Vikipediya

Peshku tumani: Versiyalar orasidagi farq

Tarixni interaktiv tarzda koʻrib chiqish
← Avvalgi tahrirKeyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
CoderSIBot (munozara | hissa)
Botlar
187 765 edits
Maqolaga matn qoʻshildi
Tahrir izohi yoʻq
Qator 1:
{{Ma`muriy birlik
'''Peshku''' - [[Buxoro viloyati]]ning tumanlaridan biri. Asosan dehqonchilik va chorvachilikka ixtisoslashgan. U [[Romitan]] , [[Vobkent]] tumanlari bilan chegaradosh.
|Rang1 = {{rang|Oʻzbekiston}}
{{uzgeo-stub}}
|O`zbekcha nomi = Peshku tumani
|Asl nomi =
|Gerb =
|Bayroq =
|Gerb kengligi =
|Bayroq kengligi =
|Gerb ta`rifi =
|Bayroq ta’rifi =
|Mamalakat = [[Oʻzbekiston]]
|Maqomi = [[tuman]]
|Tegishli hudud =
|Tarkibida = [[Buxoro viloyati]]
|Markazi = [[Yangibozor]]
|Yirik shahari =
|Yirik shaharlari =
|Asos solingan = [[1950-yil]]
|Bekor qilingan =
|Rahbari = Qodirov Olim Zoirovich
|Rahbar ismi = Hokim
|Rahbari2 =
|Rahbar ismi2 =
|YAIM =
|YaIM yil =
|YAIM o’rin =
|YAIM jon boshiga =
|YAIM jon boshiga o’rinda=
|Til =
|Tillar =
|Aholi = 107,5 ming
|Ro`yhatga olingan yil = 2013
|Aholi foizi =
|Aholi o’rinda=
|Zichligi = 13,1
|Zichlig joyi =
|Millatlar tarkibi = [[oʻzbeklar]] — 80,27% <br />[[tojiklar]] — 16,19% <br />[[qozoqlar]] — 2,33% <br />[[turkmanlar]] — 0,28%<br /> va boshqalar 0,93 % <ref>[http://www.bukhara.gov.uz/ VILOYAT HAQIDA - SHAHAR VA TUMANLAR]</ref>
|Dinlar tarkibi =
|Maydoni = 8,200
|Maydon foizi =
|Yer maydoni =
|Yuqori balandligi =
|O`rtacha balandligi =
|Quyi balandligi =
|Kengligi =
|Uzunligi =
|Xarita = Peshku District location map.png
|Xarita o`lchami = 300
|Ma`muriy birlik xaritasi =
|Xarita o`lchami ае =
|Soat mintaqasi = [[UTC+5]]
|Qisqacha =
|ISO =
|FIPS =
|Telefon kodi = +998 6535<ref>[http://www.orexca.com/rus/code.shtml Телефонные коды городов Узбекистана]</ref>
|Pochta indeksi =
|Internet domeni =
|Avtomobil raqami kodi = yangisi (80-84), eskisi (20) [http://www.goldenpages.uz/avto/ Индекс автомобильных номеров Узбекистана]
|Sayt =
|TurkumCommons =
|Izoh =
}}
'''Peshku tumani''' — [[Buxoro viloyati]]dagi tuman. [[1950-yil]] [[15-aprel]]da tashkil etilgan. Maydoni 8,72 ming km<sup>2</sup>. Aholisi 107,5 ming kishi (2013). Aholi zichligi 1 km<sup>2</sup>.ga 13,1 kishi toʻgʻri keladi. Peshku tumanida 10 qishloq fuqarolari yigʻini (Abu Ali ibn Sino, Bogʻimuso, Varaxsha, Jongeldi, Zandoni, Peshku, Chibogʻani, Yangibozor, Qalʼaimirishkor, Qoraqalpoq) bor<ref>[http://stat.uz/upload/iblock/4eb/SOATO.zip СОАТО Система обозначений административно-территориальных образований]</ref>. Markazi — [[Yangibozor]] shaharchasi.
 
