatini yakunlaganini eʼlon qildi, ammo 2015-yil iyun oyidan boshlab, Mogi Mirim safida maydonga tushdi va 2015-yil avgustida yana faoliyatini yakunladi.

1993-yildan 2003-yilgacha Rivaldo Braziliya terma jamoasi safida 74 ta oʻyin oʻtkazib, 35 ta gol urgan va mamlakat uchun eng koʻp gol urgan futbolchilar roʻyxatida 7-oʻrinni egallagan[8]. Futbolchi Braziliyaga 1998-yilgi FIFA Jahon kubogi finaliga chiqishga yordam berdi va 1999-yilda Amerika Kubogida gʻolib chiqdi, u yerda turnirning eng yaxshi oʻyinchisi deb topildi. Rivaldo 2002-yilgi Jahon chempionatida gʻolib chiqqan jamoada Ronaldo va Ronaldinho bilan birga hujumkor trioda oʻynagan. Braziliya terma jamoasining ushbu turnirdagi yetti oʻyinidan beshtasida gol urgan Rivaldo, 2002-yilda FIFA Jahon chempionatining yulduzlar jamoasiga kiritilgan. Bundan oldin 1998-yilda ham tanlangan edi. U Braziliya futbol muzeyi shon-shuhrat taxtasiga kiritilgan.

Yoshligi

tahrir

Braziliyaning Pernambuko shtatidagi Resifi shahrida tugʻilgan Rivaldo shahar favelalarida yomon tarbiyala topgan[9][10][11][12]. Uning jismoniy qiyofasi hali ham bolaligida boshdan kechirgan qashshoqlikdan dalolat beradi: toʻyib ovqatlanmasligi tufayli bir nechta tishlarini yoʻqotishiga sabab boʻlgan[13]. Asosan chap oyoqda harakat qiladigan Rivaldo oʻzining professional faoliyatini 16 yoshida, 1989-yilda Paulistano klubi bilan shartnoma imzolaganida[14], murabbiylari uni muvaffaqiyatga erishish uchun jismonan zaif deb hisoblashlariga qaramay, boshladi[15], Rivaldoning otasi Romildo 1989-yilda yoʻl-transport hodisasida halok boʻlgan, ammo Rivaldo oʻzining birinchi professional shartnomasini oʻsha yilning oxirida imzolagan[15].

Jamoalardagi faoliyati

tahrir

„Santa Kruz“, „Mogi Mirim“ va „Korinfliklar“

tahrir

1991-yilda Santa Kruzda oʻynagan. 1992-yilda janubga San-Paulu shtatiga koʻchib oʻtdi va Braziliya futbolining ikkinchi bosqichida Mogi Mirim uchun oʻynadi. 1993-yilda birinchi divizionda „Korintians“da ijara asosida oʻynash uchun shtat poytaxtiga koʻchib oʻtdi[16].

„Palmeyras“

tahrir

Keyingi yili „Palmeyras“ga oʻtdi, bu klubga 1994-yilda liga chempionligini muvaffaqiyatli himoya qilishda yordam berdi va 1996-yilda Campeonato Paulistada gʻalaba qozondi. 1993—1994-yillarda u nufuzli Placar Magazine nashri tomonidan „oʻz pozitsiyasidagi eng yaxshi futbolchi“ nominatsiyasida „Bola de Ouro“ mukofoti bilan taqdirlangan.

1996-yilgi Olimpiada oldidan Parma Rivaldo va uning jamoadoshi Amaralni Palmeyrasdan sotib olganliklarini eʼlon qildi.[17] Olimpiadadan soʻng nizo kelib chiqdi va Rivaldo Italiyadan koʻra Ispaniyaga koʻchib oʻtdi, chunki u La Ligada Deportivo La Korunyaga qoʻshildi. U bor-yoʻgʻi bir mavsum qoldi, ammo shunga qaramay, bu uning uchun ham, klub uchun ham muvaffaqiyatli boʻldi. Rivaldo 41 oʻyinda 21 ta gol urib, mavsumning eng yaxshi toʻpurarlari safida 4-oʻrinni egalladi, Deportivo ligada uchinchi oʻrinni egalladi.

„Barselona“

tahrir

Rivaldo 1997-yilda „Barselona“ga oʻtgan va „Deportivo“da 4 oʻyinni taʼminlab bergan milliard peset (taxminan 26 million dollar) narxida transfer qilindi[18], Ser Bobby Robson „Barselona“dan Rivaldoni Stiv McManamandan oldinroq sotib olishga koʻndirib, Rivaldo jamoasiga koʻplab gollarni kafolatlashini aytdi[19][20].

Rivaldooo... bu ajoyib. Juda ajoyib. Siz mavsumni bunday yakunlashni tasavvur qila olmadingiz. Braziliyalik futbolchi bir daqiqadan so'ng siz ko'rgan eng yoqimli gollar bilan xet-trikni yakunlaydi. Maqsad millionda, keyingi mavsumda ko'p millionlarni topish.

"Barselona"dagi birinchi mavsumida Rivaldo 34 oʻyinda 19 ta gol urib, ikkinchi raqamli toʻpurar boʻldi. „Barselona“ La-Liga va Ispaniya kubogi dublini qoʻlga kiritdi[21]. 1999-yilda „Barselona“ bilan yana bir La-Liga chempionligini qoʻlga kiritdi va yana 24 ta gol bilan liganing ikkinchi eng koʻp toʻpurariga aylandi. 1999-yilda Rivaldo FIFA talqini boʻyicha dunyoning eng yaxshi futbolchisi deb topildi va „Oltin toʻp“ni oldi[22]. „Barselona“ning muvaffaqiyatsiz Chempionlar ligasi kampaniyasidan soʻng, Rivaldo „Kamp Nou“ni tark etishi mumkin edi. Keyin „Manchester United“ sardori Roy Keane Rivaldoni „shartnoma imzolashni eng koʻp xohlagan futbolchi“ ekanligini aytdi[23].

Taxminan asrning boshida unga qarshi o'ynash imkonsiz edi va hech qachon bu yerdagidek bo'lmagan. Gollarning sifati ajoyib edi, ammo kontekst uning o'yinini afsonaviy qildi. 18 oy 17 kundan keyin XXI asrning eng buyuk xet-triki haqidagi kitob allaqachon yopilgan edi.

"Barselona"dagi uchinchi mavsumida Rivaldo chap qanotda emas, balki pleymeyker sifatida oʻynashni talab qilganida, murabbiy Louis van Gaal bilan kelisha olmadi[24]. Van Gaal bilan munosabatlari keskin boʻlsa ham, Rivaldo mavsum Chempionlar ligasida 10 ta gol urishga muvaffaq boʻldi, klub yarim finalga chiqdi. Van Gaal 2000-yil iyun oyida isteʼfoga chiqarilgan edi.

