Oʻta gigantlar: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
k qisqartmalarni toʻliqlash, replaced: t-ra → temperatura (2) using AWB
Olaf Studt (munozara | hissa)
+ 30 × [[]]; +Turkum:Yulduzlar; +Turkum:Astronomiya; -{{no iwiki}}
Qator 1:
'''Oʻta gigantlar''' — geometrik oʻlchamlariga[[oʻlcham]]lariga koʻra juda ulkan yulduzlar[[yulduz]]lar. Umuman yulduzlar oʻzlarining geometrik oʻlchamlari bilan bir-birlaridan farq qiladi. Agar yulduzlar massalari[[massa]]lari jihatidan [[Quyosh]] massasining 0,1 dan 50 massasigacha boʻlsa, ulardan koʻpchiligining diametri bir necha yuz ming , hatto millionlab km ga yetadi (Quyoshning diametri[[diametr]]i 1 392 000 km). Quyoshga nisbatan oʻlchamlari bir necha marta katta yulduzlar ([[Kanopus]], [[Arktur]], [[Antares]]) [[gigant yulduzlar]] boʻlsa, juda kam uchraydigan baʼzi Oʻ.g . ([[Betelgeyze]]) Quyoshning oʻrnida boʻlganida, [[Mars]] hatto [[Yupiter]] sayyoralari[[sayyora]]lari orbitasi[[orbita]]si ham shunday yulduzlar ichida boʻlardi. Oʻ.g . yulduzlarning modda [[zichlik|zichligi]] [[Yer]] atmosferasi[[atmosfera]]si zichligidan ham kam boʻlishi mumkin. Oʻrtacha yulduz — Quyoshning zichligi [[suv]] zichligidan 1,4 marta ortiq. Yulduzlarning ichida zichligi nihoyatda kattalari [[neytron yulduzlar]] hisoblanadi. Yulduzlar oʻzlarining uzoq umrlari davomida oʻz tralarini[[temperatura|tra]]larini va oʻlchamlarini oʻzgartirmaydilar. Lekin, markazlaridagi hamma [[vodorod]] geliyga[[geliy]]ga aylangach, tez kattalashib boradi. Yulduz sirtidagi temperatura kamayib, [[nurlanish]] energiyasi bir necha marta ortadi va, nihoyat, u qizil gigantga aylanadi. Bular markazidagi temperatura 100 mln. gradusgacha[[Daraja (harorat)|gradus]]gacha koʻtariladi va yulduz yadrosida geliyning uglerodga aylanish reaksiyasi sodir boʻladi. Qizil gigant, oʻzining [[rivojlanish]] davrida maʼlum vaqtni oʻtgach, juda kattalashib ketgan oʻz qobigʻini[[qobiq|qobigʻi]]ni ajratib tashlaydi va [[planetar tumanliklar|planetar tumanlik]] hosil boʻlib, uning markazidagi yulduz tobora kichiklashib sekin sovib borayotgan [[oq mitti yulduzlar|ok mitti yulduzga]] aylanadi. Bu hodisalar Oʻ.g .ning [[yulduzlar evolyutsiyasi]] nazariyasini[[nazariya]]sini yaratishda muhim obʼyektlar boʻlishidan dalolat beradi.
 
{{no iwiki}}
 
{{OʻzME}} <!-- Bot tomonidan yaratildi -->
Qator 7 ⟶ 5:
 
{{stub}}
 
[[Turkum:Yulduzlar]]
[[Turkum:Astronomiya]]