'''Zamm''', Zam — [[Amudaryo]] boʻyidagi [[oʻrta asr]] ([[VII asr|7-asr]])larga oid [[shahar]] va [[kechik|kechuv]] nomi[[nom]]i. Balʼamiyning[[Balʼamiy maʼlumotigaAbu Ali Muhammad ibn Muhammad|Balʼamiy]]ning [[maʼlumot]]iga koʻra, 3. [[Termiz]] va [[Qubodiyon]] qatorida [[podshoh]] Qubod asos solgan shaharlardan sanalgan. [[VIII asr|8-asr]] boshida [[Qutayba ibn Muslim]] Marvdan[[Marv]]dan Buxoroga[[Buxoro]]ga yurish qilganda 3. kechuvi orqali Amudaryodan oʻtgan. 3. orqali [[Marvirud|Marvarrud]] va Guzgonondan [[Movarounnahr]] shaharlariga boradigan [[karvon]] yoʻli oʻtgan. [[X asr|10-asrdaasr]]da 3. kattaligi jihatidan Amulga[[Amul]]ga teng boʻlib, biroq aholisi[[aholi]]si jihatidan undan keyin turgan. 10-asr oxirida [[Muqaddasiy]] Z.ni usti yopiq bozorlar[[bozor]]lar oʻrtasida joylashgan [[jome masjidigamasjid]]iga ega boʻlgan "katta shahar" deb atagan. Amudaryo toshgan paytlarda uning suvi[[suv]]i Z.ning oʻrtasiga qadar borgan. Z.ning atrofi [[choʻl]] bilan oʻralgan. [[1032]] y. 3. gʻaznaviylardan[[gʻaznaviylar]]dan [[sulton]] Masʼudning[[Masʼud qoraxoniylardanGʻaznaviy|Masʼud]]ning Aliteginga[[qoraxoniylar]]dan [[Alitegin Ibn Husayn|Alitegin]]ga qarshi urushida[[urush]]ida qoʻshinlar[[qoʻshin]]lar toʻplanadigan asosiy joylardan biri boʻlgan. 3. oʻrta asr shahar harobasi Amudaryoning soʻl [[qirgʻoq|qirgʻogʻida]], Karki sh.ning qarshisida joylashgan. Umumiy [[maydon (fizikada)|mayd.]] 3,5 [[gektar|ga]] ga yaqin boʻlgan. 3. atrofida [[bogʻ]]-rogʻlar, ekinzorlar[[ekin maydoni|ekin]]<nowiki />zorlar, chorvadorlarning[[chorvachilik|chorvador]]larning uylari[[uy-joy|uy]]lari, quduklar[[quduq|quduk]]lar, yaylovlar[[yaylov]]lar boʻlgan; shaharga Amudaryodan Foxir kanali orqali suv chiqarilgan. Mahmud ibn Baauwam maʼlumotlariga koʻra, oʻrta asrda 3. viloyati[[viloyat]]i Marvga qadar choʻzilgan. 826—827[[826]]—[[827]] y.larda 3. viloyatidan [[Arab xalifaligi|xalifalikka]] toʻlanadigan [[soliq]] miqsori 106 ming dirhamni[[dirham]]ni tashkil etgan. Karki sh.dan shim.gʻarbda joylashgan Ostanabobo qishlogida[[qishloq|qishlogi]]da [[Alambardor maqbarasi]] saqlangan. Rivoyatlarga[[Rivoyat]]larga koʻra, u yerga somoniylarntlt[[somoniylar]]ntlt [[1005]] y.da oʻldirilgan soʻnggi amiri[[amir]]i [[Muntasir Ismoil Ibn Nuh Abu Ibrohim|alMuntasir]] dafn etilgan.<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
