Fatma Nezihe Araz (11-may 1920-yil[1] — 2009-yil 25-iyul[2]) — turk yozuvchisi va jurnalisti. 1959-yilda Anadolu avliyolari haqidagi eng koʻp sotilgan kitobidan tashqari, u televizor va sahna uchun bir nechta pyesalar va Otaturk haqida uchta kitob yozgan.

Fatma Nezihe Araz
Tavalludi 1920-yil 11-May
Vafoti 2009-yil 25-iyul
Fuqaroligi Turkiya
Kasbi

Yozuvchi

Jurnalist

Yoshligi tahrir

Araz 1920-yil 11-mayda Konyada tugʻilgan. U taniqli Bulgurzodalar oilasidan chiqqan boʻlib, Familiya qonuniga koʻra Araz deb oʻzgartirildi. Uning otasi Rifat Araz Ziraat Bankasida ofitser boʻlgan va u tugʻilganda Koniyadagi bank direktori edi; Keyinchalik u Respublika Xalq partiyasidan parlament aʼzosi boʻladi. Onasining ismi Muzeyye va u otasining ikkinchi xotini edi[3]. 1941-yilda Anqara Qizlar litseyini va Anqara universiteti Geografiya tarixi til fakultetining psixologiya va falsafa boʻlimini tamomlagan[1][3]

Universitetda oʻqiyotganda unga universitetni psixologiya bilan tanishtirgan ikki oʻqituvchisi Muzaffer Sharif Boshogʻlu va Behice Boran katta taʼsir koʻrsatdi. U ularning " Yurt va dunyo " jurnalining ashaddiy izdoshi boʻlgan va keyinchalik Turkiya Kommunistik partiyasi bilan hamkorlikda " Adimlar " jurnalini nashr eta boshlaganida, u koʻngilli boʻlgan[3].

Faoliyati tahrir

Oʻqishni tamomlagach, Araz Boranga yordamchi boʻldi. Biroq 1948-yilda Boran universitetdan haydalgach, Araz ishini tashlab, uni soʻl davralardan uzoqlashtirmoqchi boʻlgan oilasi tomonidan Istanbulga olib ketib qolinadi. Araz oilasi doimo dindor boʻlgan va Arazning otasi allaqachon Kenan Rifai boshchiligidagi diniy tariqatga aloqador shaxs edi. 1948-yilga kelib Araz ham ushbu soʻfiylik tariqati bilan bogʻlanib, Istanbul universitetidagi uchrashuvlardan soʻng olim boʻlish rejasidan voz kechdi[3]. 1950-yilda „ Benim dunyom“ ("Mening dunyom ") sheʼriy toʻplami boʻlgan birinchi kitobini nashr etdi[1]. 1951-yilda Rifai vafotidan soʻng Samiha Ayverdi, Safiye Erol va Sofi Huri bilan birgalikda " Kenʼan Rifai va Yirminci Asrin Ishigʻida musulmonlik " („Kenʼan Rifai va Islom 20-asr nurida“) kitobini yozdi[3].

1952-yilda u jurnalistikadagi faoliyatini Shevket Radoga tegishli " Resimli Hayot " jurnalida boshlagan. Keyinchalik u oʻsha jamoa bilan " Hayat " jurnalida ishlashni davom ettirdi[3]. 1953-yilda u Mehmed II haqidagi biografik asar boʻlgan " Fotih’in Deruni tarixi " kitobini oʻzining diniy yondashuvi asosida nashr etdi[4]. 1956-yilda Araz demokratlar safida boʻlgan Bahadir Dülgerga tegishli " Havadis " gazetasida ishlay boshladi. Arazni Makkaga bir qator hisobotlar yozish uchun tirajga ega boʻlish uchun yubordilar. Chop etilgan fotosuratlardan biri devor yoniga siyayotgan arab surati boʻlib, bu tashrifga kelgan Iroq qiroli Faysal II tomonidan norozilik bilan qarshi olingan va Araz gazetadan haydalgan[3].

1957—1963-yillarda Araz Yeni Sabah gazetasida ishlagan. 1959-yilda u 50 nafar avliyoning hayotini aks ettiruvchi yana bir diniy asari Anadolu Evliyalari („Anadolu avliyolari“) kitobini nashr ettirdi. Bu kitob katta tijorat muvaffaqiyatiga erishdi va savdo rekordlarini yangiladi[3]. U 1950 va 1960-yillarda koʻproq diniy kitoblar nashr etgan va Yeni Istanbul, Milliyet va Güneş gazetalarida sharhlovchi boʻlib ishlagan[4].