„Barselona“dagi uchinchi mavsumida Rivaldo chap qanotda emas, balki pleymeyker sifatida oʻynashni talab qilganida, murabbiy Louis van Gaal bilan kelisha olmadi[25]. Van Gaal bilan munosabatlari keskin boʻlsa ham, Rivaldo mavsum Chempionlar ligasida 10 ta gol urishga muvaffaq boʻldi, klub yarim finalga chiqdi. Van Gal 2000-yil iyun oyida isteʼfoga chiqarilgan edi.

Keyingi 2000—2001-yilgi mavsumda Rivaldo yana 23 ta gol bilan liganing eng koʻp gol urgan futbolchisi boʻldi. Mavsumning soʻnggi oʻyinida „Valensiya“ ga qarshi oʻyinda Rivaldo xet-trik qayd etib, oʻyinda 3:2 hisobida gʻalaba qozondi.[26] Koʻpincha tarixdagi eng katta xet-trik boʻlgan[27][28][29] uning birinchi goli pastki oʻng burchakka egilgan jarima zarbasi edi[28], ikkinchisida u „Valensiya“ futbolchisini notoʻgʻri yoʻl bilan yuborganini koʻrdi. 25 yarddan biroz orqaga koʻtarilgan zarbadan oldin fint toʻrning pastki chap burchagiga burilib ketdi[30] va uning gʻalaba qozongan uchinchi oʻyinida Rivaldo toʻpni 18 metrlik maydon chetidan tepganidan keyin sodir boʻldi va 89-daqiqada tepadan „velosiped zarbasini“ amalga oshirdi, buni faoliyatidagi eng yaxshi gol deb hisoblaydi.[31] Gol nishonlash chogʻida hayajonlangan Rivaldo futbolkasini yirtib tashladi va uni boshi uzra silkita boshladi, „Barselona“ klubi prezidenti Joan Gaspart esa stadionning VIP-lojasida ikki mushti bilan havoga urib, raqib delegatsiyasi yonida xursand boʻlib baqirdi[26][31]. Ushbu gʻalaba „Barselona“ga „Valensiya“ni ortda qoldirib, 2001-02 yilgi Chempionlar Ligasi yoʻllanmasini qoʻlga kiritishida muhim edi.[26] Oʻyindan soʻng Rivaldo shunday dedi: „Bugun kechqurun sodir boʻlgan voqea aql bovar qilmaydigani boʻldi. Gʻalaba golini butun mavsum davomida qattiq kurashgan barcha futbolchilarga va koʻp azob chekkan barcha muxlislarga bagʻishlayman. Gollarim bilan ularni xursand qilganimdan mamnuman“[26]. Oʻsha mavsumda u jami 36 ta gol urdi[32]. „Barselona“dagi besh yillik faoliyati davomida Rivaldo 130ta gol urib, uni klubning barcha davrlardagi eng koʻp gol urgan futbolchilari qatoriga kiritdi[33].

„Milan“

tahrir

Rivaldo 2002-yilda Italiya A seriyasining „Milan“ klubi bilan 3 yillik shartnoma imzolagan. „Milan“ bilan 2002—2003-yilgi mavsumda Italiya kubogi va Chempionlar ligasida gʻolib chiqdi. 2003-yilning avgustida UEFA Superkubogida ham gʻalaba qozondi va oʻsha yilning noyabr oyida „Milan“ bilan shartnomasini bekor qildi. Milanni tark etgach, qisqa muddatga Braziliyaga qaytib, Belu-Orizontida, „Kruzeyro“ jamoasida oʻynadi[34]. 2004-yilda Bolton Wanderers bilan shartnoma imzolashga yaqin keldi, ammo „Bolton“ oxir-oqibat shartnomani bekor qildi[35][36][37]. Mavsum davomida yomon oʻyin koʻrsatgani uchun, 2003-yilda A Seriyaning maʼlum bir mavsumdagi eng yomon oʻyinchisiga beriladigan „Bidone d’Oro“ mukofoti bilan taqdirlandi[38].

„Kruzeyro“

tahrir

Rivaldo 2004-yilning boshida murabbiy Wanderleigh Luksemburgoni tayinlash orqali Braziliyaga qaytishga qaror qildi va uni klubda oʻynashga ishontirdi. Bu „Kruzeyro“ning Libertadores kubogi uchun asosiy transferiga aylandi[39]. Biroq, uning jamoadagi faoliyati juda qisqa edi. bor-yoʻgʻi 11 oʻyinda 2ta gol urgan. CNN International xabariga koʻra, Rivaldo oʻz faoliyati davomida uning ustozi boʻlgan Luksemburgo ishdan boʻshatilishi sababli, ikki oydan soʻng klubni tark etgan[40]. Rivaldo bu haqda shunday dedi: „U ketganida men ham ketishni afzal koʻrdim. Bu mening qarorim edi, chunki men Luksemburgoni muhim shaxs deb bilaman“[40].

„Olimpiakos“

tahrir

2004-yil 22-iyulda Rivaldo Gretsiya Superligasining „Olimpiakos“ jamoasiga qoʻshildi[41]. 2004—2005-yilgi mavsumda bir nechta gollarni urdi, ulardan biri „Panatinaikos“ga qarshi oʻzining birinchi derbisida „Olimpiakos“ libosidagi eng mashhuri boʻldi: burchak jarima zarbasi „Olimpiakos“ni abadiy raqiblari ustidan gʻalabaga yoʻlladi. Rivaldoning yana bir diqqatga sazovor goli – Olimpiakosning UEFA Chempionlar Ligasi guruh bosqichining 6-turi doirasida Angliyada boʻlib oʻtgan chempion „Liverpul“ FKga qarshi oʻyinda kiritildi. Jarima zarbasini aniq amalga oshirdi va yunon grandini oldinga olib chiqdi[42]. Biroq, „Liverpul“ning oʻyinchisi Steven Gerrard asosiy vaqtdan 3 daqiqa qolganida, 25 metrdan yoʻllagan zarbasi bilan gol urganidan keyin, „Olimpiakos“ musobaqadan chiqib ketdi[42]. Rivaldoning „Olimpiakos“dagi birinchi mavsumining soʻnggi oʻyinida „Panatinaikos“ atigi bir ochko ortda qolgan „Alpha Ethniki“ chempionligini qoʻlga kiritish uchun klubga gʻalaba kerak edi. Salonikidagi oʻyinda „Olimpiakos“ Rivaldoning goli evaziga „Iraklis“ni 0:1 hisobida magʻlub etdi va chempionlikni qoʻlga kiritdi.

Rivaldo 34 yoshda boʻlishiga qaramay, „Olimpiakos“ bilan shartnomasini uchinchi yilga uzaytirdi. 2006-yil iyul oyida Rivaldo Braziliyaga qaytishdan oldin Olimpiakos bilan 2006—2007-yilgi mavsum uning uchun Yevropadagi oxirgisi boʻlishini eʼlon qildi[43]. Biroq, qarorini tezda oʻzgartirdi va yana bir yil qolishga qaror qildi. 2006—2007-yilgi mavsumda u Superliganing 27 ta oʻyinida 17 ta gol urgan. Rivaldo „Olimpiakos“ safida 81 oʻyinda 43 ta gol urgan.

„AEK Afina“

tahrir

Rivaldo „Olimpiakos“ klubi rahbari Sokratis Kokkalis bilan kelishmovchilikdan soʻng, klubda ishlashni davom ettirmasligini qildi. Oʻsha yoz oxirida 2007-yilning 29-mayida Superliga klubi AEK Afina bilan shartnoma imzoladi[44]. Uning Afina klubi bilan Superligadagi birinchi goli Panioniosga qarshi oʻyinda (3:0) penaltidan kiritildi. Rivaldo yana bir ajoyib mavsum va jamoani oʻtkazdi. „Olimpiakos“ga qarshi 4:0 hisobida gʻalaba qozongan oʻyindan soʻng Rivaldo kameraga toʻrt barmogʻini koʻrsatdi.

Rivaldo agar qaror „Olimpiakos“ foydasiga chiqsa va AEK Afina chempion deb eʼlon qilinmasa, Gretsiyani tark etish niyatini bildirgan edi. U shunday dedi: „Maydonda chempionlikni qoʻlga kirita olmagan jamoa sovringa loyiq emas“[45].

„Bunyodkor“

tahrir

Rivaldo 2008-yilning 25-avgust kuni Gretsiyaning Sport radiostantsiyasiga bergan intervyusida oʻz faoliyatini „Bunyodkor“da davom ettirishga rozi boʻlganini eʼlon qildi[46].

Rivaldo 10,2 million yevro evaziga ikki yillik shartnoma imzoladi va keyinchalik shartnomani 2011-yilgacha uzaytirdi[47]. „Bunyodkor“ safidagi debyutida Rivaldo 2:0 hisobida gʻalaba qozongan ikkala golni ham kiritdi.[48][49] 2009-yilda Rivaldo ketma-ket toʻrtta oʻyinda bir, keyin ikkita, keyin uchta, soʻngra toʻrtta gol urgan dunyodagi birinchi futbolchiga aylandi. Birinchi oʻyinda bitta, ikkinchi oʻyinda „Navbahor“ darvozasiga ikkita gol urdi. 2009-yil 25-iyunda „Metallurg“ga qarshi oʻyinda xet-trik qayd etdi[50]. Toʻrtinchi oʻyinda „Bunyodkor“ „Soʻgʻdiyona-Jizzax“ni 5:0 hisobida magʻlub etdi, Rivaldo esa 17 daqiqada toʻrtta gol urdi. 2009-yilgi mavsum yakunlangach, Rivaldo chempionatda 20 ta gol urib, OʻFFning „eng yaxshi toʻpurar“i sovrinini qoʻlga kiritdi. U klub safida jami 33 ta gol urgan. Rivaldo 2010-yil 11-avgust kuni Twitter’da „Bunyodkor“ bilan shartnomasini bekor qilganini eʼlon qildi[51].

„Mogi Mirim“

tahrir

2010-yil 18-noyabrda ijtimoiy tarmoq orqali oʻzining faoliyatini 1990-yillarning boshida boshlagan „Mogi Mirim“ klubiga qaytishini eʼlon qildi va shunday dedi: "Mamlakat tashqarisida koʻp narsalarni hal qilganimdan soʻng, oʻzim rahbar boʻlgan „Mogi Mirim“ uchun „Paulista-2011“da oʻynashga qaror qildim." Biroq, u 2011-yilning yanvarida San-Pauluga kelib qoʻshildi[52].

„San-Paulu“

tahrir

2011-yilning 23-yanvarida Rivaldo „San-Paulu“ga kelib qoʻshildi. U birinchi divizionda " Linense "ga qarshi oʻyinda ajoyib gol urdi. Rivaldo toʻpni nazorat qilib, chap tizzasi yordamida himoyachi ustidan oʻtkazib yubordi va yaqin ustunda tugatdi. U 2011-yil mart oyining koʻp qismini jarohatlar bilan oʻtkazdi, ammo „Palmeyras“ bilan 1:1 durang va „Korintians“ bilan 2:1 hisobida gʻalaba qozonish kabi oʻyinlar uchun qaytib keldi.

Rivaldo oʻzining Twitter’dagi sahifasida „San-Paulu“ni mavsum yakuniga qadar tark etishini maʼlum qildi: „Barchaga shuni maʼlum qilmoqchimanki, shanba kuni bu mening San-Pauludagi soʻnggi mashgʻulotim boʻladi. Menga klub rasmiysi bu mening bu yerdagi soʻnggi mavsumim boʻlishini aytdi“. U qoʻshimcha qildi: „Men hali futbol bilan xayrlashayotganim yoʻq. Hali koʻp ish qilishim kerak. Men faqat 2012-yil oxirida etiklarimni osib qoʻyishni xohlardim.“[53]

„Kabuscorp“

tahrir

Rivaldo 2012-yil yanvar oyida Angolaning „Kabuscorp“ klubiga oʻtdi[54]. 18-mart kuni Rivaldo Rekreativo Kaalaga qarshi oʻyinda xet-trik qayd etdi. Rivaldo Kabuscorpni 2012-yilning noyabrida shartnomasi muddati tugaganidan keyin tark etgan[55].

„San-Kaetano“

tahrir

2013-yilning yanvarida Rivaldo „San Caetano“ga oʻtib, dekabrgacha boʻlgan shartnomani imzoladi[56]. U oʻzining yangi jamoasidagi ilk golini 9-fevral kuni " Sport Club Corinthians Paulista "ga qarshi debyutida kiritdi. Atletiko klubiga qarshi keyingi oʻyinda Bragantino Rivaldo yana bir bor gol urdi, garchi uning jamoasi 2:1 hisobida magʻlub boʻldi. 2013-yilning noyabrida tizzasidagi muammolar tufayli klubni tark etdi[57].

„Mogi Mirim“

tahrir

2013-yil dekabr oyida Rivaldo Mogi Mirim sport klubiga qoʻshildi va 2015-yilgacha moʻljallangan shartnoma imzoladi. Rivaldo 2015-yil iyulida faoliyatini yakunlagan paytida klub safida atigi bir marta oʻynagan edi[58].

Isteʼfosi

tahrir

2014-yilning mart oyida braziliyalik futbolchi 20 yildan ortiq davom etgan faoliyatidan soʻng rasman futboldan ketdi. Klubni boshqarish va oʻgʻli Rivaldinyoga qarash uchun Mogi Mirim prezidenti sifatida qolishga qaror qildi[59]. Rivaldo oʻz bayonotida shunday dedi: „Mening futbolchilik tarixim yakuniga yetdi. Bugun koʻzimda yosh bilan men Xudoga, oilamga va 24 yil davomida futbolchi sifatidagi faoliyatimda qoʻllab-quvvatlaganlari, mehr berganlari uchun minnatdorchilik bildiraman“[59]. Biroq, 2015-yilning iyun oyida jamoaga qaytdi. 2015-yilning 14-iyulida Rivaldo va Rivaldinho bir oʻyinda birinchi marta gol urishdi, Mogi Mirim Makae klubini 3:1 hisobida magʻlub etdi[60].

2019-yil 18-yanvarda SCC Mohammédia Rivaldoni keyingi mavsum uchun yangi texnik direktor va murabbiy sifatida eʼlon qildi[61]. Futbolchi kelishuv tuzilganini rad etdi, chunki u klub Milliy (Marokash ligasida uchinchi daraja) dan koʻtarilishiga erishishi kerak boʻlgan oldindan shartnoma imzoladi[62].

Xalqaro karyerasi

tahrir

Rivaldo Braziliya terma jamoasiga 1998-yilgi FIFA Jahon kubogi uchun qaytib keldi va uchta gol urdi, jumladan, Daniyaga qarshi 3-2 chorak finalda ikkita gol urdi. Braziliya finalda mezbon Fransiyadan 3:0 hisobida magʻlub boʻldi va 1994-yilgi chempionlikni himoya qila olmadi. Rivaldo 1997-yilda Copa America turnirida gʻolib chiqqan Braziliya terma jamoasining tarkibida boʻlmagan, lekin 1999-yilgi Amerika Kubogida ushbu unvonni muvaffaqiyatli himoya qilgan. Rivaldo beshta gol bilan turnirni eng yaxshi toʻpurar sifatida yakunladi. Ulardan biri chorak finalda Argentina ustidan 2:1 hisobida jarima zarbasi va finalda Urugvay ustidan 3:0 hisobida gʻalaba qozongan. U turnirning eng qimmat futbolchisi deb topilgan[63].

Rivaldo 1996-yilgi Olimpiada oʻyinlarida Braziliya terma jamoasi tarkibida gʻalaba qozona olmaganida, tanqid nishoni boʻlgan[64]. 2000-yil noyabrida Kolumbiyaga qarshi oʻyindan soʻng (1:0), oʻz mamlakati uchun oʻynashni tugatish bilan tahdid qildi[65].

Rivaldo terma jamoasidagi faoliyatining eng yuqori choʻqqisi va eng past choʻqqisi Janubiy Koreya va Yaponiyada boʻlib oʻtgan 2002-yilgi FIFA Jahon chempionatiga toʻgʻri keldi, u avvalgi Jahon chempionati finalidagi magʻlubiyatdan umidsizlikni oʻchirishga muvaffaq boʻldi va Braziliyaga beshinchi Jahon kubogini yutishiga yordam berdi. Ronaldu va Ronaldinyo bilan hujum triosida oʻynagan „uch R“ning biri deb nomlangan Rivaldo dastlabki beshta oʻyinda, Ronaldu esa toʻrtta oʻyinda gol urgan[66]. Turnir muvaffaqiyatli oʻtganiga qaramay, Rivaldo Turkiyaga qarshi bahsli voqeada ishtirok etdi[67]. Uchrashuv yakuniga yaqin qolganda, toʻp oʻyindan tashqarida boʻlgan holatida, turkiyalik himoyachi Xoqon Unsal burchak bayrogʻida kutib turgan Rivaldo tomon toʻp tepdi. Toʻp uning soniga tegdi, biroq Rivaldo yuzini changallagancha yerga yiqildi[68]. Hakam turkiyalik futbolchini ikkinchi sariq kartochka bilan maydondan chetlatdi. Video koʻrikdan soʻng, FIFA tomonidan Rivaldo 11 670 shveysariya franki miqdorida jarimaga tortildi[69].

Rivaldoning 2-turda Belgiya darvozasiga kiritgan goli belgiyalik bosh murabbiy Robert Vasegega qattiq turtki boʻldi[70]. Ronaldinyo chorak finalda Angliyaga qarshi oʻyinda Rivaldoga gol urdi va 2:1 hisobida gʻalaba qozongan golga mualliflik qildi[71]. Braziliya finalda Germaniya bilan toʻqnash keldi va Ronalduning ikkita goli bilan 2:0 hisobida gʻalaba qozonib, turnir gʻolibi boʻldi va ikkala golda ham Rivaldo ishtirok etdi[72]. Birinchisi, Rivaldoning zarbasini nemis darvozaboni Oliver Kan qaytarganidan soʻng, Ronaldu toʻpni qaytardi, ikkinchisi esa Rivaldo nemis himoyasini maneka bilan aldab oʻtib, toʻp Ronalduga kelib tushdi[72]. Rivaldo Braziliya terma jamoasi bosh murabbiyi Luiz Felipe Scolari tomonidan turnirning eng yaxshi futbolchisi deb topildi[73]. Ronaldu va Ronaldinyo bilan birga FIFA Jahon chempionatining Yulduzlar jamoasiga kiritildi[74].

Rivaldo oxirgi marta 2003-yilning 19-noyabrida Kuritibada Urugvay bilan 3:3 hisobida durang oʻynagan. U Luis Fabianoga almashtirilishidan oldin 79 daqiqa oʻynadi. U oʻzining oxirgi golini atigi uch kun oldin Peru bilan 1:1 hisobidagi durang oʻyinda penaltidan kiritgan edi. Rivaldo milliy terma jamoa safida 74 ta oʻyin oʻtkazib, 35 ta gol urgan[75].

Oʻyin uslubi

tahrir

Oʻz avlodining eng yaxshi oʻyinchilaridan biri va barcha davrlarning eng zoʻr oʻyinchilaridan biri sifatida eʼtirof etilgan[76][77][78]. Rivaldo oʻzining dribling qobiliyati, fintlardan foydalanishi bilan tanilgan mohir va kreativ oʻyinchi edi[77][76]. Boʻyi balandligi boʻlishi bilan birga, juda chaqqon ham edi. Rivaldo oʻzining jarima zarbalari va penalti tepishi, shuningdek, kuchli zarbalar bilan uzoqdan gol urish qobiliyati bilan mashhur edi.[77][79] Chap oyoqli va ajoyib texnikaga ega boʻlgan u voleyboldan zarba berish va velosiped zarbalarida gol urishga moyilligi bilan ham tanilgan[77][78].

