Vikipediya

Wolfgang Amadeus Mozart

(Motsart Volfgang Amadeydan yoʻnaltirildi)

Volfgang Amadey Motsart (nemischa: Wolfgang Amadeus Mozart; 1756-yil 27-yanvar – 1791-yil 5-dekabr) Klassik davrning nufuzli bastakori. Qisqa umr koʻrishiga qaramay, oʻz davrining deyarli barcha Gʻarb klassik janrlarini ifodalovchi 800 dan ortiq asarlarni yaratdi. Ushbu kompozitsiyalarning aksariyati simfonik, konsert, kamera, opera va xor repertuarining choʻqqilari sifatida tan olingan. Motsart Gʻarb musiqasi tarixidagi eng buyuk bastakorlardan biri sifatida eʼtirof etilgan[1], uning musiqasi oʻzining „melodik goʻzalligi, nafisligi, uygʻunlik va teksturaga boyligi“ bilan hayratga soladi[2].

Volfgang Amadey Motsart
Tavalludi 27-yanvar 1756-yil
Zalsburg
Vafoti 5-dekabr 1791-yil(1791-12-05)
(35 yoshda)
Vena
Fuqaroligi Prince-Archbishopric of Salzburg
Otasi Leopold Motsart
Onasi Anna Mariya Motsart

Zalsburgda tavallud topgan, keyin Muqaddas Rim imperiyasida va hozirgi Avstriyada bolalik vaqtlari oʻtgan. Motsart bolaligidanoq ajoyib qobiliyatini namoyon etdi. Besh yoshida u pianino va skripka chalishni yaxshi bilgan, musiqa bastalashni boshlagan va Yevropa qirolligi oldida chiqish qilgan. Otasi uni Yevropa boʻylab katta gastrol safarlariga, soʻngra Italiyaga uch marotaba sayohatga olib bordi. 17 yoshida u Zalsburg sudida musiqachi boʻlgan, ammo bunga qoniqmasdan, yaxshiroq lavozim izlab sayohat qilgan.

1781-yilda Venaga tashrif buyurganida, Motsart Zalsburgdagi lavozimidan chetlashtirildi. U Vena shahrida qoldi, u yerda katta shon-shuhratga erishdi, ammo moliyaviy jihatdan qiyin ahvolda edi. U yerda oʻqishning soʻnggi yillarida u oʻzining koʻplab mashhur simfoniyalari, konsertlari va operalarini yaratdi.

Hayoti va faoliyati

tahrir
 
Mozartning tugʻilgan joyi Getreidegasse 9, Zalsburg

Oilasi va bolaligi

tahrir

Volfgang Amadey Motsart 1756-yil 27-yanvarda Zalsburgdagi Getreidegasse 9- da Leopold Motsart (1719-1787) va Anna Maria (1720-1778) oilasida dunyoga kelgan. Zalsburg Muqaddas Rim imperiyasidagi (hozirgi Avstriyada) cherkov knyazligi boʻlgan Zalsburg arxiyepiskopligining poytaxti edi. Motsart oiladagi yetti farzandning eng kichigi edi, ulardan besh nafari goʻdakligida vafot etgan. Uning opasi Mariya Anna Motsart (1751-1829) edi. Motsart tugʻilgan kunining ertasiga, Zalsburgdagi Avliyo Rupert cherkovida choʻqintirilgan. Choʻqintirish yozuvi uning ismini lotinlashtirilgan shaklda, Joannes Chrysostom Wolfgangus Theophilus Mozart sifatida berilgan. U odatda oʻzini „Wolfgang Amadè Mozart“[3] deb atagan, lekin uning ismi koʻp variantlarga ega edi.