1973-yilda Araz teledasturlar yozishni boshladi. Bu spektakllarni Yulduz Kenter va Shukran Gungor dueti ijro etgan va hayotning turli qatlamlaridagi ayollar va erkaklarning kundalik hayotida tasvirlangan. Oʻyinlar dramalar boʻlib, mavzular jamiyat tomonidan ayollarga qoʻyilgan cheklovlar, gender rollari, nikohdagi nizolar va avlodlar farqini oʻz ichiga oladi. Hissiy dialoglar kulgili dialoglar bilan muvozanatlangan edi. Uning birinchi toʻliq metrajli " Boʻzqir güzellemesi " („Dashtga qasida“) 1974—1975-yillarda Turkiya davlat teatrlari tomonidan sahnalashtirilgan[5] hamda keyingi pyesalari „ Öyle bir Nevchican“ (1979), "Alaca Karanlık " (1981), Imparatorun İki Oğlu (1983), Ballar Balını Buldum, Savaş Yorgunu Kadınlar („Urushdan charchagan ayollar“)[3][4]. 1987-yilda u birinchi turk aktrisasi Afife Jale[6] hayotiga bagʻishlangan " Afife Jale " pyesasini yozgan va u uchun Turkiya Madaniyat vazirligining „Eng yaxshi dramaturg“ mukofotiga sazovor boʻlgan[4]. U oʻz ishi uchun Afife Jale teatr mukofoti va Avni Dilligil teatr mukofotini qoʻlga kiritdi[3].

1984-yildan keyin TRT kanalida ayollar uchun " Xonimlar sizning uchun " nomli koʻrsatuv tayyorladi, uni yozdi va taqdim etdi. U 1983-yilda " Ihtiras Fırtınasi " filmi uchun ssenariy yozgan[3][1].

1993-yilda u Mustafo Kamol Otaturk va Latife Ushshakiy oʻrtasidagi munosabatlarni tasvirlagan " Mustafo Kamol’le 1000 kun " ni nashr etdi. Keyin u Otaturk haqida koʻproq kitoblar yozdi, 1994-yilda Mustafo Kamolning Ankaraʼsi, Mustafo Kamol’in Devlet Pashasi va Bir Zamanlar O da Çocuktu: Adı Mustafo nomli kitoblarini nashr etdi[1].

2003-yilda jurnalistikadagi faoliyati uchun 2003-yilda Burhan Felek Media mukofoti bilan taqdirlangan[1].

Mukofotlari tahrir

  • Eng yaxshi dramaturg mukofoti, Turkiya Madaniyat vazirligi
  • Afife Jale teatr mukofoti
  • Avni Dilligil teatr mukofoti
  • 2003-yil, Burhan Felek Media mukofoti

Merosi tahrir

2012-yilda Araz haqida hujjatli film suratga olingan. „ Soʻzlardan tashqari“ nomli hujjatli filmni singlisi Vecihe Buyukaksoyning nabirasi Jeyda Elsasser boshchilik qilgan[1]

Shaxsiy hayoti tahrir

Araz umrining soʻnggi yillarida qariyalar uyida yashagan. U Altsgeymer kasalligi bilan ogʻrigan, hech kimni koʻrishdan bosh tortgan va xabarlarga koʻra juda ozgan. Araz 2009-yilda vafot etdi[1][3].

Manbalar tahrir

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 „(Fatma) Nezihe Araz“. Women Writers of Turkey. 2017-yil 21-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1-aprel 2016-yil.
  2. „Araz yaşama veda etti“ (turkcha). Hürriyet (25-iyul 2009-yil). Qaraldi: 1-aprel 2016-yil.
  3. 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 „Solculuktan sufiliğe: Nezihe Araz“ (turkcha). Hürriyet (1-avgust 2009-yil). Qaraldi: 1-aprel 2016-yil.
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 Büyük Larousse, vol. 2, p. 762, Milliyet Gazetesi Yayınları, „Araz (Nezihe)“
  5. Şener, Sevda (1973). „Cumhuriyet Dönemi Kadın Oyun Yazarları“ (PDF). Journal of Theatrical Research. № 4. 43-bet.
  6. „Yazar Nezihe Araz öldü“ (turkcha). Sabah (26-iyul 2009-yil). Qaraldi: 21-may 2013-yil.