Haqiqiy hujumchi boʻlmasa-da, Rivaldo bir qancha ijodiy va hujumkor pozisiyalarda oʻynay oladigan sermahsul toʻpurar edi: faoliyatining eng yuqori choʻqqilarida, u „Oltin toʻp“ni qoʻlga kiritgan va FIFA tomonidan „yilning eng yaxshi futbolchisi“ deb topilgan, u koʻrish qobiliyati va toʻp uzatish qobiliyati tufayli klassik 10-raqam sifatida tez-tez oʻyin yaratuvchi hujumkor yarim himoyachi rolida oʻynadi, bu esa uni ajoyib assistentga aylantirdi[80]. U ikkinchi hujumchi yoki chap qanot himoyachisi vazifasini ham bajarishi mumkin edi, bu oʻzining tezligi va toʻp uzatish qobiliyati tufayli faoliyatida tez-tez takrorlangan[81][82][83] U asosan chap oyoqda boʻlsa-da, ikkala qanotda ham oʻynashga qodir edi[80][84][82]

2002-yilda The Guardian jurnalisti John Karlin Rivaldo „ideal futbolchining ikkita muhim fazilati: artistlik va samaradorlikni birlashtirib, koʻzni qamashtiruvchi taʼsir koʻrsatishini“ taʼkidladi[85]. Uning hamkasbi Rob Smith 2008-yilda uning fikrlarini takrorlab, shunday degan edi: "Agar siz qitʼa mahorati bilan Britaniya uslubiga qarshi chiqa olsangiz, sizda mukammal futbolchi boʻlardi. Bunday aralash retsept Diego Maradonada bor edi. Oʻshandan beri, ehtimol, faqat Rivaldo bu ikki fazilatni birlashtirgan boʻlsa kerak, " deb taʼkidladi argentinalik kabi, braziliyalik ham „bronka“ (Diego Maradonaning tarjimai holida „gʻazab, gʻazab, nafrat, xafagarchilik, achchiq norozilik“ degan maʼnoda qayta-qayta ishlatilgan). U shuningdek, „agar siz hammani oʻz oʻyinining mutlaq choʻqqisida oʻynagan boʻlsangiz, Rivaldo Maradonadan keyingi eng yaxshi va toʻxtatib boʻlmaydigan futbolchi boʻlgan“, deb taʼkidladi[86]. Gollandiya terma jamoasining sobiq futbolchisi Rud Gullit Rivaldoning qobiliyati va fazilatlari koʻpincha eʼtibordan chetda qolar, deb hisoblardi, chunki „u braziliyalik hamkasblari Ronaldu va Ronaldino bilan bir davrda oʻynagan“[87].

Karyera statistikasi

tahrir

Manba:[88][89]

Klub

tahrir
Liga Kubok Kontinental[90] Davlat ligasi Boshqa[91] Jami
Klub Mavsum Divizion Oʻ G Oʻ G Oʻ G Oʻ G Oʻ G Oʻ G
Santa Cruz 1991 Série B — — — 18 8 — 18 8
1992 Série B 9 1 — — — — 9 1
Jami 9 1 — — 18 8 — 27 9
Mogi Mirim 1992 — — — — 27 9 4 4 31 13
Corinthians 1993 Série A 8 2 — — 14 9 — 22 11
1994 Série A — 1 0 — — 1 1 2 1
Jami 8 2 1 0 — 14 9 1 1 24 12
Palmeiras 1994 Série A 29 14 — — — — 29 14
1995 Série A 1 0 — 9 5 24 19 — 34 24
1996 Série A — 2 0 — 32 22 — 34 22
Jami 30 14 2 0 9 5 56 41 — 97 60
Deportivo 1996–97 La Liga 41 21 5 1 — — — 46 22
Barcelona 1997–98 La Liga 34 19 7 8 6 0 — 4 1 51 28
1998–99 La Liga 37 24 3 2 6 3 — 2 0 48 28
1999–2000 La Liga 31 12 5 1 14 10 — — 50 23
2000–01 La Liga 35 23 5 2 13 11 — — 53 36
2001–02 La Liga 20 8 — 13 6 — — 33 14
Jami 157 86 20 13 52 30 — 6 1 235 129
Milan 2002–03 Serie A 22 5 3 1 13 2 — — 38 8
2003–04 Serie A — — 1 0 — 1 0 2 0
Jami 22 5 3 1 14 2 — 1 0 40 8
Cruzeiro 2004 Série A — — 3 0 7 2 — 10 2
Olympiacos 2004–05 Super League Greece 23 12 2 2 9 1 — — 34 15
2005–06 Super League Greece 22 7 2 2 6 2 — — 30 11
2006–07 Super League Greece 25 17 — 6 0 — — 31 17
Jami 70 36 4 4 21 3 — — 95 43
AEK Athens 2007–08 Super League Greece 35 12 — 8 3 — — 43 15
2008–09 Super League Greece — — 1 0 — — 1 0
Jami 35 12 — 9 3 — — 44 15
Bunyodkor 2008 Uzbek League 12 7 1 0 4 2 — — 17 9
2009 Uzbek League 30 20 1 1 9 1 — — 40 22
2010 Uzbek League 11 6 3 3 5 2 — — 19 11
Jami 53 33 5 4 18 5 — — 76 42
São Paulo 2011 Série A 30 5 4 0 3 1 9 1 — 46 7
Kabuscorp 2012 Girabola 21 11 — — — — 21 11
São Caetano 2013 Série B 7 0 2 0 — 10 2 — 19 2
Mogi Mirim 2014 Série C 4 0 — — 4 0 — 8 0
2015 Série B 4 1 — — — — 4 1
Jami 8 1 — — 4 0 — 12 1
Faoliyati davomida jami 481 227 46 23 129 49 145 72 12 6 813 377

Xalqaro

tahrir

Terma jamoalarda yil boʻyicha ishtirok va gollar

Milliy terma jamoa Yil Ishtirok Gollar
Braziliya 1993-yil 1 1
1994-yil 1 0
1995-yil 5 1
1996-yil 2 2
1997-yil 4 1
1998-yil 12 5
1999-yil 13 8
2000-yil 11 8
2001-yil 8 3
2002-yil 10 5
2003-yil 7 1
Jami 74 35

