Vikipediya

Markaziy Yevropa

Markaziy Yevropa Yevropaning shartli qismi boʻlib, u Gʻarbiy va Sharqiy Yevropa[2][3] oʻrtasida koʻrsatilgan. Uning chegaralari masalasi munozarali boʻlib qolmoqda.

Markaziy razvedka boshqarmasining Jahon faktlar kitobiga (2009)[1], Brockhaus entsiklopediyasi va Britannica entsiklopediyasiga (1998) koʻra Markaziy Yevropa hududi.
P. Jonsga koʻra Markaziy Yevropa. (Leybnits mintaqaviy geografiya instituti)
Mitteleuropa

Markaziy Yevropa davlatlariTahrirlash

Markaziy Yevropa kontseptsiyasi munozaralar mavzusi boʻlib qolmoqda[4], garchi Vishegrad guruhini tashkil etuvchi mamlakatlar deyarli har doim Markaziy Yevropaning de-fakto mamlakatlari hisoblanadi. Turli manbalar turli mamlakatlarni Markaziy Yevropa mamlakatlariga qoʻshadi, ammo koʻpincha quyidagilar Markaziy Yevropa mamlakatlariga tegishli:

Markaziy Yevropa mamlakatlari baʼzan Gʻarbiy yoki Sharqiy Yevropa deb ham yuritiladi[7][8][9][10]. Masalan, Avstriyani ham Markaziy Yevropa mamlakatlariga, ham Sharqiy Yevropaga[11] va Gʻarbiy Yevropaga[12] ham kiritish mumkin.

Boshqa mamlakatlarTahrirlash

Ayrim tadqiqotchilar tarixiy, geografik yoki madaniy aloqalarga asoslangan Markaziy Yevropadagi quyidagi mamlakatlarni ham oʻz ichiga oladi deb hisoblaydi:

Boltiqboʻyi mamlakatlari geografik jihatdan Shimoliy Yevropada joylashgan boʻlib, bu atamaning nemischa maʼnosida Markaziy Yevropa deb ataladi, yaʼni Миттель-Европа [Миттель-Европе; Mitteleuropa]. Benilyuks mamlakatlari koʻp hollarda Markaziy emas, Gʻarbiy Yevropa deb tasniflanadi. Biroq, ular tarixiy, madaniy va lingvistik aloqalari tufayli baʼzan Markaziy Yevropa bilan bogʻliq holda tilga olinadi.

Quyidagi davlatlarning bir qismi baʼzan Markaziy Yevropa deb ham ataladi:

Markaziy Yevropa kontseptsiyasiTahrirlash

Markaziy Yevropa geografik voqelik emas, balki tarixiy, maʼlum maʼnoda tarixiy va mafkuraviy tushunchadir.

Fridrix Naumann Birinchi jahon urushi avjiga chiqqan paytida xuddi shu nomdagi kitobda oʻzi bayon qilgan Mitteleuropa kontseptsiyasini ilgari surdi (nemischadan tarjimasi - Markaziy Yevropa). Unda Markaziy (aniqrogʻi, "O'rta") Yevropa Germaniyaning taʼsir doirasi sifatida koʻrib chiqildi, u urushdagi goʻyoki gʻalabasidan keyin kengaydi, ammo shu bilan birga, birinchi navbatda, iqtisodiy, oʻzaro manfaatli asosdagi Germaniyaning taʼsir doirasidagi mintaqa sifatida qaraldi.

Oʻzining yangi shaklida Markaziy Yevropa kontseptsiyasi 1980-yillarda nisbatan keng muhokama mavzusiga aylandi. Polsha, Chexoslovakiya, Vengriyaning SSSR taʼsir doirasiga mansubligi ushbu mamlakatlar elitasining koʻpchiligini rad etishga sabab boʻldi. Bundan kelajakda Gʻarbiy Yevropa bilan birlashtirilgan "Yevropaga qaytish" zarurati tushunchasi paydo boʻldi. Aynan shu kontseptsiya doirasida Milan Kunderaning Markaziy Yevropa haqidagi essesi yozilgan boʻlib, uni u "o'g'irlab ketilgan", Rossiya/SSSR timsolida oʻzga Sharq tomonidan asirga olingan Yevropa deb taʼriflagan.

Aslida, Markaziy Yevropa kontseptsiyasini "qonunlashtirish" 1989-yildagi inqiloblardan keyin, kommunistik rejimlar qulagandan keyin sodir boʻlgan. Polsha, Chexiya, Vengriyadagi postkommunistik oʻzgarishlar sobiq SSSR (Boltiqboʻyi mamlakatlari bundan mustasno) va sobiq Yugoslaviyaga qaraganda tezroq ketayotgani aniq boʻldi. Shunday qilib, 1940—1980-yillardagi "katta" sotsialistik Sharqiy Yevropa bir nechta mintaqalar sifatida qarala boshlandi, ulardan biri yangi tashkil etilgan Markaziy Yevropa edi.

Markaziy Yevropa Rossiyaning iqtisodiy hamkori sifatidaTahrirlash

Markaziy Yevropa davlatlarining tashqi siyosati va tashqi iqtisodiy strategiyasida Rossiyaning oʻrni va roli haqida qarama-qarshi baholar va iqtisodiy talqinlar, Markaziy Yevropa davlatlarining yangi mintaqaviy oʻziga xosligini shakllantirish boʻyicha koʻplab nuqtai nazarlar mavjud[26].

