Vikipediya

Marganetsdan zaharlanish

Marganets bilan zaharlanish — odatda marganetsning nafas yoʻllari, ovqat hazm qilish tizimi yoki giyohvand moddalar aralashmasi sifatida tanaga surunkali tushishi bilan bogʻliq. Birinchi marta „marganizm“ 1837-yilda Jeyms Kuper tomonidan tasvirlangan. Miya marganetsning ortiqcha miqdoriga eng sezgir, shuning uchun dastlabki bosqichlarda sekin reaksiya, asabiylashish, kayfiyat oʻzgarishi va majburlashlar qayd etilgan. Marganetsning uzoq vaqt taʼsir qilishi parkinsonizmning rivojlanishiga olib keladi. Baʼzida zaharlanishni " Parkinson kasalligi "deb notoʻgʻri tashxis qilinadi.

Marganetsdan zaharlanish

Sabablari

tahrir

Zaharlanish payvandchilarda uchraydi. Payvandlash uskunalari ishlab chiqaruvchilariga marganets bugʻlarining kontsentratsiyasi va xavfi haqida xabar bermaganliklari uchun koʻplab daʼvolar qoʻzgʻatildi. Baʼzi uy qurilishi preparatlari marganetsni oʻz ichiga oladi (ularni tayyorlash uchun kaliy permanganatdan foydalanish tufayli), ularning toʻplanishi oxir-oqibat mahalliy adabiyotda „marganets ensefalopatiyasi“ deb ataladigan narsaga olib keladi. Sobiq SSSR mamlakatlarida bu katinon va metkatinon, amfetamin va metamfetaminning keton analoglari boʻlib, ular fenilpropanolamin (katinon) va mos ravishda efedrin / psevdoefedrin (metkatinon) ni potass bilan oksidlanish orqali olinadi.[1] Gʻarbda bu rolni marganets karbonati yordamida kokaindan tayyorlangan Bazuka oʻynaydi.[2] Shuningdek, ifloslangan ichimlik suvi,[3] yoqilgʻi qoʻshimchasi MMT (metiltsiklopentadienil marganets trikarbonil),[4] dvigatelning ishlashi davomida qisman marganets fosfatlari va marganets sulfatiga aylanadi va atmosferaga kiradi[5][6][7] va pestitsid maneb va boshqalar[8].

Patologik mexanizmlar

tahrir

Marganets jigar faoliyatiga xalaqit berishi mumkin, ammo tajribalar shuni koʻrsatadiki, toksiklik uda yuqori. Boshqa tomondan, marganetsning 95 % dan ortigʻi safro bilan chiqariladi va jigarning har qanday shikastlanishi qon plazmasida marganets kontsentratsiyasini oshirish orqali detoksifikatsiyani sekinlashtirishi mumkin[9].

Marganetsning neyrotoksikligi toʻliq oʻrganilmagan. Marganetsning temir,[10][11][12][13] rux,[14] alyuminiy,[10][14] va mis bilan oʻzaro taʼsirlashuvi haqida maʼlumotlar mavjud[14]. Bir qator ishlarga asoslanib, temir metabolizmining buzilishi asab tizimiga zarar etkazishning mumkin boʻlgan mexanizmi sifatida qaraladi[15]. Oksidlanishdan shikastlanish kelib chiqishi mumkin, bu taxmin kasallangan payvandchilarni oʻrganish bilan qisman tasdiqlangan[16].

Bir tadqiqot shuni koʻrsatadiki, marganetsdan zararlangan payvandchilarning kamroq bolalari bor[17]. Ehtimol, marganetsning uzoq muddatli toʻplanishi koʻpayish qobiliyatiga taʼsir qiladi. Hayvonlarni oʻrganishda marganetsning yuqori dozalarida uzoq muddatli taʼsir qilish naslda mayib-majruh tugʻilish nuqsonlariga olib keldi[18].

Davolash

tahrir

Zaharlanishda davolash usulini tanlash hozirgi vaqtda levodopa va etilendiamintetraasetik kislota xelyatsiyasi bilan cheklangan. Ikkala holatda ham cheklangan va beqaror terapevtik taʼsir kuzatiladi. Levodopa, dofamin etishmovchiligini qoplagan holda, davolanishning boshida ekstrapiramidal simptomlarni yengillashtiradi,[19][20][21], ammo 2-3 yildan soʻng preparatga reaksiya pasayadi[22] va vaziyat yomonlashishda davom etishi mumkin. Hatto marganets taʼsir qilishini toʻxtatgandan keyin ham oʻn yilgacha[23].

Oldini olish

tahrir

Zaharlanishni oldini olish uchun marganets bilan ishlashda xavfsizlik choralariga rioya qilish muhimdir. Shu bilan birga, chang hosil boʻlishini kamaytirish va shaxsiy gigiena qoidalariga qatʼiy rioya qilish, respiratorlardan foydalanish, ish tugagandan soʻng dush olish kerak. Shuningdek, ish kiyimlarini tez-tez yuvish va muntazam ravishda tibbiy koʻrikdan oʻtish kerak. Marganets tuzlari bilan zaharlanish juda xavfli holat boʻlib, jiddiy patologiyalarning rivojlanishiga olib kelishi mumkin. Bunga yoʻl qoʻymaslik uchun ushbu metall bilan ishlashda xavfsizlik qoidalariga rioya qilish yordam beradi[24].