 
Motsartlar oilasi gastrollarda: Leopold, Volfgang, Nannerl; Carmontelle tomonidan 1763-yil[4]

Dastlabki yillarida Volfgangning otasi uning yagona ustozi edi. Musiqa bilan bir qatorda, u oʻz farzandlariga til va ilmiy fanlarni ham oʻrgatgan. Biograf Sulaymonning taʼkidlashicha, Leopold oʻz farzandlariga sadoqatli oʻqituvchi boʻlgan boʻlsa-da, Motsart oʻzi oʻrgatgan narsadan ham koʻproq taraqqiyotga intilgani haqida dalillar mavjud. Uning birinchi siyoh sachragan kompozitsiyasi va skripkadagi saʼy-harakatlari otasining tashabbusi edi[3], u oʻgʻlining musiqiy isteʼdodi yaqqol namoyon boʻlgach, bastakorlikdan voz kechdi[4].

 
Motsart 1770-yil yanvarida 14 yoshda (Verona maktabi, Giambettino Cignaroli nomi bilan atalgan)

Oilaviy sayohatlarning sharoitlari ogʻir edi[5]. Ular zodagonlardan taklifnomalar va tovon pulini kutishlari kerak edi. Avval Leopold (London, 1764yil-yozi)[5], keyin ikkala farzandi (Gaaga, 1765-yil kuzi) uydan uzoqda, halokatli kasalliklarga chidashdi[5]. 1767-yil oxirida oila yana Vena shahriga joʻnadi va u yerda 1768-yil dekabrigacha istiqomat qildi.

1773-77: Zalsburg sudida ishga joylashish

tahrir

Nihoyat, 1773-yil 13-martda otasi bilan Italiyadan qaytib kelganidan soʻng, Motsart Zalsburg hukmdori, Prince-Archbishop Hieronymus Colloredo tomonidan saroy musiqachisi sifatida ishga qabul qilindi. Bastakorning Zalsburgda koʻplab doʻstlari va muxlislari bor edi[4] va simfoniyalar, sonatalar, torli kvartetlar, masslar, serenadalar va bir nechta kichik operalar kabi koʻplab janrlarda ishlash imkoniyatiga ega edi. 1775-yilning aprel-dekabr oylari orasida Motsart skripka konsertlariga ishtiyoqni kuchaytirdi va beshta seriyani (oʻzi yozgan yagona konsertlar) yaratdi, ularning musiqiy nafisligi tobora ortib bordi. Oxirgi uchtasi — K.<span typeof="mw:Entity" id="mwzA"> </span>216, K.<span typeof="mw:Entity" id="mwzg"> </span>218, K.<span typeof="mw:Entity" id="mw0A"> </span>219 — hozirda repertuarning asosiy qismidir. 1776-yilda u oʻz saʼy-harakatlarini pianino konsertlarida namoyon qildi va E ♭ K kontserti bilan yakunlandi. 1777-yil boshidagi 271-sonli asar tanqidchilar tomonidan buyuk ish deb hisoblanadi[4].

Ushbu badiiy muvaffaqiyatlarga qaramay, Motsart Zalsburgdan tobora koʻproq norozi boʻlib, boshqa joyda oʻz oʻrnini topish uchun harakatlarini ikki baravar oshirdi. Buning sabablaridan biri uning kam maoshi, yiliga 150 florin edi[4]; Motsart operalar yozishni orzu qilar edi va Zalsburg bu imkoniyatni kamdan-kam hollardagina taqdim etdi. Vaziyat 1775-yilda sud teatri yopilganda yomonlashdi, ayniqsa Zalsburgdagi boshqa teatr birinchi navbatda truppalarga tashrif buyurish uchun ajratilgan edi[4].

1777-78: Parijga sayohat

tahrir

1777-yil avgustda Motsart Zalsburgdagi lavozimidan isteʼfoga chiqdi[5] va 23-sentyabrda yana ish qidirish uchun Augsburg, Mannheim, Parij va Myunxenga tashrif buyurdi[6].