Xalqaro gollar

Ballar va natijalar birinchi boʻlib Braziliyaning gollari roʻyxatini koʻrsatadi.[92]

Yutuqlar

tahrir

Palmeyras[93]

Barselona[94]

Milan[95]

Kruzeyro[96]

Olimpiakos[97]

Bunyodkor

Braziliya U23

Yozgi Olimpiya oʻyinlari bronza medali sovrindori: 1996 yil

Braziliya[98]

  • FIFA Jahon chempionati: 2002; ikkinchi oʻrin: 1998
  • Kopa Amerika: 1999
  • Konfederatsiyalar kubogi: 1997
  • Umbro kubogi: 1995

Individual

  • Braziliya futbol muzeyi shon-sharaf zali[99]
  • Braziliyalik Bola de Prata (2): 1993, 1994[100]
  • La Ligada yilning eng yaxshi xorijlik futbolchisi: 1997–1998[101]
  • FIFA Jahon chempionati yulduzlari jamoasi (2 karra): 1998, 2002[102]
  • Yilning ESM jamoasi (2): 1998–99, 1999–2000[103]
  • Jahonning eng yaxshi futbolchisi : 1999[104]
  • „Onze d’Or“: 1999[100]
  • „Oltin toʻp“: 1999[100]
  • FIFA Jahonning eng yaxshi futbolchisi : 1999[100]
  • Copa America Oltin butsa: 1999[100]
  • Copa America Oltin toʻp: 1999[105]
  • Trofeo EFE: 1999[100]
  • UEFA Chempionlar Ligasining eng yaxshi toʻpurari: 1999–2000[100][106]
  • IFFHS dunyoning eng yaxshi gol muallifi: 2000[107]
  • FIFA Jahonning eng yaxshi futbolchisi: 2000-yil bronza mukofoti[108]
  • FIFA Jahon chempionati kumush krossovkasi: 2002[109]
  • FIFA XI: 2002[110]
  • FIFA 100[111]
  • Gretsiya chempionatining eng yaxshi xorijlik futbolchisi (2 karra): 2006, 2007[100]
  • Oʻzbekiston Superligasi eng yaxshi toʻpurari: 2009[112]

