Facebook: Versiyalar orasidagi farq

Facebookni yaratish fikri Mark Zukerbergga Nyu-Hemshirdagi Philips Exeter Academy maktabida oʻqib yurgan kezlarida keladi. Oʻsha vaqtlarda maktabda har yili oʻquvchilarning rasmi va manzili qayd etilgan qoʻllanma chop etilardi. (Tom maʼnoda „yuz kitobi“, „yuz sahifasi“, „face book“). Harvardga oʻqishga qabul qilingan Zukerberg oliy taʼlim muassasasi maʼmuriytigamaʼmuriyatiga analog tarmoq resursini yaratish gʻoyasi bilan chiqadi. Biroq taʼlim muasassasi bu innovatsion gʻoyani baʼzi sabablarga koʻra rad etdi.

Zukerber 2003-yilning 28-oktabr kuni, Facemash internet sahifasi uchun kod yozadi va unda Harvard universiteti kompyuter tarmogʻiga kirib koʻchirib olingan, shaxsiy rasmlarni nashr qiladi. Facemashda 450 ta tashrif qayd etiladi va tashrif buyurvchilarbuyuruvchilar Zukerberg tomonidan qoʻyilgan, ikkita rasmni bir biriga qiyoslab, birini tanlash orqali 22 000 marta rasmni koʻrib chiqishadi. Sayt qisqa muddat ichida ommalashib ketadi, biroq Harvard maʼmuriyati tomonidan yopib qoʻyiladi. Zukerbergni esa maʼmuriyat xavfsizlik qoidalarini buzishda, mualliflik huquqini poymol qilishda hamda insonning shaxsiy hayotiga daxl qilganlikda ayblab, oʻqishdan haydashga qaror qiladi. Keyinchalik esa ayblov bekor qilinadi. Zukerber ilk loyihasidayoq hammaning diqqat markaziga tushib qoladi. Facemashda boʻlib oʻtgan loyihani muhokama qilish maqsadida, oʻzining guruhdoshlariga alohida sayt yaratadi.

Ijtimoiy tarmoqqa aʼzo boʻlish Harvard talabalari uchun avvaliga cheklangan boʻlib, cheklov olingandan soʻng undan universitetning yarmidan koʻp talabalari roʻyxatdan oʻtishadi. Tez orada saytning faoliyat yuritishida Zukerbergga yordam uchun, moliyaviy direktor — Eduardo Saverin, dasturchi — Dastin Moskovits, badiiy rassom — Endryu Mak-Kolum va Kris Hyuzlar qoʻshiladi. Avvaliga thefacebookdan faqat Harvard universiteti talabalarigina foydalana olishardi holos. 2004-yilning mart oyidan boshlab Thefacebook Stenford, Yelya va Kolumbiya universitetlarigacha, keyinchalik Ligi Plyusha, Boston, Nyu-York universitetlarida va Massachustet texnologiya institutida, shuningdek [[AQSH]] va [[Kanada]]ning koʻpgina oliygohlarida ommalshibommalashib ketdi. Saytdan AQSHning har qanday .edu elektron manzil domeni boʻlgan taʼlim muassasasi foydalanish huquqini qoʻlga kiritdi.

2007-yilning 26-sentabr kuni [[Microsoft]] Facebook kompaniyasini 15 milliard [[AQSH dollari]]ga baholab, 1,6 foiz aksiyasini 240 million AQSH dollariga qoʻlga kiritdi. Bu bilan Microsoft Facebook orqali xalqaro eʼlonlarni chop etish huquqini qoʻlga kiritdi. Bir yil oʻtib oktabr oyida Facebook Dublinda oʻzining xalqaro shtab kvartirasini ochganligini eʼlon qildi. 2009-yiling sentabr oyida saytning sof daromadi eʼlon qilindi. 2010-yilning noyabr oyida esa SecondMarket Inc maʼlumotlariga asoslanib, kompaniya 41 milliard AQSH dollariga baholandi. Bu Facebook AQSHdagi enfeng yirik internet-kompaniyalari orasida, [[Google]] va [[Amazon]]dan soʻng uchinchi oʻrinni egallaydi degani. 2011-yilning 2-yanvarida The New York Times gazetasi maʼlumotlariga koʻra Facebook 50 milliard AQSH dollariga baholandi.

Ayni damda (2012-yil 4-oktabr) Facebook foydalanuvchilari 1 milliardan oshib ketgan boʻlib, ular bu saytga kirib roʻyxatdan oʻtgan va unda hech boʻlmaganda bir oyda bir marta yoki muntazam „Like“ tugmalarini bosuvchilardir. 2012-yil mart oyida kuzatilgan natijalarga koʻra saytda bir sutkada 526 million foydalanuvchi muntazam va faol harakat qilgan. Facebookning mobil versiyasidan esa bir oy davomida 500 millionga yaqin inson foydalanadi. Shuningdek, sayt foydalanuvchilari kuniga 3,2 milliard marta „like“ tugmachasini bosishadi, oʻz izohlarini qoldirishadi va 300 million donaga yaqin rasmlar nashr qilishadi. Saytda, ayni vaqtda 125 milliard „doʻstlik munosabatlari“ qayd etilgan. Bu koʻrsatkich 2011-yil 31-dekabrga qadar 100 milliardni tashkil qilar edi. Kompaniyaning 2012-yilning I-kvartalidagi daromadi 1 milliard 58 million AQSH dollarini tashiltashkil qildi, bu summa avvalgi kvartalga qaraganda 6,5 foizga kamroqdir. Bundan kelib chiqadi, har bir Facebook foydalanuvchisi kompaniya uchun har kvartalda 1 AQSH dollaridan koʻproq pul ishlab berib, foyda keltirgan. Saytga joylashtirilgan reklamadan tushgan foyda kompaniyaga 872 million AQSH dollarini, ayrim manbalarda esa kamroq, 186 million AQSH dollarini olib kelgan. Facebookga eng koʻp tashrif 2011-yilning oktabr oyida qayd etilgan — 750 million foydalanuvchi. Sahifalar esa 1 trillion marta koʻrilgan.