== Tarixi ==
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi -->
da1959-yil qaytadan19-aprelda tuzilgan.[[Vobkent 1988tumani]] y.tarkibiga kiritilgan, 1978-yil 5 sentaprelda qaytadan tuzilgan. da[[1988-yil]] 5-sentyabrda [[Romitan tumani]] bilan birlashtirilgan, 1989 y.-yil 17 -maydan yana alohida tuman maqomiga ega boʻldi.▼
'''Peshku tumani''' - Buxoro viloyatidagi tuman. 1950 y. 15 apr.da tashkil etilgan. 1959 y. 19 apr.da Vobkent tumani tarkibiga kiritilgan, 1978 y. 5 apr.
 
▲da qaytadan tuzilgan. 1988 y. 5 sent. da Romitan tumani bilan birlashtirilgan, 1989 y. 17 maydan yana alohida tuman maqomiga ega boʻldi.
 
Mahalliy toponimistlarning fikricha, tuman nomi ("peshku") "Peshi kuy — "Katta yoʻl ustidagi joy" maʼnosini bildiradi va shu nomdagi qishloqqa nisbatan ishlatilgan. Keyinchalik tuman ham shu nom bilan atalgan. Bu atamaning "peshi koʻh" — "oldindagi togʻ" varianti ham bor.
 
== Aholisi ==
P.t. viloyatning markaziy qismida joylashgan va shim.-gʻarb yoʻnalishi boʻylab uning eng shim. chekkasigacha 250 km masofaga choʻzilgan. Shim.dan Navoiy viloyati, shim.-garbdan Qo-raqalpogʻiston Respublikasi, shim.-sharq va sharqsan viloyatning Sho-firkon, Vobkent tumanlari, jan. va jan-sharkdan Romitan, Jondor tumanlari bilan chegaradosh. Mayd. 8,72 ming km2. Aholisi 88,2 ming kishi (2003).▼
Aholisi 107,5 ming kishi, 80,27 foizi oʻzbeklar, 16,19 foizi tojiklar, 2,33 foizi qozoqlar, 0,28 foizi turkmanlar va qolgan 0,93 foizini boshqa millat vakillari tashkil qiladi. Aholi zichligi 1 km<sup>2</sup>ga 13,1 kishi toʻgʻri keladi.
 
== Ijtimoiy soha ==
P.t.da 10 qishloq fuqarolari yigʻini (Abu Ali ibn Sino, Bogʻimuso, Varaxsha, Jongeldi, Zandoni, Peshku, Chibogʻani, Yangibozor, Qalʼaimirishkor, Qoraqalpoq) bor. Markazi — Yangibozor shaharchasi.
Tumandagi 48 umumiy taʼlim makta-bidamaktabida 2302723,027 oʻquvchi taʼlim oladi. 2 kollej (Peshku sanoat, transport, aloka va q.x.qishloq xoʻjalik kollejlari, 1060 oʻquvchi) ishlab turibdi. 32 kutubxona, buyuk alloma ibn Sino yurti [[Afshona]] qishlogʻida [[Abu Ali ibn Sino muzeyi]] bor. Tumandagi 300 oʻrinli kasalxona va b.boshqa tibbiy muassasalarda 126 vrach ishlaydi. [[1979 y.-yil]]dan "Peshku ovozi" gaz.gazetasi chop etiladi (adadi 1000). <ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>▼
 
== Georafiyasi ==
Tabiati. Tuman hududi, asosan, tekislikdan iborat. Faqat, Quljuqtovga tutash yerlarida relyefi bir oz murakkab va bu yerdagi past togʻlarning bal. 785 m ga yetadi. Bu viloyatdagi eng baland joydir. P.t.ning 4% ga yaqin may-doni Buxoro vohasidagi sugʻoriladigan yerlardan iborat, qolgan qismi turli tipdagi choʻl yaylovlaridir.
▲P.t.Peshku tumani viloyatning markaziy qismida joylashgan va shim.shimoli-gʻarbgʻarbiy yoʻnalishi boʻylab uning eng shim.shimoliy chekkasigacha 250 km masofaga choʻzilgan. Shim.danShimoldan [[Navoiy viloyati]], shim.shimoli-garbdan Qo-raqalpogʻiston[[Qoraqalpogʻiston Respublikasi]], shim.shimoliy-sharq va sharqsansharqdan viloyatning Sho-firkon[[Shofirkon tumani|Shofirkon]], [[Vobkent tumani|Vobkent tumanlari]], jan.janub va janjanubi-sharkdansharqdan Romitan, [[Jondor tumani|Jondor tumanlari]] bilan chegaradosh. Mayd. 8,72 ming km2. Aholisi 88,2 ming kishi (2003).
 