Manbalar

tahrir
  1. ↑ „Rivaldo“. FC Barcelona. 12-fevral 2002-yilda asl nusxadan arxivlangan.
  2. ↑ „Rivaldo“. Britannica. Qaraldi: 3-sentabr 2021-yil.
  3. ↑ „15 км масофага пиёда қатнаган, стадионни тўп солинадиган қопда тарк этган ҳамда "Бунёдкор"дан пулини ундиролмай, Гулнора Каримовадан кўмак сўраган Ривалдо Қирғиз Республикасида футбол ўйнади“. 2023-yil 5-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 5-sentyabr.
  4. ↑ 4,0 4,1 „On Second Thoughts: Rivaldo“. The Guardian (19-iyun 2008-yil). „Best of all there was the greatest hat-trick of all time, against Valencia on 17 June 2001, a midsummer night's dream of a performance that deserves a book“.
  5. ↑ 5,0 5,1 „Rivaldo hat-trick wins all the plaudits“. Sports Illustrated (18-iyun 2001-yil). 26-iyun 2001-yilda asl nusxadan arxivlangan.
  6. ↑ „Rivaldo on top of the world“. FIFA. 2013-yil 2-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 17-noyabr 2013-yil.
  7. ↑ „Pele's list of the greatest“. BBC Sport (4-mart 2004-yil).
  8. ↑ „Goalscoring for Brazil National Team“.
  9. ↑ "Rivaldo – Brazilian athlete". Encyclopædia Britannica. https://global.britannica.com/biography/Rivaldo. Qaraldi: 25-iyul 2016-yil. 
  10. ↑ „Rivaldo lives up to magic number“. BBC. Qaraldi: 25-iyul 2016-yil.
  11. ↑ Parrish, Charles. Soccer around the World: A Cultural Guide to the World's Favorite Sport, 21-aprel 2014-yil — 42-bet. ISBN 9781610693035. 
  12. ↑ Milton Leite. As Melhores Seleções Brasileiras de Todos os Tempos (nova edição) (portugalcha), 2014-yil fevral. ISBN 9788572448567. 
  13. ↑ „Rivaldo: In the name of the father“. FIFA. 2012-yil 22-dekabrda asl nusxadan arxivlangan.
  14. ↑ Rivaldo: In the name of the father, FIFA, 10 October 2000
  15. ↑ 15,0 15,1 Mike Lee, Overcoming Tragedy to be the Greatest, British Council
  16. ↑ „Como pressão da torcida fez Rivaldo nutrir "raiva e ódio mortal" do Corinthians – Jovem Pan“. Como pressão da torcida fez Rivaldo nutrir “raiva e ódio mortal” do Corinthians – Jovem Pan (14-sentabr 2017-yil).
  17. ↑ „Sousa for Chelsea“. The Independent (27-iyun 1996-yil). Qaraldi: 1-oktabr 2010-yil.
  18. ↑ Rivaldo: In the name of the father, FIFA, 10 October 2000
  19. ↑ „A New Low in Trading Tactics:Just Ask McManaman“.
  20. ↑ „Barcelona move for McManaman“.
  21. ↑ „10 Most Successful Seasons in Barcelona History“. Bleacher Report. Qaraldi: 24-mart 2021-yil.
  22. ↑ „Rivaldo on top of the world“. FIFA. 2013-yil 2-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 17-noyabr 2013-yil.
  23. ↑ Webster. „RIVALDO WOULD ONLY MAKE REDS GREATER“. Sky Sports.
  24. ↑ Rivaldo Not a Happy Nou Camp-er (Wayback Machine saytida 7-fevral 2009-yil sanasida arxivlangan), 4thegame, 22 December 1999
  25. ↑ Rivaldo Not a Happy Nou Camp-er (Wayback Machine saytida 7-fevral 2009-yil sanasida arxivlangan), 4thegame, 22 December 1999
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 26,3 „Rivaldo hat-trick wins all the plaudits“. Sports Illustrated (18-iyun 2001-yil). 26-iyun 2001-yilda asl nusxadan arxivlangan.
  27. ↑ „On Second Thoughts: Rivaldo“. The Guardian (19-iyun 2008-yil). „Best of all there was the greatest hat-trick of all time, against Valencia on 17 June 2001, a midsummer night's dream of a performance that deserves a book“.
  28. ↑ 28,0 28,1 „The Joy of Six: classiest hat-tricks“. The Guardian. Qaraldi: 22-avgust 2014-yil. „(1) Rivaldo, Barcelona 3-2 Valencia, La Liga, 17 June 2001“.
  29. ↑ „Ranked! The 15 best hat-tricks of all-time: starring Bale, Berba, Bergkamp and more“. FourFourTwo. Qaraldi: 14-oktabr 2018-yil. „A predictable winner? Perhaps. But everything about Rivaldo's hat-trick against Valencia on 17 June 2001 beggared belief“.
  30. ↑ „A star less bright“. The Observer (30-iyun 2002-yil).
  31. ↑ 31,0 31,1 „Rivaldo: Great Goals Retold“. FourFourTwo. Qaraldi: 14-oktabr 2018-yil.
  32. ↑ „False dawns and quiet frustration: The story of Rivaldo at AC Milan“. gentlemanultra.com.
  33. ↑ „Luis Suárez approaching Stoichkov, Kluivert and Reixach goal hauls“. FC Barcelona (9-may 2017-yil).
  34. ↑ „Como pressão da torcida fez Rivaldo nutrir "raiva e ódio mortal" do Corinthians – Jovem Pan“. Como pressão da torcida fez Rivaldo nutrir “raiva e ódio mortal” do Corinthians – Jovem Pan (14-sentabr 2017-yil).
  35. ↑ Wallace, Sam. „Rivaldo ready to sign for Bolton“. The Telegraph (23-aprel 2004-yil). 11-yanvar 2022-yilda asl nusxadan arxivlangan.
  36. ↑ „Rivaldo 'very close' to Bolton move“. The Guardian (26-aprel 2004-yil).
  37. ↑ „Bolton end Rivaldo interest“. BBC (10-iyun 2004-yil).
  38. ↑ Specchia. „Adriano vince il Bidone d'Oro 2010“ (italyancha). tuttomercatoweb.com (13-dekabr 2010-yil).
  39. ↑ „Cruzeiro bring Rivaldo home“. The Guardian. Qaraldi: 17-oktabr 2018-yil.
  40. ↑ 40,0 40,1 „Rivaldo quits Cruzeiro over firing“. CNN. Qaraldi: 17-oktabr 2018-yil.
  41. ↑ „Como pressão da torcida fez Rivaldo nutrir "raiva e ódio mortal" do Corinthians – Jovem Pan“. Como pressão da torcida fez Rivaldo nutrir “raiva e ódio mortal” do Corinthians – Jovem Pan (14-sentabr 2017-yil).
  42. ↑ 42,0 42,1 „Liverpool 3-1 Olympiacos“.
  43. ↑ Rivaldo to quit at end of season, BBC, 17 July 2006
  44. ↑ „Como pressão da torcida fez Rivaldo nutrir "raiva e ódio mortal" do Corinthians – Jovem Pan“. Como pressão da torcida fez Rivaldo nutrir “raiva e ódio mortal” do Corinthians – Jovem Pan (14-sentabr 2017-yil).
  45. ↑ „Road clear for Olympiakos to be named champions“. espnfc.com. Qaraldi: 18-may 2017-yil.
  46. ↑ Rivaldo quits AEK Athens to head to Uzbekistan (Wayback Machine saytida 24-oktabr 2012-yil sanasida arxivlangan), ESPNsoccernet, 25 August 2008
  47. ↑ World in motion[sayt ishlamaydi] Times Online 3 February 2009
  48. ↑ „Veteran Rivaldo nets brace on Bunyodkor debut“. ESPN (12-sentabr 2008-yil). 24-oktabr 2012-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11-avgust 2010-yil.
  49. ↑ „ВИДЕО АРХИВ. Ривалдонинг "Бунёдкор"даги биринчи голлари“. 2023-yil 29-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 29-aprel.
  50. ↑ Mike Maguire. „Uzbekistan: Rivaldo Treble Sees Bunyodkor Past Metallurg“. Goal.com (26-iyun 2009-yil).
  51. ↑ „Rivaldo open to European move“. FIFA (12-avgust 2010-yil). 2010-yil 15-avgustda asl nusxadan arxivlangan.
  52. ↑ „Como pressão da torcida fez Rivaldo nutrir "raiva e ódio mortal" do Corinthians – Jovem Pan“. Como pressão da torcida fez Rivaldo nutrir “raiva e ódio mortal” do Corinthians – Jovem Pan (14-sentabr 2017-yil).
  53. ↑ „Rivaldo to leave Sao Paulo“. jazeerasport: Rivaldo to leave Sao Paulo (2-dekabr 2011-yil). 2011-yil 4-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 28-sentyabr.
