Nissel moddasi

Nissel moddasi — (yoki: bazofil Nissel moddasi, Nissel substansiyasi, Nissel xromatofil moddasi, tigroid moddasi, tigroid) — Nissel bilan boʻyash usuli orqali neyronda aniqlangan donador endoplazmatik toʻrning yassilangan sisternalarining toʻplanishidan hosil boʻlgan modda^[1].

Gippokamp hujayrasining Nissel bilan boʻyalishi

Tarixi

Ushbu modda Frants Nissel tomonidan oʻzining talabalik yillarida ixtiro qilingan usuli yordamida kashf etilgan (metilen koʻki, keyin spirtli ichimliklar bilan yuvish).

Joylashuvi

Neyrondagi xromatofill moddasining lokalizatsiyasi. Nissel moddasi perikarion va dendritlarda lokalizatsiya qilingan

Nerv hujayrasi kalta oʻsimtasi — dendritlarida va sitoplazmasidagi o‘zak atrofida joylashgan. Bu modda neyronning uzun oʻsimtasi — akson ajraladigan qismida uchramaydi. Ushbu modda gistologik preparatni Nissel usuli bilan tionin yoki zangori toluidin bilan bo‘yalgandagina mikroskopda koʻringanligi uchun shunday nomlangan. Elektron va fazokontrast mikroskopi bilan xromatofil moddaning har bir toʻplami murakkab tuzilgan. Nissel (tigroid) moddasi ikki qavat nozik endoplazmatik to‘rsimon tuzilishga ega bo‘lib, ular o‘zaro anastomoz hosil qiluvchi parallel naychalar yoki yupqa pufakchalar bilan qoplangan. Mazkur pufakchalar orasida donachalar to‘plami boʻlib, Nissel moddasi nukleoproteidlardan tashkil topgan^[2].

Tarkibi

Orqa miyaning oldingi shoxidagi motor neyronlarining sitoplazmasida Nissel moddasiining fotomikrografi (ikkitasi oʻq bilan koʻrsatilgan); miyelin uchun lyuksol tez koʻk dogʻ bilan birga kresil binafsha rang. Oʻlchov paneli = 30 mikron (0,03 mm)

Nerv hujayrasining protoplazmasida nukleoproteidlar, lipidlar bilan qo‘shilgan boʻlib, liporotoid koʻrinishida joylashadi. Nerv hujayrasining sitoplzamasidagi akson joylashgan qismida Fosfatazaning eng aktivligi yuqori boʻladi. Bu o‘zakda aksonning normal ishlashi uchun zarur bo‘lgan ribonukleoprotidlarning tezkor parchalanishi kuzatiladi^[3].

Ahamiyati

Hujayra charchagan, qo‘zg‘algan va narkoz holida bo‘lgan vaqtida Nissel moddasi kamayib ketadi yoki yo‘qolib ketadi hamda, dam olganda yana tiklanadi. Shuning uchun u hujayraning energetik moddasi bo‘lsa kerak degan taxminlar mavjud. Ayrim kasalliklarda Nissel moddasi yo‘qolib ketadi va bu holatga tigroliz yoki xromatoliz deyiladi.

Manbalar

↑ S. L. Kuznetsov, N. N. Mushkambarov. Gistologiya, sitologiya va embriologiya: darslik. — 3-nashr, Rev. va qoʻshimcha .. — MChJ nashriyoti tibbiy axborot agentligi, 2016. — P. 202-203. — 640 b.
↑ Sodiqova G.Q. va boshqalar. Bolalar nevrologiyasi, 2021, tOSHKENT: "NAVRO'Z" — 11-bet. ISBN 978-9943-601-47-5.
↑ Yu. I. Afanasyev, N. A. Yurina, E. F. Kotovskiy va boshqalar Gistologiya: Darslik. — 5-nashr, qayta koʻrib chiqilgan. va qoʻshimcha .. — „Tibbiyot“, 2002. — S. 275-277. — 744 b.

[1] S. L. Kuznetsov, N. N. Mushkambarov. Gistologiya, sitologiya va embriologiya: darslik. — 3-nashr, Rev. va qoʻshimcha .. — MChJ nashriyoti tibbiy axborot agentligi, 2016. — P. 202-203. — 640 b.

[2] Sodiqova G.Q. va boshqalar. Bolalar nevrologiyasi, 2021, tOSHKENT: "NAVRO'Z" — 11-bet. ISBN 978-9943-601-47-5.

[3] Yu. I. Afanasyev, N. A. Yurina, E. F. Kotovskiy va boshqalar Gistologiya: Darslik. — 5-nashr, qayta koʻrib chiqilgan. va qoʻshimcha .. — „Tibbiyot“, 2002. — S. 275-277. — 744 b.

[1]

[2]

[3]