Vikipediya

Naim Süleymanoğlu

Naim Süleymanoğlu (1967-yil 23-yanvar – 2017-yil 18- noyabr) – bolgariyalik va turkiyalik olimpiya ogʻir atletikachisi. U ogʻir atletika boʻyicha yetti karra jahon chempioni va 46 ta jahon rekordini oʻrnatgan uch karra Olimpiada oltin medali sohibi boʻlgan. Uning boʻyi 147 sm. Süleymanoğluning past boʻyi va katta kuchi unga „Choʻntak Gerkules“ laqabini qoʻyilishiga sabab boʻlgan. U barcha davrlarning eng buyuk Olimpiya ogʻir atletikachilaridan biri sifatida tanilgan.

Naim Süleymanoğlu
Süleymanoğlu 1996-yil
Ismi Naim Süleymanoğlu
Laqabi "Choʻntak Gerkules"
Millati Turk
Fuqaroligi Bolgar va Turk
Tugʻilgan joyi va sanasi 1967-yil 23-yanvar
Ptichar, Kardzhali, Bolgariya
Vafoti 2017-yil 18-noyabr
Istanbul, Turkiya
Faoliyat yillari 1982-2000
Boʻyi 1.47 m (2000)
Ogʻirligi 62 kg (2000)
Davlat Bulgaria Bolgariya (1977-1986)
Turkey Turkey (1986-2000)
Sport Ogʻir atletikachi
Vazn toifalari 56 kg (1983), 60 kg (1985-1992), 64 kg (1993-1996), 62 kg (2000)
Sportga qaytishi 1983
Isteʼfosi 2000
Shaxsiy rekordlari
  • Siltab koʻtarish: 152.5 kg (1988)
  • Dast koʻtarish: 190.0 kg (1988)
  • Umumiy: 342.5 (1988)

1988-yilgi Yozgi Olimpiya oʻyinlarida Süleymanoğlu siltab koʻtarish, dast koʻtarish va yengil vazn toifasida jahon rekordlarini oʻrnatdi[1]. 1988-yilgi Yozgi Olimpiya oʻyinlaridan soʻng u Time jurnalining muqovasini bezadi. Süleymanoʻgʻli 1992—1996-yillarda Olimpiada oltin medalini qoʻlga kiritdi. 2001-yilda Olimpiya ordeni bilan taqdirlangan. 2000—2004-yillarda u Xalqaro ogʻir atletika federatsiyasining Shon-sharaf zaliga aʼzo etib saylangan.

Dastlabki hayoti va Turkiyaga qochib ketishi

tahrir

Süleymanogʻlu Bolgariyaning Kardzhali viloyati Ptichar shahrida etnik turk oilasida tugʻilgan. Uning otasi konchi boʻlib, boʻyi atigi besh fut edi, onasi esa 4.7 fut edi[2]. U oʻsmirlik davrida ogʻir atletika boʻyicha jahon rekordini oʻrnatdi[3][4] va agar Bolgariya Sharqiy blokning boykotiga qoʻshilmaganida, 1984-yilgi Yozgi Olimpiada oʻyinlarida oltin medalni qoʻlga kiritishga daʼvogarlardan biri boʻlar edi[5].

1980-yillarda Bolgariya hukumati „Uygʻonish jarayoni“ deb nomlangan dasturni amalga oshirdi, unga koʻra etnik ozchiliklar slavyan nomlarini qabul qilishlarini va ularning tillarini taqiqlashni talab qildi. Natijada, Süleymanogʻlu 1985-yilda ismini Naum Shalamanov (bolgarcha: Naum Shalamanov) deb oʻzgartirishga majbur boʻldi. Bu hodisalardan soʻng u Bolgariyani tark etishga qaror qildi va bu davrda Turk Squad bilan shifrlangan yozishmalar olib bordi[6][7].

1986-yilda Melburnda boʻlib oʻtgan Jahon kubogi finaliga safar qilgan Süleymanoğlu oʻz xodimlaridan qochib, bir necha kun yashiringanidan soʻng Turkiyaning Kanberradagi elchixonasiga qochib ketdi. Elchixona xodimlari vaziyatni Turgut Oʻzalga bildirganida, Bosh vazir uni darhol olib kelishni buyurdi. Naum birinchi boʻlib Londonga qoʻndi va u yerda Istanbul va Anqaraga uchish uchun shaxsiy samolyotga oʻtirdi. Istanbulga yoʻl olgandan soʻng u yana ismini Sulaymonoʻgʻliga oʻzgartirdi[8].