1990-yillarda tizimli transformatsiyalar natijasida yuzaga kelgan postsotsialistik mamlakatlarning iqtisodiy inqirozi va postsovet hududidagi parchalanish jarayonlari iqtisodiy hamkorlikning oldingi mexanizmlarini demontaj qilishga va ichki bojsiz savdo rejimidan oʻtishga olib keldi. CMEAni eng maqbul davlat rejimiga aylantirdi, buning natijasida Markaziy Yevropa mamlakatlarining tashqi iqtisodiy yoʻnalishi bir yoʻnalishli tendentsiya xarakterini oldi[27].

1990-yillarda Markaziy Yevropada xalqaro iqtisodiy integratsiya jarayonlarining rivojlanishi 2001-yilda Markaziy Yevropa erkin savdo savdosi ishtirokchilari, Boltiqboʻyi erkin savdosi, Yevropa Ittifoqi va EFTA mamlakatlari oʻrtasida bojsiz savdo zonasining shakllanishiga olib keldi. Ushbu jarayonlarda ishtirok etmagan Rossiyaning yakkalanishi Rossiya va Markaziy Yevropa mamlakatlari oʻrtasidagi savdo-iqtisodiy hamkorlik hajmining yanada qisqarishiga va ularning tashqi savdo aylanmasining tovar tarkibining degradatsiyasiga olib keldi.

Markaziy Yevropa davlatlarining YeIga, Rossiyani esa JSTga qoʻshilishi munosabati bilan savdo rejimini oʻzgartirish tahliliga asoslanib, shuni aytish mumkinki, Rossiya energiya eksportchilarining raqobatbardoshligi Yevropa Ittifoqiga kirishi sababli yomonlashadi. Yevropa Ittifoqi energiya importi manbalarini diversifikatsiya qilish talablari va boshqa qonunchilik meʼyorlari energiya sohasida toʻliq kuchga kirdi.[27]

Shuningdek q.Tahrirlash

ManbalarTahrirlash

  1. ↑ „manba1“. 24-may 2011-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 23-mart 2022-yil.
  2. ↑ „manba2“.
  3. ↑ Lecture 14: The Origins of the Cold War. Historyguide.org. Retrieved on 29 October 2011.
  4. ↑ „manba3“. 24-iyun 2011-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 23-mart 2022-yil.
  5. ↑
    Asl nomi Geopolitics of European Union Enlargement: The Fortress Empire
    Muallif Armstrong, Werwick. Anderson, James
    Jild artisti Borders in Central Europe: From Conflict to Cooperation
    Nashriyot Routledge
    Nashr etilgan sanasi 2007
    Sahifalar soni 165
    ISBN 978-1-134-30132-4
    Vebsayt http://terkepek.adatbank.transindex.ro/kepek/netre/51.gif
  6. ↑ „manba4“.
  7. ↑ „manba5“.
  8. ↑ „manba6“.
  9. ↑ „manba7“.
  10. ↑ „manba19“.
  11. ↑ „manba8“. 20-oktabr 2014-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 23-mart 2022-yil.
  12. ↑ „manba9“.
  13. ↑ Таранов П. М. Трансформация торгового и инвестиционного сотрудничества России со странами Центральной Европы: Автореф. дис. на соиск. учен. степ. к.э.н. — Ростов н/Д: Рост. гос. ун-т, 2004. — 26 c.
  14. ↑ „manba17“.
  15. ↑ „manba11“. 26-avgust 2013-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 23-mart 2022-yil.
  16. ↑ „manba12“.
  17. ↑ „manba14“. 15-oktabr 2015-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 23-mart 2022-yil.
  18. ↑ Andrew Geddes,Charles Lees,Andrew Taylor : «The European Union and South East Europe: The Dynamics of Europeanization and multilevel goverance», 2013, Routledge
  19. ↑ Klaus Liebscher, Josef Christl, Peter Mooslechner, Doris Ritzberger-Grünwald : «European Economic Integration and South-East Europe: Challenges and Prospects», 2005, Edward Elgar Publishing Limited
  20. ↑ Sven Tägil, Regions in Central Europe: The Legacy of History, C. Hurst & Co. Publishers, 1999, p. 191
  21. ↑ 21,0 21,1 Klaus Peter Berger, The Creeping Codification of the New Lex Mercatoria, Kluwer Law International, 2010, p. 132
  22. ↑ „manba15“.
  23. ↑ United States. Foreign Broadcast Information Service Daily report: East Europe
  24. ↑
    Asl nomi Council of Europe. Parliamentary Assembly. Official Report of Debates
    Nashriyot Council of Europe
    Nashr etilgan sanasi 1994
    Sahifalar soni 1579
    ISBN 978-92-871-2516-3
    Vebsayt https://books.google.com/books?id=xH1gJ_OonGUC&pg=PA1579
  25. ↑
    Asl nomi Transcarpathia: Perephiral Region at the "Centre of Europe"
    Nashriyot Region State and Identity in Central and Eastern Europe
    Nashr etilgan sanasi 2013
    Sahifalar soni 155
    ISBN 1136343237
  26. ↑ Новопашин Ю. С. Центральная Европа в поисках новой региональной идентичности. // Международный исторический журнал. — 2000. — № 11.
  27. ↑ 27,0 27,1 Таранов П. М. Внешнеэкономические связи России с постсоциалистическими странами Центральной Европы // Известия высших учебных заведений. Северо-Кавказский регион. Общественные науки. 2003. — № 3.

HavolalarTahrirlash

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Markaziy_Yevropa&oldid=3554622" dan olindi