Mentha aquatica
Mentha aquatica (suv yalpizi ; sin. Mentha hirsuta Huds) — Lamiaceae yalpizdoshlar oilasiga mansub koʻp yillik gulli oʻsimlik. U nam joylarda oʻsadi. Vatani Yevropaning koʻp qismi, shimoli-gʻarbiy Afrika va janubi-gʻarbiy Osiyo.
Mentha aquatica | |
---|---|
Ilmiy tasniflash | |
O‘simliklar | |
Yuksak oʻsimliklar | |
Gulli oʻsimliklar | |
Ikki urugʻpallalilar | |
Asterids | |
Lamiales | |
Yalpizdoshlar | |
Mentha | |
M. aquatica
| |
Binar nomi | |
Mentha aquatica | |
Sinonimlar | |
|
Tavsif
tahrirSuv yalpizi bo‘yi 90 centimetr (35 in) gacha oʻsadigan ildizpoyali, koʻp yillik o‘t oʻsimlik. Poyasi toʻrtburchak, yashil yoki binafsharang, oʻzgaruvchan tukli. Ildizpoyalari keng tarqalgan, tolali ildizlarga ega. Barglari tuxumsimon, tuxumsimon-nayzasimon, uzunligi 2 to 6 centimetr (0.79 to 2.36 in) va kengligi 1 to 4 centimetr (0.39 to 1.57 in), yashil (baʼzan binafsha), qarama-qarshi, tishli. Yalpiz gullari mayda, zich joylashgan, binafsha, quvursimon, pushti-nilufar rangga bo‘yalgan va yarim sharsimon to‘pgul hosil qiladi. Gullash yozning oʻrtasidan oxirigacha davom etadi. Suv yalpizi hasharotlarning koʻp turlari tomonidan changlantiriladi[2], lekin yer osti ildizpoyalari bilan ham tarqalishi mumkin. Oʻsimlikning barcha qismlari yalpiz hidiga ega[3][4]. Shvetsiya va Finlandiyaning Boltiq dengizi yaqinidagi hududlaridan kelib chiqqan, torroq barglari va rangpar gullari boʻlgan shoxsiz, tuksiz oʻsimliklar Mentha aquatica var litoralis deb nomlangan[5].
Mentha aquatica poliploid boʻlib, 2 n = 8 x = 96 xromosomaga ega[6].
Taksonomiya
tahrirMentha aquatica birinchi marta 1753-yilda Karl Linney tomonidan tasvirlangan[7]. Boshqa Mentha turlarida boʻlgani kabi, u keyinchalik turli xil nomlar ostida qayta taʼriflangan. Plants of the World Online 87 ta sinonimlarni sanab oʻtdi[8].
Mentha aquatica va Mentha spicata (yalpiz) chatishtirilib, steril duragay boʻlgan "Mentha × piperita" (yalpiz), Mentha suaveolens (olma yalpizi) bilan chatishtirilib Mentha × suavis navi olingan.
Tarqalishi va o‘sish joyi
tahrirSuv yalpizining vatani Yevropa, Shimoliy Afrika va Gʻarbiy Osiyo. Shimoliy va Janubiy Amerika, Avstraliya va baʼzi Atlantika orollarida tabiiylashtirilgan[9].
Nomidan koʻrinib turibdiki, suv yalpizi soylar, daryolar, hovuzlar, suv havzalari, ariqlar, kanallar, nam oʻtloqlar, botqoqlar, togʻlarning sayoz chetlari va kanallarida uchraydi. Agar oʻsimlik suvning oʻzida oʻssa, u suv yuzasidan koʻtariladi. U odatda yengil kislotali va ohakli (yumshoq ohaktoshlarda keng tarqalgan) yoki torfli tuproqlarda uchraydi[3][10].
Foydalanish
tahrirBu oʻsimlik choy tayyorlash uchun ishlatilishi mumkin[11].Odekolon yalpizi yoki bergamot yalpizi deb nomlanuvchi navi parfyumeriyada ishlatiladigan bergamot yalpiz moyi deb ham ataladigan mentha citrata yogʻini ishlab chiqarish uchun ishlatiladi[12][13].
Rasmlar galereyasi
tahrir-
Mentha aquatica guli yaqindan
-
Mentha aquatica
-
Mentha aquatica
Manbalar
tahrir- ↑ de Belair, G.; Lansdown, R. V. (2014). „Mentha aquatica“. IUCN Red List of Threatened Species. 2014: e.T164509A63304147. doi:10.2305/IUCN.UK.2014-2.RLTS.T164509A63304147.en. Retrieved 13 November 2021.
- ↑ Van Der Kooi, C. J.; Pen, I.; Staal, M.; Stavenga, D. G.; Elzenga, J. T. M. (2015). "Competition for pollinators and intra-communal spectral dissimilarity of flowers". Plant Biology 18 (1): 56–62. doi:10.1111/plb.12328. PMID 25754608. https://www.researchgate.net/publication/273158762.
- ↑ 3,0 3,1 Blamey, M. & Grey-Wilson, C. (1989).
- ↑ Huxley, A., ed. (1992).
- ↑ „Water mint: Mentha aquatica“. NatureGate. Qaraldi: 2013-yil 13-dekabr.
- ↑ Tucker, Arthur O. „Mentha: An Overview of its Classification and Relationships“, . Mint: The Genus Mentha Lawrence: . Boca Raton, Florida: CRC Press, Taylor and Francis Group, 2007 — 1–39-bet. ISBN 978-0-8493-0779-9.
- ↑ „Mentha aquatica L.“. The International Plant Names Index. Qaraldi: 2019-yil 16-iyul.
- ↑ „Mentha aquatica L.“. Plants of the World Online. Royal Botanic Gardens, Kew. 2019-yil 14-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 16-iyul.
- ↑ „Water mint: Mentha aquatica“. NatureGate. Qaraldi: 2013-yil 13-dekabr.
- ↑ C. Michael Hogan. 2009.
- ↑ „Water mint: Mentha aquatica“. NatureGate. Qaraldi: 2013-yil 13-dekabr.
- ↑ Tucker, Arthur O. „Mentha: An Overview of its Classification and Relationships“, . Mint: The Genus Mentha Lawrence: . Boca Raton, Florida: CRC Press, Taylor and Francis Group, 2007 — 1–39-bet. ISBN 978-0-8493-0779-9.
- ↑ „Bergamot mint herb oil“. The Good Scents Company Information System. The Good Scents Company. Qaraldi: 2019-yil 16-iyul.