Vikipediya

Shagʻal: Versiyalar orasidagi farq

Tarixni interaktiv tarzda koʻrib chiqish
← Avvalgi tahrirKeyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
Sarmus96 (munozara | hissa)
29 edits
Tahrir izohi yoʻq
Qator 1:
'''Shagʻal'''  — togʻ jinslarining nurashidan hosil boʻladigan qattiq qurilish materiali. Paydo boʻlishiga koʻra, daryo, dengiz, koʻl, togʻ va jar toshlariga boʻlinadi. Shakliga koʻra, qirrador, tuxumsimon, nayzasimon va yassi xillari farqlanadi. Daryo va dengiz Sh.lari toza hamda silliq, togʻ, qoʻl va jar Shlari qirrador, turli aralashmalar bilan ifloslangan boʻladi. Oʻlchamiga qarab, mayda (5—20 mm), oʻrtacha (20—40 mm) va yirik (40—150 mm) toshlarga boʻlinadi. Oʻlchami 150 mm dan katta boʻlgan toshlar harsangtosh deb ataladi. Sh.lar yoʻl qurilishida, beton quyish ishlarida qoʻllaniladi. Beton quyish uchun eng maqbul xom ashyo qirrali Sh. hisoblanadi. ▼
== '''Asosiy''' ==
Bu tosh ezilgan tosh, qazib olingan xom ashyolardan yoki toshdan yasalgan tosh bloklarni ezish orqali ishlab chiqariladi. Tabiiy kuchlar tomonidan tog'togʻ jinslari vaqti-vaqti bilan chayqatib yuborilganda shag’alnishagʻalni yaratishi mumkin. Shag’alShagʻal yoki ohaktosh, sayoz, o'rtaoʻrta yoki yirik qismlar. Eng ko'pkoʻp talabga ega bo'lganboʻlgan shag'alshagʻal o'rtaoʻrta kattalikdagi, kichik va katta bo'lganlarboʻlganlar esa kam talabga ega.▼
▲'''Shagʻal''' — togʻ jinslarining nurashidan hosil boʻladigan qattiq qurilish materiali. Paydo boʻlishiga koʻra, daryo, dengiz, koʻl, togʻ va jar toshlariga boʻlinadi. Shakliga koʻra, qirrador, tuxumsimon, nayzasimon va yassi xillari farqlanadi. Daryo va dengiz Sh.lari toza hamda silliq, togʻ, qoʻl va jar Shlari qirrador, turli aralashmalar bilan ifloslangan boʻladi. Oʻlchamiga qarab, mayda (5—20 mm), oʻrtacha (20—40 mm) va yirik (40—150 mm) toshlarga boʻlinadi. Oʻlchami 150 mm dan katta boʻlgan toshlar harsangtosh deb ataladi. Sh.lar yoʻl qurilishida, beton quyish ishlarida qoʻllaniladi. Beton quyish uchun eng maqbul xom ashyo qirrali Sh. hisoblanadi.
▲Bu tosh ezilgan tosh, qazib olingan xom ashyolardan yoki toshdan yasalgan tosh bloklarni ezish orqali ishlab chiqariladi. Tabiiy kuchlar tomonidan tog' jinslari vaqti-vaqti bilan chayqatib yuborilganda shag’alni yaratishi mumkin. Shag’al yoki ohaktosh, sayoz, o'rta yoki yirik qismlar. Eng ko'p talabga ega bo'lgan shag'al o'rta kattalikdagi, kichik va katta bo'lganlar esa kam talabga ega.
 
Ohaktosh va dolomitlar to'rtdantoʻrtdan uch qismini tashkil qiladi va granitlar faqat to'rtdantoʻrtdan biri.
 