2012-yilda Süleymanoğlu, „Har qanday qiyinchilikka qaramay, men hech qachon nostaljik boʻlmaganman. Bunday munosabatdan keyin siz afsuslanmaysiz. Bolgarlar 2 million kishining ismini zoʻrlik bilan oʻzgartirdilar. Bu juda qiyin davr edi. Voqealarning guvohi boʻlgan odamlar bilishardi. Men hayotimda oʻsha kuni qabul qilgan qarorlarimni oʻzgartirmagan boʻlardim. Agar soatni orqaga qaytarsam ham, Bolgariyadan qochib ketardim. Chunki turk xalqi sifatida biz Bolgariyada juda qattiq siqilgan edik“[9]

Olimpiya musobaqasi

tahrir

Süleymanoğlu 1988-yilgi Seul Olimpiadasida qatnashishi uchun Bolgariya hukumati uning Turkiyaga kirish huquqini berishga rozi boʻlishi kerak edi. Uning ozod etilishi uchun turklar Bolgariyaga 1,25 million dollar toʻlagan[10].

Olimpiadada Süleymanoğlu yengil vazn toifasida ishtirok etdi[11]. Uning asosiy raqobatchisi Bolgariya terma jamoasidagi eski jamoadoshi Stefan Topurov edi . U musobaqaning siltab koʻtarish qismiga barcha sportchilar chiqish qilgandan soʻng chiqdi va oʻzining soʻnggi ikki urinishida jahon rekordini oʻrnatdi. Keyingi ikki koʻtarilishi bilan Süleymanogʻlu yana ikkita jahon rekordini oʻrnatdi va birinchi Olimpiya oltinini qoʻlga kiritdi. Uning oxirgi koʻtarishi 190.0 kg edi. Bu uning tana ogʻirligidan 3,15 baravar koʻp edi[12]. Bu barcha vaqtlardagi eng yuqori siltab koʻtarish koʻrsatkichidir.1988-yilgi Yozgi Olimpiada oʻyinlaridan soʻng Süleymanogʻlu Time jurnalining muqovasida chiqdi[13]. Sulaymoʻgʻlining „kichik oʻlchami va hayratlanarli kuchi“ uni „Choʻntak Gerkules“ laqabini olishga olib keldi[14].

Süleymanoğlu 1989-yilda jahon chempionligini qoʻlga kiritgach, 22 yoshida ogʻir atletikadan nafaqaga chiqdi[15]. Biroq, u 1991-yilda sportga qaytdi[16] va 1992-yilda Barselonadagi ikkinchi Olimpiya oltin medalini qoʻlga kiritdi[17]. 1996-yilgi Olimpiya oʻyinlarida Atlantada ketma-ket uchinchi oltin medalni qoʻlga kiritganidan keyin nafaqaga chiqdi. Ushbu musobaqa Süleymanoğlu va gretsiyalik Valerios Leonidis oʻrtasidagi raqobat kuchli boʻldi. Arena turk va yunon tarafdorlariga boʻlingan edi. Musobaqa yakuniga koʻra, ular uchta jahon rekordini oʻrnatgan soʻnggi raqobatchilar boʻlishdi[18][19].

Süleymanoğlu oʻz vaznidan 2,5 baravar koʻtargan birinchi va yagona ogʻir atletikachi boʻlib, shu kungacha oʻz vaznidan uch barobar koʻp siltangan yetti nafar sportchining ikkinchisidir[20]. 

Süleymanoğlu oʻz faoliyati davomida ogʻir atletika boʻyicha yettita jahon chempioni va uchta Olimpiya oltin medalini qoʻlga kiritdi va jami 46 ta jahon rekordini oʻrnatdi[21]. 2001- yilda Olimpiya ordeni bilan taqdirlangan[22]. 2000-2004- yillarda u Xalqaro ogʻir atletika federatsiyasining Shon-sharaf zaliga aʼzo etib saylangan. Süleymanoʻgʻli barcha davrlarning eng yaxshi „pound-for-pound“ Olimpiada ogʻir atletikachisi va eng buyuk Olimpiya ogʻir atletikachilaridan biri deb hisoblanadi[23]. U Turkiyada milliy qahramon sifatida tanilgan[24].

