Atom yadrosi: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
CoderSIBot (munozara | hissa) Maqolaga {{OʻzME}} andozasi qoʻshildi |
Tahrir izohi yoʻq |
||
Qator 1:
{{Maʼnolari|Yadro (maʼnolari)}}
'''Atom yadrosi''' — nuklonlardan — protonlar (r) va neytronlar (i)dan tash-kil topgan atom o‘zagi. A. ya.ning xususi-yatlarini o‘rganishda yadro kuchlari katta ahamiyatga ega bo‘ladi. A. ya.da gravita-sion va elektromagnit kuchlar ta’siri kam bo‘lsa ham A.ya. xossalariga ta’siri bo‘ladi. Yadro kuchlarining ta’sir radi-usi juda kichik, 10~13 sm. Yadro kuchla-ri yadroning spiniga va izotop spiniga bog‘liq. Atom yadrosining butun xususi-yatlarini o‘z ichiga oladigan yagona naza-riya yaratilgan emas, chunki yadro struk-turasi va kuchlari to‘liqo‘rganilmagan. Undan tashqari yadrodagi nuklonlar harakatini aniqlovchi tenglamalarni matematika nuqtai nazaridan yechish mumkin emas.
A. ya.ning xossalarini o‘rganishda turli modellar tatbiq qilinadi. Har qaysi model A. ya.ning ma’lum xossalarini aks ettirgan holda ba’zi xossalarini tushuntirishda qarama-qarshiliklarga olib keladi. Mas, A. ya.ning yemirilish xususiyatini gidro-dinamik model b-n yaxshi tushuntiril-sa, magik yadrolar holatlarining xusu-siyatlarini tushuntirish mumkin emas, aksincha, krbiklar modeli b-n magik yadrolar holatlarini yaxshi tushuntiril-sa, yemirilish hodisasini tushuntirish mumkin emas va h. k. (q. [[Yadro modellari]]). A. ya. tuzilishi va xossalarini tajriba yerdamida o‘rganish uchun xilma-xil yadro hodisalari: zarralarning A.ya.dan ela-stik va elastikmas sochilishlari, yadro reaksiyalari, tabiiy va sun’iy radio-aktiv nurlanish, yadro yemirilishi va h. k.lardan foydalaniladi.
O‘zbekistonda ham atom yadrosini o‘rganishga doir i. t. ishlari olib bo-riladi. Toshkentda R. B. Bekjonov, A. I. Mo‘minov, T. I. Mo‘minov, Q. Sh. Azimov va b.ning mos tushishlar, gam-ma-nurlarning dopplercha kengayishi, gammachiziqlarining shakl o‘zgarishi, yadro holatlarini rezonans uyg‘otish, gamma-nurlarining g‘alayenlangan va g‘alayonlanmagan gammagamma burchak kor-relyatsiyalari va qutblanishi usullari-dan foydalanib o‘tkazgan yadro sathlari orasidagi elektromagnit o‘tishlar ehtimolliklariga oid tajribaviy tadqiqotlari atom yadrosining tuzili-shi haqida keng ma’lumotlar olishda juda samarali bo‘ldi. Natijada yadro holatlarining 10~6— 10~17 s oralik-dagi yashash vaqtlari va parsial kengli-klari o‘lchandi, spin, juftlik, magnit va elektr momentlari, deformatsiya pa-rametrlari aniqlandi. Oqibatda atom yadrolarining tuzilishiga tegishli ma’lumotlar olindi.
{{stub}} {{no iwiki}} <!-- Bot tomonidan yaratildi -->▼
{{stub}}
{{OʻzME}}
| |||