Manbalar

tahrir
  1. ↑ Manganese-induced Parkinsonism associated with methcathinone (Ephedrone) abuse. — DOI:10.1001/archneur.64.6.886. — Andoza:PMID. Архивировано 7 avgust 2010 года.
  2. ↑ Ensing JG. Bazooka: cocaine-base and manganese carbonate. J. Anal. Toxicol. 1985; 9 (1): 45-46.
  3. ↑ Kondakis XG, Makris N, Leotsinidis M, Prinou M, Papapetropoulos T. Possible health effects of high manganese concentration in drinking water. Arch. Environ. Health 1989; 44 (3): 175—178.
  4. ↑ Hudnell HK. Effects from environmental Mn exposures: a review of the evidence from non-occupational exposure studies. NeuroToxicology 1999; 20 (2-3): 379—397.
  5. ↑ Lynam DR, Roos JW, Pfeifer GD, Fort BF, Pullin TG. Environmental effects and exposures to manganese from use of methylcyclopentadienyl manganese tricarbonyl (MMT) in gasoline. NeuroToxicology 1999; 20 (2-3): 145—150.
  6. ↑ Reynolds JG, Roos JW, Wong J, Deutsch SE. Manganese particulates from vehicles using MMT fuel. In 15th International Neurotoxicology Conference, Little Rock, AK, 1997.
  7. ↑ Lynam DR, Pfeifer GD, Fort BF, Gelbcke AA. Environmental assessment of MMT fuel additive. Sci. Total Environ. 1990; 93: 107—114.
  8. ↑ Ferraz HB, Bertolucci PH, Pereira JS, Lima JG, Andrade LA. Chronic exposure to the fungicide maneb may produce symptoms and signs of CNS manganese intoxication. Neurology 1988; 38 (4): 550—553.
  9. ↑ Ballatori N. Molecular mechanisms of hepatic metal transport. In Molecular Biology and Toxicology of Metals, Zalups RK, Koropatnick J (eds). Taylor & Francis: New York, 2000; 346—381.
  10. ↑ 10,0 10,1 Verity MA. Manganese neurotoxicity: a mechanistic hypothesis. NeuroToxicology 1999; 20 (2-3): 489—497.
  11. ↑ Zheng W, Zhao Q. Iron overload following manganese exposure in cultured neuronal, but not neuroglial cells. Brain Res. 2001; 897 (1-2): 175—179
  12. ↑ Zheng W, Zhao Q, Slavkovich V, Aschner M, Graziano JH. Alteration of iron homeostasis following chronic exposure to manganese in rats. Brain Res. 1999; 833 (1): 125—132.
  13. ↑ Zheng W. Neurotoxicology of the brain barrier system: new implications. J. Toxicol. Clin. Toxicol. 2001; 39 (7): 711—719.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 Lai JC, Minski MJ, Chan AW, Leung TK, Lim L. Manganese mineral interactions in brain. NeuroToxicology 1999; 20 (2-3): 433—444.
  15. ↑ Zheng W, Ren S, Graziano JH. Manganese inhibits mitochondrial aconitase: a mechanism of manganese neurotoxicity. Brain Res. 1998; 799 (2): 334—342.
  16. ↑ Li G, Zhang L, Lu L, Wu P, Zheng W. Occupational exposure to welding fume among welders: alterations of manganese, iron, zinc, copper, and lead in body fluids and the oxidative stress status. J. Occup. Environ. Med. 2004; 46 (3): 241—248.
  17. ↑ Lauwerys R, Roels H, Genet P, Toussaint G, Bouckaert A, De Cooman S. Fertility of male workers exposed to mercury vapor or to manganese dust: a questionnaire study. Am. J. Ind. Med. 1985; 7 (2): 171—176.
  18. ↑ Treinen KA, Gray TJ, Blazak WF. Developmental toxicity of mangafodipir trisodium and manganese chloride in Sprague-Dawley rats. Teratology 1995; 52 (2): 109—115.
  19. ↑ Lee J-W. Manganese Intoxication. Arch. Neurol. 2000; 57 (4):597-599.
  20. ↑ Mena I, Court J, Fuenzalida S, Papavasiliou PS, Cotzias GC. Modification of chronic manganese poisoning. Treatment with Ldopa or 5-OH tryptophane. New Engl. J. Med. 1970; 282 (1): 5-10.
  21. ↑ Rosenstock HA, Simons DG, Meyer JS. Chronic manganism. Neurologic and laboratory studies during treatment with levodopa. JAMA 1971; 217 (10): 1354—1358.
  22. ↑ Huang CC, Lu CS, Chu NS, Hochberg F, Lilienfeld D, Olanow W, Calne DB. Progression after chronic manganese exposure. Neurology 1993; 43 (8): 1479—1483.
  23. ↑ Huang CC, Chu NS, Lu CS, Chen RS, Calne DB. Long-term progression in chronic manganism: ten years of follow-up. Neurology 1998; 50 (3): 698—700.
  24. ↑ „Источник сайт об отравлениях“. 2-sentabr 2017-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2-sentabr 2017-yil. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Marganetsdan_zaharlanish&oldid=3876492" dan olindi