|
'''Irqlar''' — Homo sapiensSapiens turi ichidagi [[sistematik guruxlarguruh]]lar. Har bir irq oʻziga xos irsiy belgilar, mas, [[koʻz]], [[soch]] va [[teri]] rangi, [[yuz]] va bosh qutisi shakliga binoan boshqa irklardanirqlardan farq qiladi. Hoz.Hozirda odamlar 3 ta: ekvatorial (negroid, avstraloid), yevrosiyo (yevropoid), osiyoamerika (mongoloid) yoki 5 ta (negroid, avstraloid, yevropoid, mongoloid, va amerikanoid) yirik irqlarga boʻlinadi. Har bir irq ichida yana kichikroq, yaʼni kenja I.irq boʻladi. MacMasalan, ekvatorial irq negr, negrill, bushmen, avstraliya va b. irklarga; yevropoid irq esa atlantika-boltiq, Hind-Oʻrta dengizi, oʻrta yevropa va b. gaboshqalarga; mongoloid irq shim. osiyo, arktika, jan. osiyo va b. ga ajraladi.
Irqlar paleolitning soʻnggi davrlarida bundan 40—30 ming yil avval odam [[Yer|Yer yuziniyuzi]]ni egallashi bilan shakllana boshladi. Oʻsha davrda koʻpchilik irqiy belgilar moslanish xususiyatiga ega boʻlganligidan muayyan muhit sharoitida tabiiy tanlanish tufayli mustahkamlanib borgan. MasMasalan, ekvatorial irkdairqda terining koraqora rangi ultrabinafsha nurlar taʼsiridan himoyalovchi, burun katagining keng boʻlishi nam tropik iqlim sharoitida suv bugʻlanishini kuchaytiruvchi, tananing uzun boʻlishi tana yuzasini tana hajmiga nisbatan kengaytirish orqali termoregulyasiyani amalga oshiruvchi vosita sifatida vujudga kelgan.
Barcha I.irqlar Homo sapiens raSapiensga xocxos boʻlgan umumiy xususiyatlarga ega: ularning barchasi biologik va psixik jihatdan teng boʻlib, evolyusionevolutsion rivojlanishning bir xil pogʻonasida turadi. Barcha I.irqlar madaniyat va sivilizatsiya eng yuqori darajada rivojlanishida bir xil imkoniyatga ega. Hoz. zamon fani mavjud I.irqlar bir xil qobiliyatga ega emasligi, ular evolyusiyaning turli bosqichlarida turganligi toʻgʻrisidagi irqchilik gʻoyalarini inkor etadi. Odam I. niirqni "millat", "til guruxi" tushunchalari bilan aralashtirib yubormaslik lo-zim. Bitta millat tarkibida har xil I.irqlar va, aksincha, bitta irqning oʻzi turli millatlar tarkibiga kirishi mumkin.
== Adabiyot ==
|