Siyosiy faoliyati

tahrir

1999-yilgi umumiy saylovlarda Süleymanogʻlu Turkiya Buyk Millat Majlisida Bursani vakillik qilish uchun mustaqil nomzod sifatida qatnashdi. 2002-yilda Millatchi Harakat partiyasidan Istanbul viloyatining Büyükchekmece tumanidagi Kiraç munitsipaliteti hokimligiga nomzod va u 2006-yilgi umumiy saylovlarda xuddi shu partiya vakili edi. Süleymanoğlu davlat lavozimiga boʻlgan ushbu takliflarning har birida muvaffaqiyatsizlikka uchradi[25].

Shaxsiy hayoti va oʻlimi

tahrir

Süleymanogʻlu jigar sirrozidan aziyat chekdi[26]. 2009-yilda u qariyb uch oy kasalxonada yotdi[27].

 
Naim Süleymanogʻluning qabri, Istanbul, Edirnekapi qabristonida .

2017-yil 25-sentabrda Süleymanoğlu jigar yetishmovchiligi tufayli shifoxonaga yotqizilgan edi[28]. 6-oktabr kuni jigar donori topilganda jigar transplantatsiyasi amalga oshirildi. 11-noyabr kuni u miyasiga qon quyilishi va keyinchalik shish paydo boʻlishi sababli operatsiya qilindi. U 2017-yil 18- noyabrda vafot etdi[29] va Istanbuldagi Edirnekapi shahidlar qabristoniga dafn qilindi .

Süleymanoğlu vafotidan soʻng uning hayoti va faoliyati haqida „Jep Herkülü: Naim Süleymanogʻlu“[30] filmi suratga olinib, Turkiyada 2019-yil 22-noyabrda namoyish etildi.

Süleymanoğluning qabri 2018-yilning 4-iyulida DNK namunasini olish maqsadida ochilgan. Uning oʻlimidan soʻng, yaponiyalik ayol qizi Sekai Morining otasi boʻlganini daʼvo qilgan va Turkiya sudiga otalik ishi qoʻzgʻatgan. DNK testi otalik daʼvosini tasdiqladi[31]. Sulaymonoʻgʻlining ham turk ayolidan uchta qizi bor edi[32].

Asosiy natijalar

tahrir
Yil Joy Ogʻirlik Siltab koʻtarish (kg) Dast koʻtarish (kg) Umumiy Oʻrin
1 2 3 Oʻrin 1 2 3 Oʻrin
Olimpiada oʻyinlari
1988   Seul, Janubiy Koreya 60 kg 145.0 150.5 152.5 1 175.0 188.5 190.0 1 342.5  
1992   Barselona,Ispaniya 60 kg 142.5 153 153 1 170 177.5 — 1 320  
1996   Atlanta, AQSH 64 kg 145 147.5 147.5 1 180 185 187.5 1 335  
2000   SIdney, Avstraliya 62 kg 145 145 145 — — — — — — —
Jahon chempionati
1983   Moskva, Sovet Ittifoqi 56 kg 130.0 — —   160.0 — —   290.0  
1985   Södertälje, Shvetsiya 60 kg 142.5 — —   180.0 — —   322.5  
1986   Sofiya, Bolgariya 60 kg 147.5 — —   187.5 — —   335.5  
1989   Afina, Gretsiya 60 kg 140.0 145.0 —   172.5 172.5 192.5   317.5  
1991   Donaueschingen, Germaniya 60 kg 135.0 137.5 140.0   165.0 172.5 180.0   310.0  
1993   Melburn, Avstraliya 64 kg 140.0 145.0 —   175.0 177.5 —   322.5  
1994   Istanbul, Turkiya 64 kg 142.5 145.0 147.5   177.5 181.0 182.5   330.0  
1995   Guanchjou, Xitoy 64 kg 145.0 145.0 147.5   180.0 185.0 —   327.5  
Oʻrtoqlik oʻyinlari
1984   Varna, Bolgariya 56 kg 132.5 — — 1 165.0 — — 1 297.5  