== Tabiati ==
Iqlimi subtropik belgilarga ega boʻlgan keskin kontinental choʻl iqli-mi. Tuman hududi shim.-gʻarbga choʻzilganligi tufayli iqlimida sezilarli xudu-diy farqlanishlar bor. Yanv. oyining oʻrtacha t-rasi jan. da 0° atrofida, shim.da —2°,—3°, iyulniki 28—31,5°. Iillikoʻrtacha yogin 100—130 mm., Quljuqtovda 200 mm, togʻning shim.gʻarbiy etagidagi past-kamliklarda 75 mm. Vegetatsiya davri 200— 205 kun. Yil davomida shamol esadi. Shamollar yil davomida aksariyat jan., ja-nubi-gʻarb yoʻnalishga ega. Shamollar yil davomida aksariyat jan., janubi-gʻarb yoʻnalishga ega. Tuman choʻl zonasida joylashgan, doimiy okar suvlar yoʻq.▼
EkinzorlarTuman Amu—Buxorohududi, mashinaasosan, ka-naliningtekislikdan shimiborat.-gʻarbiy tarmogʻidanFaqat, su-gʻoriladi.Quljuqtovga Tumantutash hududidanyerlarida qoʻshnirelyefi tumanlargabir kiriboz keladiganmurakkab oqovava suvlarbu Shim.-Gʻarbiyyerdagi kollektorpast orqalitogʻlarning suvbalandligi boʻyida785 yashovchim qushlarningga yirikyetadi. mas-kaniBu boʻlganviloyatdagi Qoraqireng koʻligabaland (maydjoydir. 23Peshku tumanining 4% ga yaqin maydoni [[Buxoro vohasi]]dagi sugʻoriladigan yerlardan iborat,7 km2)qolgan qismi turli tipdagi choʻl oqiziladiyaylovlaridir. Tumanning voha qis-midaqismida madaniy tuproklar[[tuproq]]lar, [[choʻl]] zonasida sur tusli qoʻngʻir, choʻl qumli, qumloq, taqir, taqirsimon va shoʻrxok tuproklartuproqlar uchraydi. Quljuqtov etagidagi quruq oʻzanli Daryosoy vodiysida taqirsimon tuprokdartuproqdar katta maydonni egallagan. Qumli joylarda oq saksovul, quyonsuyak, qandim, partak, patloq, cherkez, gipsli choʻllarda shuvoq, isiriq, sas-siqkovraksassiqkovrak, qizilcha (efedra), tuyatovon, etalak, karrak oʻsadi. Choʻllarda sut emi-zuvchiemizuvchi hayvonlar, Qorakoʻl koʻli atrofilarida esa suv boʻyi qushlar yashaydi. Qoraqir tashlama koʻli va koʻl sohili, suv boʻyi qushlari va nodir hayvonlarni qoʻriklashqoʻriqlash maqsadida, buyur-tmabuyurtma hudud deb eʼlon qilingan.▼
 
== Iqlimi ==
▲Ekinzorlar Amu—Buxoro mashina ka-nalining shim.-gʻarbiy tarmogʻidan su-gʻoriladi. Tuman hududidan qoʻshni tumanlarga kirib keladigan oqova suvlar Shim.-Gʻarbiy kollektor orqali suv boʻyida yashovchi qushlarning yirik mas-kani boʻlgan Qoraqir koʻliga (mayd. 23,7 km2) oqiziladi. Tumanning voha qis-mida madaniy tuproklar, choʻl zonasida sur tusli qoʻngʻir, choʻl qumli, qumloq, taqir, taqirsimon va shoʻrxok tuproklar uchraydi. Quljuqtov etagidagi quruq oʻzanli Daryosoy vodiysida taqirsimon tuprokdar katta maydonni egallagan. Qumli joylarda oq saksovul, quyonsuyak, qandim, partak, patloq, cherkez, gipsli choʻllarda shuvoq, isiriq, sas-siqkovrak, qizilcha (efedra), tuyatovon, etalak, karrak oʻsadi. Choʻllarda sut emi-zuvchi hayvonlar, Qorakoʻl koʻli atrofilarida esa suv boʻyi qushlar yashaydi. Qoraqir tashlama koʻli va koʻl sohili, suv boʻyi qushlari va nodir hayvonlarni qoʻriklash maqsadida, buyur-tma hudud deb eʼlon qilingan.
▲Iqlimi subtropik belgilarga ega boʻlgan keskin kontinental choʻl iqli-miiqlimi. Tuman hududi shim.shimoli-gʻarbga choʻzilganligi tufayli iqlimida sezilarli xudu-diyhududiy farqlanishlar bor. Yanv.Yanvar oyining oʻrtacha t-rasi jan.harorati dajanubida 0° atrofida, shim.dashimolda —2°,—3°C, iyulniki 28—31,5°C. IillikoʻrtachaYillik yoginoʻrtacha yogʻin 100—130 mm., Quljuqtovda 200 mm, togʻning shim.shimoli-gʻarbiy etagidagi past-kamliklardapastkamliklarda 75 mm. Vegetatsiya davri 200— 205 kun. Yil davomida shamol esadi. Shamollar yil davomida aksariyat jan.janubda, ja-nubijanubi-gʻarb yoʻnalishga ega. Shamollar yil davomida aksariyat jan.janub, janubi-gʻarb yoʻnalishga ega. Tuman choʻl zonasida joylashgan, doimiy okar suvlar yoʻq.
 