== '''Ishlatilishi''' ==
Bunday shag’al tosh quyidagi holatlarda ishlatiladi:
 
• beton elementlarni yaratishda yordamchi material sifatida (yengil va og'irogʻir);
 
• beton buyumlarning chidamlilik xususiyatlarini yaxshilash;
Qator 13:
• obodonlashtirish uchun;
 
• yo'llarniyoʻllarni yaratish, ularni ta'mirlashtaʼmirlash va rekonstruktsiya qilish;
 
• turli xil kompozitsiyalarni, shu jumladan akvariumlar, terrariumlar, yashash burchaklar va boshqalarni loyihalash uchun;
Qator 21:
• quduqlarni tozalash uchun (filtr sifatida);
 
• temir yo'llarniyoʻllarni qurishda va ta'mirlashdataʼmirlashda.
 
Odatda kichik shag'alshagʻal kichik sayohlarni jalb qilish uchun ishlatiladi, masalan, kichik hordiq chiqarish markazida yoki mahalla yonida. Shag’alni Shagʻalni ishlatish bilan boqqa solingan kichik yo'llarniyoʻllarni mukammal ko'rinadikoʻrinadi.
 
== '''Fizik xususiyatlari''' ==
Sovuqqa chidamlikligi:
Sovuqqa chidamlilik - — past harorat ta'siridataʼsirida qurilish materiali orqali uning xususiyatlarini saqlab qolish. Ezilgan toshning sovuqqa nisbatan chidamliligi qanchalik baland bo'lsaboʻlsa, uning sifati past haroratlar ta'siridataʼsirida saqlanadi. Ayoz sovuqqa chidamliligini sinash uchun namlik bilan to'yintiriladitoʻyintiriladi, undan keyin bir necha marta muzlatiladi va eritiladi. Ushbu protseduralarni amalga oshirgandan so'ngsoʻng, qurilish materiallarining haqiqiy xususiyatlarini qanchalik yaxshi saqlab qolganini tekshirib ko'ringkoʻring.
 
Agar ayoz sovuq haroratni o'zgartirsaoʻzgartirsa va uning keskin o'zgarishioʻzgarishi bilan bartaraf etilsa, uni qattiq qabul qiladi va uni qattiq sharoitda ishlatish joizdir. Muvaffaqiyatsiz tekshiruvlar natijasida, tosh shikastlanishining mavjudligi, uning xususiyatlarida keskin yomonlashuvi, ayoz sovuqning qarshiligi past darajasiga ega.
 
Eng mashhur daryo toshi dir, tog’togʻ toshiga ham talab yaxshi. Alohida ko'rinish -koʻrinish — bu muzli shag'alshagʻal, u dengiz shag'allarishagʻallari bilan bir xil xususiyatlarga ega, ammo po'stloqpoʻstloq yuzasi va donalarning bir hil birikmasidir. Shag’al Shagʻal toshlarning narxi past, shuning uchun beton yoki temirbeton konstruktsiyalarini ishlab chiqarishda foydalanish tavsiya etiladi, chunki qimmatbaho qurilish materiallarining narxi kamayadi.
 
== '''Zichligi''' ==
Shagʻal zichligi
Ushbu koʻrsatkich, ayniqsa, yoʻl qurilishida muhim ahamiyat etadi.
Qum va shagʻalning zichligi ularni hosil qiluvchi zarralar hosil boʻlgan turing zichligi yoki massalik zichlik deb ataladigan ommaviy materialning zichligi sifatida aniqlanishi mumkin. Har qanday holatda, ogʻir toshlardan (masalan, shagʻal) tashkil topgan shagʻal, masalan, kvarts yoki ohaktoshdan olingan shagʻaldan ogʻirroq boʻladi. Zichlik kilogramm bilan oʻlchanadigan bir kubning ogʻirligi (kubometr) sifatida aniqlanishi mumkin. Oʻrtacha shagʻalda har bir kub uchun 1,4 — 1,7 tonna zichlikka ega. Bundan tashqari, massa ogʻirligi yoki oʻziga xos tortishish deb ataladi.
Qator 46 ⟶ 45:
 
[[Turkum: Qurilish materiallari]]
 
{{wikify}}
"https://uz.wikipedia.org/wiki/Shagʻal" dan olindi