  54. ↑ „Como pressão da torcida fez Rivaldo nutrir "raiva e ódio mortal" do Corinthians – Jovem Pan“. Como pressão da torcida fez Rivaldo nutrir “raiva e ódio mortal” do Corinthians – Jovem Pan (14-sentabr 2017-yil).
  55. ↑ „Rivaldo leaves Angola's Kabuscorp“.
  56. ↑ „Aos 40 anos, pentacampeão Rivaldo é o novo reforço do São Caetano (in Portuguese)“. yahoo.com. 5-dekabr 2013-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 18-may 2017-yil.
  57. ↑ „Veteran Rivaldo leaves 2nd-division club in Brazil“ (8-noyabr 2013-yil).
  58. ↑ „Rivaldo appeals for new investors to fund his club in Brazil“. The Guardian (3-dekabr 2014-yil).
  59. ↑ 59,0 59,1 „Barcelona, AC Milan and Brazil legend Rivaldo retires aged 41“.
  60. ↑ „Rivaldo: World Cup winner and son score in same Brazilian match“. BBC Sport (15-iyul 2015-yil).
  61. ↑ „Rivaldo denies joining staff at Moroccan club“.
  62. ↑ „Rivaldo é anunciado por time da terceira divisão de Marrocos, mas não aceita convite“. ge.
  63. ↑ Smyth. „On Second Thoughts: Rivaldo“. TheGuardian.com (19-iyun 2008-yil). Qaraldi: 25-sentabr 2013-yil.
  64. ↑ Rodrigo Amaral, Rivaldo reflects on wheel of fortune, BBC, 20 June 2002
  65. ↑ Brazil questions Rivaldoʻs role, BBC, 19 November 2000
  66. ↑ „FIFA Player Statistics: Rivaldo“.
  67. ↑ Scolari: Rivaldo did not cheat The Guardian 4 June 2002
  68. ↑ „Rivaldo acting fail - World Cup 2002 Oscar winning performance“. YouTube. Dunkmaster3333. 2022-yil 28-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-aprel 2021-yil.
  69. ↑ „Barcelona, AC Milan and Brazil legend Rivaldo retires aged 41“.
  70. ↑ John Chapman, Wilmots tells of ref’s apology, BBC, 17 June 2002
  71. ↑ „English dream over“ (Wayback Machine saytida 2006-03-12 sanasida arxivlangan), 'CNN Sports Illustrated.
  72. ↑ 72,0 72,1 „Brazil crowned world champions“.
  73. ↑ „Scolari: Rivaldo was World Cup’s best“.
  74. ↑ „Campbell makes All-Star team“.
  75. ↑ „Rivaldo Vitor Borba Ferreira - Goals in International Matches“. RSSSF. Qaraldi: 2-yanvar 2019-yil.
  76. ↑ 76,0 76,1 "Rivaldo". Encyclopædia Britannica. http://www.britannica.com/biography/Rivaldo. Qaraldi: 5-yanvar 2016-yil. 
  77. ↑ 77,0 77,1 77,2 77,3 „On Second Thoughts: Rivaldo“. The Guardian (19-iyun 2008-yil). „Best of all there was the greatest hat-trick of all time, against Valencia on 17 June 2001, a midsummer night's dream of a performance that deserves a book“.
  78. ↑ 78,0 78,1 „Rivaldo hat-trick wins all the plaudits“. Sports Illustrated (18-iyun 2001-yil). 26-iyun 2001-yilda asl nusxadan arxivlangan.
  79. ↑ „Vitor Borba Ferreira 'RIVALDO'“. FC Barcelona.com. 22-mart 2016-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-yanvar 2016-yil.
  80. ↑ 80,0 80,1 „On Second Thoughts: Rivaldo“. The Guardian (19-iyun 2008-yil). „Best of all there was the greatest hat-trick of all time, against Valencia on 17 June 2001, a midsummer night's dream of a performance that deserves a book“.
  81. ↑ „Vitor Borba Ferreira 'RIVALDO'“. FC Barcelona.com. 22-mart 2016-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-yanvar 2016-yil.
  82. ↑ 82,0 82,1 Simon Kuper. „Poor boy who became a legend“. The Guardian (30-yanvar 2000-yil).
  83. ↑ „Seleção Legends: Rivaldo“ (3-yanvar 2015-yil). 6-mart 2016-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-sentabr 2022-yil.
  84. ↑ „Rivaldo hat-trick wins all the plaudits“. Sports Illustrated (18-iyun 2001-yil). 26-iyun 2001-yilda asl nusxadan arxivlangan.
  85. ↑ „A star less bright“. The Observer (30-iyun 2002-yil).
  86. ↑ „On Second Thoughts: Rivaldo“. The Guardian (19-iyun 2008-yil). „Best of all there was the greatest hat-trick of all time, against Valencia on 17 June 2001, a midsummer night's dream of a performance that deserves a book“.
  87. ↑ Gullit. „Perfect 10s“. ESPN FC (14-may 2010-yil).
  88. ↑ Rivaldo National-Football-Teams.com saytida  
  89. ↑ „Rivaldo – Goals in International Matches“. RSSSF (23-iyul 2003-yil).
  90. ↑ en:Copa Libertadores, en:Copa Sudamericana, en:UEFA Champions League, en:UEFA Cup and en:AFC Champions League
  91. ↑ Copa 90 anos de Futebol, Copa Bandeirantes, Supercopa de España, Supercoppa Italiana, en:UEFA Super Cup
  92. ↑ „Rivaldo Vitor Borba Ferreira - Goals in International Matches“. RSSSF. Qaraldi: 2-yanvar 2019-yil.
  93. ↑ „Rivaldo – Vitor Borba Ferreira – Sambafoot.com, all About Brazilian Football“. www.sambafoot.com. Qaraldi: 18-may 2017-yil.
  94. ↑ „Rivaldo – Vitor Borba Ferreira – Sambafoot.com, all About Brazilian Football“. www.sambafoot.com. Qaraldi: 18-may 2017-yil.
  95. ↑ „Rivaldo – Vitor Borba Ferreira – Sambafoot.com, all About Brazilian Football“. www.sambafoot.com. Qaraldi: 18-may 2017-yil.
  96. ↑ „Rivaldo – Vitor Borba Ferreira – Sambafoot.com, all About Brazilian Football“. www.sambafoot.com. Qaraldi: 18-may 2017-yil.
  97. ↑ „Rivaldo – Vitor Borba Ferreira – Sambafoot.com, all About Brazilian Football“. www.sambafoot.com. Qaraldi: 18-may 2017-yil.
  98. ↑ „Rivaldo – Vitor Borba Ferreira – Sambafoot.com, all About Brazilian Football“. www.sambafoot.com. Qaraldi: 18-may 2017-yil.
  99. ↑ „Museu do Futebol II. Anjos barrocos.“ (portugalcha). Fut Pop Clube (17-may 2009-yil). Qaraldi: 21-noyabr 2015-yil.
  100. ↑ 100,0 100,1 100,2 100,3 100,4 100,5 100,6 100,7 „Rivaldo – Vitor Borba Ferreira – Sambafoot.com, all About Brazilian Football“. www.sambafoot.com. Qaraldi: 18-may 2017-yil.
  101. ↑ Emilio Pla Diaz. „Spain – Footballer of the Year – Don Balón Awards – Best Foreign Player“. RSSSF (28-yanvar 2004-yil).
  102. ↑ „FIFA World Cup Awards: All-Star Team“. Qaraldi: 22-mart 2015-yil.
  103. ↑ Karel Stokkermans. „ESM XI“. RSSSF (14-mart 2007-yil).
  104. ↑ Jamie Rainbow. „World Soccer Awards – previous winners“. World Soccer (14-dekabr 2012-yil).
  105. ↑ „On Second Thoughts: Rivaldo“. The Guardian (19-iyun 2008-yil). „Best of all there was the greatest hat-trick of all time, against Valencia on 17 June 2001, a midsummer night's dream of a performance that deserves a book“.
  106. ↑ Roberto Di Maggio. „Champions Cup/Champions League Topscorers“. RSSSF (11-iyun 2015-yil).
  107. ↑ Erik Garin. „IFFHS' World's Best Goal Scorers of the Year 1997-2006“. RSSSF (2-avgust 2007-yil).
  108. ↑ José Luis Pierrend. „FIFA Awards“. RSSSF (12-fevral 2015-yil).
  109. ↑ Erlan Manaschev. „World Cup 2002 - Match Details - Awards“. RSSSF (3-iyul 2008-yil).
  110. ↑ „FIFA XI´s Matches – Full Info“. RSSSF. Qaraldi: 5-yanvar 2016-yil.
  111. ↑ „Pele's list of the greatest“. BBC Sport (4-mart 2004-yil).
  112. ↑ „Club history“. FC Bunyodkor. 11-aprel 2019-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-yanvar 2016-yil. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Rivaldo&oldid=5259899" dan olindi