Manbalar

tahrir
  1. ↑ „Biography of Naim Süleymanoğlu“. www.sports-reference.com. 2020-yil 17-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 7-avgust.
  2. ↑ Sandomir, Richard. „Naim Suleymanoglu, 50, Dies; Weight Lifting's 'Pocket Hercules'“. New York Times (2017-yil 22-noyabr).
  3. ↑ Hersh. „'POCKET HERCULES' LIFTS TURKEY TO NEW HEIGHTS“. Chicago Tribune.
  4. ↑ „Turkey commemorates weightlifting legend Suleymanoglu“. www.aa.com.tr.
  5. ↑ „Suleymanoglu Lifts Weights and Hearts with Extraordinary Hat-Trick“. olympic.org (1988-yil 22-sentyabr).
  6. ↑ Sandomir, Richard. „Naim Suleymanoglu, 50, Dies; Weight Lifting's 'Pocket Hercules'“. New York Times (2017-yil 22-noyabr).
  7. ↑ „The Revival Process and Naim Süleymanoğlu“. 2020-yil 25-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 21-yanvar.
  8. ↑ Sandomir, Richard. „Naim Suleymanoglu, 50, Dies; Weight Lifting's 'Pocket Hercules'“. New York Times (2017-yil 22-noyabr).
  9. ↑ „Interview with Naim Süleymanoğlu“. Qaraldi: 2021-yil 21-yanvar.
  10. ↑ „Suleymanoglu Lifts Weights and Hearts with Extraordinary Hat-Trick“. olympic.org (1988-yil 22-sentyabr).
  11. ↑ „Naim Süleymanoğlu“. Olympics.com.
  12. ↑ „THE SEOUL GAMES / DAY 5 : YOU NAME IT, HE LIFTS IT : Suleymanoglu Sets 3 World Records, Gives Turkey 1st Weightlifting Gold“. LA Times (1988-yil 21-sentyabr). Qaraldi: 2018-yil 15-dekabr.
  13. ↑ „Turkey commemorates weightlifting legend Suleymanoglu“. www.aa.com.tr.
  14. ↑ Hersh. „'POCKET HERCULES' LIFTS TURKEY TO NEW HEIGHTS“. Chicago Tribune.
  15. ↑ AA. „Legendary weightlifter Süleymanoğlu fights for life“. Daily Sabah (2017-yil 27-sentyabr).
  16. ↑ Hersh. „'POCKET HERCULES' LIFTS TURKEY TO NEW HEIGHTS“. Chicago Tribune.
  17. ↑ Sandomir, Richard. „Naim Suleymanoglu, 50, Dies; Weight Lifting's 'Pocket Hercules'“. New York Times (2017-yil 22-noyabr).
  18. ↑ The New York Times: This Day In Sports. Nytimes.com (1996-07-22). Retrieved on 2014-08-10.
  19. ↑ Beijing 2008 Olympic Games: Mount Olympus Meets the Middle Kingdom. Encyclopædia Britannica
  20. ↑ „Naim Suleymanoglu“. www.olympic.org.
  21. ↑ „Turkey commemorates weightlifting legend Suleymanoglu“. www.aa.com.tr.
  22. ↑ AA. „Weightlifting legend Naim Süleymanoğlu dies at age 50“. Daily Sabah (2017-yil 18-noyabr).
  23. ↑ „Naim Suleymanoglu, considered pound-for-pound the world's best weightlifter, shattered...“. UPI.
  24. ↑ Sandomir, Richard. „Naim Suleymanoglu, 50, Dies; Weight Lifting's 'Pocket Hercules'“. New York Times (2017-yil 22-noyabr).
  25. ↑ „'Pocket Hercules,' 3-time Olympic weightlifting champion, dies at 50 | CBC Sports“ (en-US). CBC. Qaraldi: 2018-yil 30-yanvar.
  26. ↑ „Champion Turkish weightlifter Süleymanoğlu dies at 50“. Hürriyet Daily News. Qaraldi: 2017-yil 19-noyabr.
  27. ↑ „Брат Наима Сулейманоглу: И в Болгарии есть люди, которые хотят стать донорами - Novinite.ru“. www.novinite.ru.
  28. ↑ „Champion Turkish weightlifter Süleymanoğlu dies at 50“. Hürriyet Daily News. Qaraldi: 2017-yil 19-noyabr.
  29. ↑ AA. „Weightlifting legend Naim Süleymanoğlu dies at age 50“. Daily Sabah (2017-yil 18-noyabr).
  30. ↑ „Cep Herkülü: Naim Süleymanoğlu (2019)“ (en). www.imdb.com. Qaraldi: 2020-yil 8-fevral.
  31. ↑ „Paternity test confirms Naim Süleymanoğlu's Japanese daughter“. Daily Sabah (2018-yil 8-avgust). Qaraldi: 2019-yil 20-noyabr.
  32. ↑ Danyıldız. „Naim Süleymanoğlu: İtiraf ediyorum, gizlediğim 4 çocuğum var!“ (2017-yil 19-noyabr). Qaraldi: 2019-yil 20-noyabr. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Naim_Süleymanoğlu&oldid=4083037" dan olindi