Nuh Ibn Mansur, amiri Rashid (963 — Buxoro — 997) — Somoniylar davlatining amiri (976—97), amir Mansur ibn Nuhnpsh oʻgʻli. Otasining vafotidan soʻng taxtga oʻtirdi (976 yil 26-sentabr). Siyosiy va harbiy sohada is-lohotlar oʻtkazgan. Muhammad ibn Abdulloh ibn Aziz vazir, Abulhasan Sim-juriy sipohsolor (bosh qoʻmondon) boʻldi. Siyosiy jarayonlarda turk lashkarboshilarining mavqei kuchaygan. N.ibn M.ning lashkarboshisi Foyiq Raboti Malik yaqinida boʻlgan jangda ataylab yengilgan va qoraxoniylar hukmdori Bugʻroxon (Horun ibn Muso) Buxoroni urushsiz ishgʻol qilgan (992). Biroq, Bugʻroxon kasallik tufayli Qashqarga qaytib ketayotganda yoʻlda vafot etgan (992). N. ibn M. Amul (Chor-joʻy)dan qaytib, Buxoroni qayta egallagan. Bu paytda Somoniylar davlatiga qarashli Xuroson Abu Ali Simju-riy (Abulhasan Simjuriyning oʻgʻli) va Foyiq, Gʻazna va Hirot viloyatlari Sabuktegin qoʻlida boʻlgan.

N.ibn M. bilan Sabuktegin oʻrtasida Kesh va Naxshabda oʻzaro uchrashuv boʻlib, unda Sabuktegin somoniylarni qoʻllabquvvatlashga vaʼda bergan. Gar-diziyning yozishicha, Sabukteginning 20 ming kishilik qoʻshini Abu Ali Simjuriy (997 yilv.e.) va Foyiq as-karlariga Hirot atrofida kuchli zarbalar bergan. N.ibn M. Buxoroga qaytgan. Biroq uning Somoniylar davlatini tanazzuldan saqlab qolish yoʻlidagi harakatlari oʻz natijasini ber-madi. Qoraxoniylarning Buxoroga 996 yil qilgan hujumlari oqibatida Sabuktegin bilan Bugʻroxonning vorisi Nasr Iloqxon oʻrtasida N. ibn M.ning ishtirokisiz muzokaralar oʻtkazilib, somoniylarga Movarounnahrning faqat markazi qoldiriladi.

N.ibn M. saroyida shoir Daqitsiy ijod qilgan. Mashhur tabib Abu Ali ibn Sino 16 yoshida N.ibn M.ni davolab, oʻsha davrda Sharqdagi eng boy kutubxona sanalgan Somoniylar davlatining kutubxonasida mutolaa qilish imkoniyatiga ega boʻlgan.

Adabiyot tahrir

  • Abu Sa’id Gardizi, Zayn alaxbar., T., 1991.[1]

Manbalar tahrir

  1. OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil