Eritma: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
MalikxanBot (munozara | hissa) Bot v1: Tuzatmalar (xato haqida xabar berish) |
Sunrise855 (munozara | hissa) "Расплав" sahifasini tarjima qilib yaratildi |
||
Qator 1:
'''Eritma''' - bu moddaning ma’lum temperatura ta’siridagi suyultirilgan , [[erish]] va qaynash nuqtalari o‘rtasidagi holatdir.
Qoidaga ko‘ra, amaliyotda, eritmalar qatoriga, kimyoviy reaksiya natijasida suyuq agregat holatda, normal sharoitda esa asosan qattiq agregat holatida bo‘lgan moddalar kiritiladi. Masalan, suyuq suv va spirt, suyultirilgan gazlar garchi ular eritma atamasiga ta'rifda keltiriladiganidek fizik va kimyoviy xossalariga ko‘ra suyuq bo‘lsada, eritmalar qatoriga kiritilmaydi.
Eritmalar harakatining tabiati va xarakteri erigan moddadagi [[Kimyoviy unsur|elementlarning]] kimyoviy bog'lanish turi bilan belgilanadi. Eritmalar, odatda, uni tashkil etuvchi zarralar o‘rtasida qisqa masofali bog'lanish tartibining mavjudligi va o'rta, uzoq masofali tartibning yo'qligi bilan tavsiflanadi.
== Qo‘llanilishi ==
Eritmalar [[metallurgiya]], shishasozlik va texnikaning boshqa sohalarida keng qo‘llaniladi.
Moddaning erigan holatida uning tarkibidan boshqa moddani eritma ko'rinishida oson va istalgan hajmda ajratib olish imkoniyati mavjud. Xususan, ko‘plab qotishmalar, shu jumladan [[Poʻlat|po'latlar]], [[Bronza|bronzalar]] va [[jez]] olinadi.
Eritmalar, shuningdek, ularda erimaydigan moddalarning [[Suspenziya|suspenziyalarini]] oson va katta hajmda ajratib olishni nisbatan osonlashtiradi. Shunday qilib, asl [[Polimerlar|polimerlarning]] xususiyatlarini o‘zgartiradigan barcha [[Plastik materiallar|plastmassalarga]] to‘ldiruvchi moddalar kiritiladi.
Eritmalar murakkab kompozit materiallarni olish imkonini beradi, ularning tarkibiy qismlari qattiq shaklda bir-birida qisman eriydi: bunday materialning eng mashhur namunasi [[Choʻyan|cho‘yandir]]. Sanoatda xuddi shunday usulda, nikelning kristallanishi natijasida sun’iy olmos nano kukunlari sinteziga erishiladi. Bu jarayonda dastlab nikel uglerod bilan to‘yintiriladi, so‘ngra uning matritsasi eriydi..
Sof materiallarni olishning eng samarali usullaridan biri bu metallurgik tozalash, ya’ni eritilgan faza orqali qayta kristallashtirishdir. Bunga eritmadan kristallashgan tozalash ham kiradi.
[[Monokristall|Monokristallarni]] yetishtirish usullarining aksariyati nazorat qilinadigan sharoitlarda eritmaning kristallanishini o‘z ichiga oladi. Kamdan-kam istisno holatlarda masalan, bug‘ fazasi orqali [[Karborund|kremniy karbid]] kristallarini olish, usulning ba'zi modifikatsiyalarida, shuningdek, o‘sib borayotgan kristall yuzasida kremniy eritmasi plyonkasi orqali moddani tashishni ta'minlaydi.
[[Oksid|Oksidlar]], [[gidroksidlar]] va elementlar tuzlari eritmalari ushbu [[Element|elementlarni]] erkin shaklda [[Elektrolitlar|elektrolitik]] ajratib olish uchun ishlatiladi. Eritmalarni [[elektroliz]] qilish natijasida olingan ma'lum ommaviy mahsulotlar qatoriga [[Aluminiy|alyuminiy]], [[natriy]], [[Kaliy|kaliydlarni kiritish mumkin]] .
Eritmalar bitta elementdan, moddadan iborat bo'lishi yoki anchagina murakkab tarkibga ega bo'lib, turli xil o'zaro ta'sir qiluvchi va aksincha xususiyatlarga ega komponentlar, fazalarni o'z ichiga olishi mumkin ( qarang [[Holat diagrammasi|faza diagrammasi]]).
== Turlari ==
Eritmalar quyidagilardir:
* [[Metallar|metall]] ;
* [[Ion|ionli]] ;
* [[Atom|Atomlar]] orasidagi kovalent bog‘langan [[Yarimoʻtkazgich|yarimo'tkazgich]] ;
* Van-der-Wals bog‘lanishli organik eritmalar;
* Yuqori [[Polimerlar|polimer]] ;
Kimyoviy birikmalar turiga ko‘ra eritmalar:
* tuzli ;
* [[Oksid|oksidili]] ;
* Oksid- silikat ( [[shlak]] ) va boshqalar.
Maxsus xususiyatlarga ega eritma:
* [[Evtektika|evtektik]] (qarang [[holat diagrammasi]] ).
== Erish harorati ==
[[Erish harorati|Erish nuqtasi]] - bu moddaning qattiqdan suyuqlikka yoki suyuqlikdan qattiq holatga o'tadigan harorat (ko'p komponentli tizimlar uchun - harorat oralig'i). Ikkinchi holda, "kristallanish harorati" atamasi tez-tez ishlatiladi.
Aslini olganda erish nuqtasidagi muvozanat tizimida modda o'zining fazaviy holatini o'zgartirmaydi va ma'lum miqdorda qattiq va suyuq fazalarni o'z ichiga olishi kerak. Erish sodir bo'lishi uchun tizimga qo'shimcha energiya beriladi. Amaliyotda, bu erigan faza haroratining muvozanati erish haroratidan ma'lum darajada oshib ketishida ifodalanadi. Xuddi shunday, eritmaning kristallanishi paytida eritmaning erish haroratiga nisbatan biroz sovishi kerak. Shunday qilib, tizimdagi haqiqiy (muvozanat) erish (kristallanish) haroratiga faqat qattiq va suyuq fazalarga ajralish orasida erishiladi.
== Amorf holat ==
Moddaning amorf holati, moddada faqat qisqa masofali bog'larning mavjudligi bilan tavsiflanadi, ko'pincha o'ta yuqori yopishqoqlikka ega bo'lgan moddaning erishi sifatida qaraladi.
== Shuningdek qarang ==
* [[Shisha]]
[[Turkum:Suyuqliklar]]
[[Turkum:Pages with unreviewed translations]]
| |||