Isaac Newton: Versiyalar orasidagi farq

|tug'ilgantugʻilgan paytidagi ismi =

|tavallud sanasi = {{birthtugʻilgan datesanasi|1643|1|4}}

|vafot sanasi = {{deathvafot datesanasi andva ageyoshi|1727|3|31|1643|1|4}}

|turmush o'rtog'ioʻrtogʻi =

'''Isaak Nyuton''' - ([[ingliz tili|ing]] ''Sir Isaac Newton'') Ingliz fizigi va matematigi, klassik mexanikaning asoschisi Isaak Nyuton tarixdagi eng mashhur olimlardan biri. Nyuton 1643 –yil 4-yanvarida Angliyaning Linkolnshir shahrida fermer oilasida tug’ilditugʻildi. U Kembrij universitetining matematika fakultetiga o’qishgaoʻqishga kirdi va uni 1665-yil tamomladi. O’shaOʻsha yili chuma epidemiyasi kasalligi keng tarqala boshladi va bu kasallik Kembrij shahrigayam yetib keldi, natijada universitet yopildi. Keyinchalik Nyuton o’zoʻz shahri Linkolnshirga qaytdi. 1668 yilda Nyutonga magistr unvoni berildi va shundan so’ngsoʻng u Kembridj universitetida fizika-matematika kafedrasiga boshchilik qila boshladi. 1672 yilda u London Qirollik jamiyatining a’zosiaʼzosi qilib saylandi, 1703 yilgacha esa uning prezidenti bo’ldiboʻldi.

Isaak Nyutonning ilm- fanga, xususan matematika, fizika faniga qoshgan hissasi benihoyat ulkandir. U fizika va matematika fanlariga juda ko’plabkoʻplab qonunlarni va teoreyalarni kiritdi. Harakat va tortishish qonunlarini, butun olam tortishish qonuni, yorug’likyorugʻlik qonuniyatlari, yorug’likningyorugʻlikning tarqalishi ni o’rgandioʻrgandi. Nyuton matematik hisoblarni qo’llabqoʻllab ko’pkoʻp asrlik muammo bo’lganboʻlgan koinotdagi samoviy jismlar harakati muammolarini hal etdi. Yerning tortish kuchi borligini isbotladi, Aytishlaricha uning bu boradagi izlanishiga sabab: daraxt tagida o’tirganda boshiga olma tushgani ekan. O’zi kashf qilgan butun olam tortishish qonunini Nyuton muvaffaqiyatli ravishda osmon jismlarining harakatini tushuntirishga tadbiq qildi. U ishlab chiqqan mexanika va fizikaning asosiy vazifalari zamonasining ilmiy muammolari bilan uzviy bog’langan edi. Masalan, optika sohasidagi tadqiqotlar optik asboblarning kamchiliklarini bartaraf qilishga qaratilgan edi. “Yorug’lik va ranglarning yangi nazariyasi” (1672) nomli optikaga oid qarashlarini bayon qildi. Bu ish qizg’in bahsga sababchi bo’ldi. Nyutonning yorug’lik tabiati haqidagi korpuskulyar qarashlariga ingliz olimi R.Guk qarshi chiqdi. U vaqtda Nyuton yorug’lik haqidagikorpuskulyar va to’lqin tasavvurlarni o’z ichiga oluvchi gipotezani olg’a surdi. 1704-yilda nyuton o’zining ko’plab mehnati natijasida yozgan “Optika” deb nomlangan kitobini chiqardi. Unda yorug’likning xususiyatlari, uning tarkibi, umuman olganda bu kitob optikaga bag’ishlangan edi. Nyutonning optika sohasidagi tajribalaridan biri, u quyosh nurini shisha prizma orqali qorong’i xonaga o’tkazib spektrdagi 7 xil rangni hosil qildi. U shuni isbotladiki: Oq yorug’lik tarkibida 7 xil rang mavjud ekan.

Nyuton barcha sayyoralar quyosh atrofida aylanishini ilmiy ravishda isbotlab, Keplerning sayyoralar harakati haqidagi qonunlarini tasdiqladi. Nyuton matematika faniga ko’plabkoʻplab qonunlar kiritdi, masalan, kombinatorika elementlari, guruhlash, yoki sonlarni o’rninioʻrnini almashtirishdagi usullar soni va hokazolarni fanga kiritdi. Aytishlaricha, Nyuton yoshligidan o'taoʻta kamgap inson bo'lganboʻlgan ekan. hech qanday ortiqcha yoki behuda gaplar aytishni xush ko'rmaskoʻrmas ekan.