== Ichki suvlari ==
Aholisi, asosan, oʻzbeklar, shuningdek, tojik, turk, tatar va b. millat vakillari ham yashaydi. Aholining oʻrtacha zichligi 1 km2 ga 10,1 kishi. Barcha aholi qishloklarda yashaydi.
Tuman choʻl zonasida joylashgan, doimiy oqar suvlar yoʻq. Ekinzorlar Amu—Buxoro mashina kanalining shimoli-gʻarbiy tarmogʻidan sugʻoriladi. Tuman hududidan qoʻshni tumanlarga kirib keladigan oqova suvlar Shimoli-gʻarbiy kollektor orqali suv boʻyida yashovchi qushlarning yirik maskani boʻlgan Qoraqir koʻliga (maydoni 23,7 km<sup>2</sup>) oqiziladi.
 
== Xoʻjaligi ==
Xoʻjaligi. Tumanda [[paxtachilik]], [[gʻallachilik]], sabzavot va polizchilik, [[chorvachilik]] bilan shugʻullaniladi. Oʻrmonchilik, ipakchilik yoʻlga qoʻyilgan. Sanoat korxonalari faoliyati q.x.qishloq xoʻjaligi mahsulotlarini qayta iishash bilan bogʻliq. Paxta tozalash z-dizavodi, 2 avtokorxona, 427 kichik, 2 kooperativ, bitta xoʻjaliklararo korxona bor. Oʻzbekiston—Belorussiya "Peshku-teks" qoʻshma korxonasi mavjud. AvtoyoʻllarAvto uz.yoʻllar uzunligi 392 km. Tumanda 15 shir-katshirkat xoʻjaligi, 487 dehqon-fermer xoʻjaligi faoliyat koʻrsatadi. Sugʻoriladigan yerlar mayd.maydoni 22,3 ming ga, shu jumladan, 10,5 ming ga yerga paxta, 5 ming ga yerga don, boshkaboshqa yerlarga poliz, sabzavot, kartoshka, ozukaozuqa va b.boshqa ekinlar ekiladi. Tuman jamoa va shaxsiy xoʻjaliklarida 38 mingdan ziyod qoramol, 104,8 ming [[qoʻy]] va [[echki]], 1892 [[tuya]], 518 [[ot]], 21450 par-randaparranda boqiladi.
 
▲Tumandagi 48 umumiy taʼlim makta-bida 23027 oʻquvchi taʼlim oladi. 2 kollej (Peshku sanoat, transport, aloka va q.x. kollejlari, 1060 oʻquvchi) ishlab turibdi. 32 kutubxona, buyuk alloma ibn Sino yurti Afshona qishlogʻida Abu Ali ibn Sino muzeyi bor. Tumandagi 300 oʻrinli kasalxona va b. tibbiy muassasalarda 126 vrach ishlaydi. 1979 y.dan "Peshku ovozi" gaz. chop etiladi (adadi 1000). <ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
 
{{stub}}
 
{{Buxoro viloyati}}▼
== Manbalar ==
{{manbalar}}
 
{{OʻzME}}
 
▲{{Buxoro viloyati}}
"https://uz.wikipedia.org/wiki/Peshku_tumani" dan olindi