Motsart oʻsha paytdagi Yevropaning eng yaxshi deb hisoblanadigan Mannheimdagi mashhur orkestr aʼzolari bilan tanishdi. U musiqachi oilaning toʻrt qizidan biri Aloysia Weberni sevib qoldi. Mannheimda ishga joylashish istiqbollari bor edi, lekin ular hech narsaga erishmadi[7] va Motsart qidiruvni davom ettirish uchun 1778-yil 14-martda[3] Parijga joʻnab ketdi. Uning Parijdan kelgan maktublaridan birida Versalda organchi boʻlish lavozimga taklif qilingandi, ammo Motsart bunday tayinlanishdan manfaatdor emas edi[4]. U qarzga botib, qimmatbaho narsalarni garovga berdi[5]. Motsartning onasi kasal boʻlib yotib, 3-kuni vafot etganida, eng nochorlik holati yuz berdi, Halliwellning soʻzlariga koʻra 1778-yil iyul[8] ehtimol, mablagʻ yoʻqligi sababli shifokorni chaqirishda kechikishlar boʻlgan[5]. Motsart Melchior Grimm bilan Marquise d'Épinay qarorgohida, 5 rue de la Chaussée-d’Antin uyida yashab qoldi.

Motsart Parijda boʻlganida, otasi unga Zalsburgda ish topish imkoniyatlarini qidirdi[5]. Mahalliy zodagonlarning koʻmagi bilan Motsartga saroy organisti va konsertmeysteri lavozimini taklif qilishdi. Yillik ish haqi 450 florin edi[4], lekin u bu taklifni qabul qilishni istamadi[5]. Bu vaqtga kelib Grimm va Motsart oʻrtasidagi munosabatlar sovuqlashdi va Motsart u yerdan koʻchib ketdi. 1778-yil sentyabr oyida Parijdan Strasburgga joʻnab ketganidan soʻng, u Mannheim va Myunxenda qoldi. Myunxenda u yana Aloysia bilan uchrashdi, u juda muvaffaqiyatli qoʻshiqchi edi, lekin endi unga qiziqmasdi[6]. Motsart nihoyat 1779-yil 15-yanvarda Zalsburgga qaytib keldi va oʻzining yangi lavozimiga tayinlandi[9].

Motsartning Parij safari chogʻida yozgan eng mashhur asarlar qatoriga A minor pianino sonatasi K. 310/300d, „Parij“ simfoniyasi (№. 31), 1778-yil 12- va 18- iyunda Parijda ijro etilgan[3] va Do-majorda fleyta va arfa uchun konsert, K. 299/297c[10] asarlari kiradi.

Manbalar

tahrir
  1. ↑ Buch 2017.
  2. ↑ Eisen & Sadie 2001.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Deutsch 1965.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 Solomon 1995.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 Halliwell 1998.
  6. ↑ 6,0 6,1 Sadie 1998.
  7. ↑ Drebes. „Die 'Mannheimer Schule'—ein Zentrum der vorklassischen Musik und Mozart“ (de). gerald-drebes.ch (1992). 2015-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan.
  8. ↑ Abert 2007.
  9. ↑ Histoire de la musique occidentale Jean Massin: . Paris: Fayard, 1983 — 613-bet. „He wrote during that period that, whenever he or someone else played one of his compositions, it was as if the table and chairs were the only listeners.“ 
  10. ↑ Einstein 1965.

 

Havolalar

tahrir
Raqamli hujjatlar
Notalar varaqasi
  • Neue Motsart-Ausgabe (Internationale Stiftung Mozarteum) dan toʻliq notalar (partiyalar)
  • Motsart Myunxen raqamlashtirish markazidan (MDZ) ballar
  • Rochester universitetidan Motsart unvonlari
  • Free scores by Wolfgang Amadeus Mozart bepul qoʻshiqlar
  • Free scores by Wolfgang Amadeus Mozart
  • Cantorion.org saytidan Motsart asarlarining bepul nota yozuvlari
  • The
  • Wolfgang Amadeus Mozart
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Wolfgang_Amadeus_Mozart&oldid=5288331" dan olindi