Nish shartnomasi (1739)
Nish shartnomasi (1739) (serbcha: Нишки споразум, turkcha: Niş Antlaşması) — 1739-yil 3-oktabrda Rossiya va Usmonli imperiyalari oʻrtasida tuzilgan tinchlik shartnomasi va 1735-1739-yillardagi rus-turk urushini tugatgan Belgrad tinchlik shartnomasiga qoʻshimcha[1].
Shartnomaning mazmuni tahrir
Rossiya-turk urushi Rossiyaga Qora dengizga chiqishga yordam berishi kerak edi, ammo rus qoʻshinlarining Turkiya va Qrim xonligiga qarshi janglardagi barcha muvaffaqiyatlari Gabsburg monarxiyasi qoʻshinlarining magʻlubiyati bilan tenglashtirildi. Natijada 1739-yil 18 (29)-sentabrda Belgradda Belgrad tinchlik shartnomasi[2] imzolandi. Belgrad sulhiga koʻra, Avstriya Shimoliy Serbiya, Shimoliy Bosniya va Olteniyadan voz kechib, ularni Turkiyaga berdi. Rossiya Azovni va Dnepr va Don oʻrtasidagi kichik yerlarni oldi[3], lekin Qora va Azov dengizlarida dengiz flotiga ega boʻlish huquqiga erisha olmadi. Turk sultoni Avstriya imperatorini barcha nasroniylarning — Usmonli imperiyasi fuqarolarining himoyachisi sifatida tan oldi, garchi Rossiya ham bu unvonni olishga harakat qilgan boʻlsa ham.
Rossiya va Turkiya oʻrtasidagi Belgrad tinchlik shartnomasiga qoʻshimcha ravishda, Nish shartnomasi tuzildi, unga koʻra Rossiya Qora dengiz mintaqasi (jumladan, Qrim va Moldaviya) yerlariga daʼvo qilishdan oʻzining toʻliq voz kechishini tasdiqladi, ammo Azovda savdo porti tuzish huquqini oldi va portda hech qanday harbiy inshootlar va istehkomlar qurmaslik majburiyatini oldi.
Manbalar tahrir
- ↑ Frédéric Schoell et Franz Xaver Zach, Cours d’histoire des États européens, vol. 37, de l’imprimerie royale et chez Duncker et Humblot, 1833
- ↑ Treaty of Nis (1739), Alexander Mikaberidze, Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia, Vol. I, ed. Alexander Mikaberidze, (ABC-CLIO, 2011), 647.
- ↑ Весин 1876.
Adabiyotlar tahrir
- Л. Весин. Исторический обзор учебников общей и русской географии, изданных со времён Петра Великого по 1876 год (1710-1876 гг.). СПб.: Типография братьев Пантелеевых, 1876.
- S. J. Shaw (1976), History of the Ottoman Empire and Modern Turkey: Vol.1 Empire of gazis, Cambridge Universiy Press, pp. 245.